Samorządy apelują o zmianę „Czystego Powietrza”. GIOŚ: Poprawa wyhamowała

Rozkład jazdy:

40 tys. przedwczesnych zgonów rocznie

Jak podkreślają sygnatariusze apelu, Polska pozostaje jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów UE. Co roku około 40 tys. osób umiera przedwcześnie z powodu smogu. Wciąż funkcjonuje 2,7 mln „kopciuchów” w domach jednorodzinnych i ok. 0,5 mln w mieszkaniach w budynkach wielorodzinnych.

Pod apelem podpisały się m.in.:
Związek Miast Polskich, Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych, Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów, Metropolia Krakowska, SGiPM, Stowarzyszenie Gmin Górniczych.

Według samorządów zainteresowanie „Czystym Powietrzem” po zmianach w 2025 r. spadło czterokrotnie.

„Nadmierna biurokracja, uznaniowość decyzji i zatory w wypłatach doprowadziły do utraty zaufania mieszkańców”
— mówi Piotr Kuczera, prezydent Rybnika.

Rządowy mechanizm prefinansowania, który miał pomagać najuboższym, w praktyce nie działa – firmy boją się, że nie dostaną pieniędzy.

„Osób o niskich dochodach nie stać na wykładanie 20–40 tys. zł. Bez stabilnych płatności ten segment nie ruszy”
— ocenia Tomasz Ożóg, zastępca burmistrza Skawiny.

Samorządy wskazują, że w obecnej sytuacji wiele gmin rozważa likwidację etatów ekodoradców, którzy byli motorem lokalnej walki ze smogiem.

GIOŚ: wieloletnia poprawa, ale

Najświeższe dane zaprezentowane przez GIOŚ pokazują, że jakość powietrza w Polsce poprawiła się w ciągu ostatnich 20 lat, szczególnie w zakresie PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenów. Jednak w 2024 r. średnie stężenia PM10 wzrosły o 7% rdr.

Wicedyrektor Departamentu Monitoringu Środowiska Barbara Toczko potwierdziła:

• poprawa jakości powietrza wynika głównie z wymiany źródeł ogrzewania,
• ale nadal 21 z 46 stref ma przekroczenia benzo(a)pirenu,
• dwutlenek azotu w 2024 r. nieznacznie się poprawił, ale wciąż problemem są centra dużych miast,
• trend poprawy jest silny, ale „przed nami długa droga”.

Samorządowcy ostrzegają, że jeśli program „Czyste Powietrze” nie zostanie szybko naprawiony, cel wymiany 2,5 mln kopciuchów w Polsce może wydłużyć się o ponad 30 lat, co oznacza, że realne czyste powietrze osiągnęlibyśmy około 2060 r.

Z kolei wstrzymanie naborów w programach „Ciepłe Mieszkanie” i Funduszu Termomodernizacji i Remontów blokuje inwestycje w budynkach wielorodzinnych.

„Wysokie ceny energii sprawiają, że programy dla bloków są absolutnie kluczowe – mogą obniżyć rachunki nawet o połowę” — podkreśla Jakub Banaszek, prezydent Chełma.

W apelu wskazano sześć najważniejszych postulatów:

1. Ograniczenie biurokracji i pełna informatyzacja programu.
2. Ujednolicenie interpretacji przepisów przez WFOŚiGW.
3. Szybsze wypłaty i automatyzacja procesów.
4. Sprawny i dostępny system prefinansowania dla osób o niskich dochodach.
5. Przywrócenie naborów w programach dla budynków wielorodzinnych.
6. Odbudowa zaufania społecznego do programów antysmogowych.