10 lat TRISTAR: Jak trójmiejski ITS zmienił komunikację miejską w Gdańsku, Gdyni i Sopocie?

Rozkład jazdy:

1. Ile kilometrów infrastruktury i urządzeń obejmuje system TRISTAR?
2. Jak TRISTAR wpływa na ruch tramwajów i autobusów w Trójmieście?
3. Dlaczego system nie może całkowicie wyeliminować zatorów?

Od koncepcji do inteligentnego sterowania ruchem w metropolii

Dzisiejszy TRISTAR jest efektem blisko 40 lat poszukiwań wspólnego sposobu zarządzania ruchem w Gdańsku, Gdyni i Sopocie. Jak przypomina Mieczysław Kotłowski, dyrektor GZDiZ, „to właśnie lata 80. były początkiem zmian myślenia o ruchu na Trójmiejskich ulicach”, choć wówczas zabrakło politycznej determinacji. Powrót do idei nastąpił w latach 90., kiedy Politechnika Gdańska opracowała pierwszą wspólną koncepcję systemu.

Pełną dokumentację przygotowano dopiero w 2007 r., a inwestycję zrealizowano w latach 2012–2015. Projekt zaliczano do czterech największych systemów ITS w Polsce, a 85% kosztów pokryły środki Unii Europejskiej. Skalę wdrożenia najlepiej oddają liczby – powstało m.in.:

496 km kabli, 148 km światłowodów, 134 km kanalizacji technicznej, 203 konstrukcje wysięgnikowe, 394 maszty sygnalizacyjne, przebudowano 150 sygnalizacji świetlnych, zamontowano 172 szafy telemetryczne, 2226 sygnalizatorów, 35 kamer rejestracji wjazdu na czerwonym świetle, 23 rejestratory prędkości i 85 tablic informacji drogowej.

Obecnie do systemu włączono 124 z ponad 260 gdańskich skrzyżowań, a część z nich wyposażono w priorytet dla komunikacji miejskiej – kluczowy czynnik poprawy płynności ruchu autobusowego i tramwajowego.

Komunikacja miejska na pierwszym planie

Decydenci i inżynierowie ruchu podkreślają, że ostatnia dekada była czasem dużej zmiany filozofii transportowej. Jak mówi Tomasz Wawrzonek, zastępca dyrektora ds. zarządzania ruchem w GZDiZ, „nastąpiło przewartościowanie strategii w kierunku priorytetu dla transportu zbiorowego, rowerowego i pieszego. System okazał się elastyczny – został dostosowany do nowych wymogów komunikacyjnych”.

Jednym z najlepiej opisanych efektów jest rejon Huciska w Gdańsku, gdzie TRISTAR odpowiada za sygnalizacje i priorytet dla tramwajów. Po kalibracji algorytmów kilkunastominutowe opóźnienia zniknęły niemal całkowicie, co przełożyło się na punktualność i płynność przejazdu linii tramwajowych, a tym samym – komfort pasażerów transportu publicznego.

Jak zaznacza Mateusz Władyka, kierujący od 2022 r. Działem Sterowania Ruchem w GZDiZ, wciąż pokutuje mit, że system ITS ma „magicznie” usunąć korki. „Fizycznie nie jest możliwe doprowadzenie do takiego stanu” – podkreśla. Słusznie zwraca uwagę, że ITS jest zaawansowanym narzędziem, które działa na podstawie parametrów ustalanych przez inżynierów.

To operatorzy decydują, kiedy wydłużać zielone światło dla pojazdów, a kiedy obsłużyć w pierwszej kolejności tramwaj lub autobus. System uwzględnia także pieszych i rowerzystów, m.in. poprzez wdrażanie przejść jednoetapowych. Według Władyki „przed nami dużo pracy”, ponieważ część lokalizacji wciąż wymaga korekt, aby w pełni odpowiadały nowej polityce mobilności.

Czy TRISTAR spełnił oczekiwania?

Najczęściej powtarzana opinia ekspertów brzmi: tak, choć nie tak, jak oczekiwali kierowcy. TRISTAR nie jest prostym narzędziem do likwidacji korków, lecz dynamicznym systemem decyzyjnym, który:

• poprawia punktualność komunikacji miejskiej,
• ogranicza wahania czasu przejazdu,
• umożliwia reagowanie na nagłe zdarzenia drogowe,
• wspiera politykę transportową miasta – także w zakresie redukcji ruchu samochodowego.

W ciągu 10 lat Trójmiasto przeszło dużą transformację: od dominacji ruchu aut osobowych do coraz wyższych udziałów ruchu tramwajów, autobusów, rowerów i pieszych. TRISTAR pomagał tę zmianę wdrażać, dostosowując sterowanie sygnalizacją do nowych priorytetów.

Naszym zdaniem

Z perspektywy transportu publicznego TRISTAR okazał się jednym z najważniejszych narzędzi rozwoju mobilności w Trójmieście. Priorytety dla tramwajów, stabilizacja czasów przejazdu i możliwość elastycznego dostosowywania sygnalizacji do potrzeb pasażera to wartości, które trudno przecenić. Sam Gdańsk od lat konsekwentnie inwestuje w nowoczesny tabor tramwajowy i autobusowy oraz rozwój infrastruktury, co sprawia, że ITS ma solidną podstawę do działania. Jeśli miasto utrzyma kierunek rozwoju komunikacji miejskiej, TRISTAR – jako system żywy, modyfikowany i rozbudowywany – będzie naturalną osią tej transformacji.