Warszawski Transport Publiczny wycofuje kontrowersyjny plakat z akcji Oswajamy Podróże

Sprawa dotyczyła ilustracji przedstawiającej postać z nadwagą i głową świni, umieszczonej na nośnikach w komunikacji miejskiej. Po fali krytyki ze strony organizacji zdrowotnych i pasażerów ta część kampanii „Oswajamy podróże” została wygaszona. O II odsłonie tej akcji pisaliśmy już wcześniej w TransInfo.

Rozkład jazdy

1. Jakie zachowania pasażerów miała wskazywać kampania „Oswajamy Podróże”?
2. Kto jako pierwszy publicznie zaprotestował przeciwko wykorzystaniu wizerunku „świni”?
3. Jak ZTM tłumaczył pierwotne założenia kampanii?

Kampania i reakcja pasażerów

Warszawski Transport Publiczny wprowadził drugą odsłonę kampanii edukacyjnej „Oswajamy Podróże”, której celem było przypominanie pasażerom o podstawowych zasadach kultury w komunikacji miejskiej. Plakaty pojawiły się na przystankach, w autobusach, tramwajach i w metrze, wykorzystując metaforyczne postacie ilustrujące niewłaściwe zachowania. Najwięcej emocji wzbudziła grafika prezentująca postać z głową świni i tłustym fast foodem, opatrzona hasłem „Nie bądź świnią, zachowaj czystość. Warszawski Transport Publiczny to nie restauracja!”. Element ten miał zwracać uwagę na jedzenie w pojazdach, które często bywa źródłem zabrudzeń i dyskomfortu współpasażerów.

Krytyka pojawiła się jednak niemal natychmiast i dotarła do prezydenta Warszawy, po tym jak Fundacja na rzecz Leczenia Otyłości, Partnerstwo Stop Otyłości oraz organizacje działające w obszarze zdrowia publicznego zarzuciły kampanii stygmatyzowanie osób z otyłością.

Głos zabrała Zuzanna Sekuła, a ostrzej krytykę sformułowała Elżbieta Brzozowska, wiceprezeska Fundacji Zdrowie i Edukacja Ad Meritum. Jej zdaniem kampania utrwala krzywdzące stereotypy i wzmacnia negatywne skojarzenia społeczne dotyczące choroby otyłościowej. Ekspertka przypomniała, że w polskiej kulturze porównywanie kogoś do świni ma jednoznacznie pejoratywne zabarwienie i nie może służyć edukacji. Zwróciła uwagę, że jedzenie w autobusie czy tramwaju nie jest zachowaniem przypisanym osobom z nadwagą, a przedstawienie to buduje fałszywy i stygmatyzujący obraz pasażerów.

Reakcja ZTM i wycofanie grafiki

Po narastającej krytyce rzecznik Tomasz Kunert wyjaśnił, że założeniem kampanii było zwrócenie uwagi na uciążliwe i niebezpieczne zachowania w transporcie publicznym. Podkreślił, że wykorzystano metaforę językową, a określenie „uświnić” w polszczyźnie oznacza ubrudzić.

Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie zaznaczył, że kampania została przygotowana wewnętrznie i badała reakcje opinii publicznej przed wdrożeniem, które – według rzecznika – nie wykazały obaw związanych z jej odbiorem.

Jednocześnie instytucja poinformowała, że kontrowersyjna grafika zostanie usunięta, choć proces wygaszania będzie stopniowy, z uwagi na liczbę nośników. ZTM nie konsultował przekazu z ekspertami zdrowia publicznego, co w obliczu krytyki okazało się jednym ze wskazywanych błędów przygotowania kampanii.

W mediach społecznościowych Warszawski Transport Publiczny tłumaczył, że intencją było „prowokowanie do refleksji”, a nie obrażanie kogokolwiek, jednak organizacje społeczne podkreśliły, że opisany przekaz osiągnął efekt odwrotny do zamierzonego.

Podsumowując: Warszawski transport publiczny stosował już kampanie edukacyjne dotyczące bezpieczeństwa, kultury podróżowania czy integracji pasażerów, jednak żadna z nich nie wzbudziła porównywalnych reakcji jak obecna odsłona „Oswajamy Podróże”. Poprzednie działania, omawiane m.in. na łamach TransInfo, opierały się na neutralnych lub humorystycznych przekazach, koncentrujących się na praktycznych aspektach podróży. Obecne wydarzenia pokazują, że komunikacja wizualna w transporcie publicznym wymaga szczególnej wrażliwości i precyzji, zwłaszcza gdy dotyka tematów związanych z zachowaniami społecznymi pasażerów.