Węgierskie automaty biletowe w szwedzkich autobusach z Polski

Węgierskie miejskie, podmiejskie i dalekobieżne przedsiębiorstwa komunikacyjne jako pierwsze w Europie-Wschodniej, jeszcze na początku lat sześćdziesiątych, wprowadziły kasowniki i automaty biletowe. Obok mechanicznych automatów, które często zacinały się i niekiedy przez omyłkę zamiast jednego, hurtem wydawały aż kilkanaście biletów naraz, a których zadanie ograniczało się tylko do porcjowania wcześniej wydrukowanych w rolkach tradycyjnych biletów, ówczesne kasowniki były jeszcze pospolitymi mechanicznymi dziurkaczami, niczym nie różniącymi się od dziurkaczy biurowych. Kasowany w nich bilet był dziurkowany w dosyć prymitywny sposób, a szybko tępiejące bolce metalowe, odpowiednio ustawione przez kierowcę w kilkucyfrową kombinację nie zawsze dobrze wykonywały swoje zadanie. Automaty te używane były jeszcze przez kilka kolejnych dziesięcioleci i oprócz poprawek w powielaniu ich szybko ścierającej się powierzchni bardziej trwałą farbą emaliową, właściwie nie zmieniły się.

Dopiero na początku lat osiemdziesiątych, węgierska firma EMKE Kft z Segedynu, stworzyła automat biletowy nowej generacji, znacznie różniący się od dotychczasowych. Urządzenia te pojawiły się w kilkunastu autobusach przegubowych Volvo sprowadzonych z Polski. Bilet jednoprzejazdowy nie był już dziurkowany, ale automatycznie zadrukowywany specjalnym wielocyfrowym kodem, informującym kontrolera m.in. o tym, kiedy pasażer wsiadł do pojazdu  i w którym pojeździe przebywa – ważne jest to zwłaszcza w przypadku biletów przesiadkowych i strefowych.  

Stworzenie nowego typu automatów biletowych motywowała nie tylko potrzeba wyeliminowania mechanicznego dziurkowania biletu i coraz częstszego umyślnego niszczenia automatu przez gapowiczów, wrzucających do jego szczeliny biletowej stary, wycofany już z obiegu bilon, guziki a nawet gwoździe i śruby, które potem psuły cały dziurkacz. Na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, nie tylko na Węgrzech, ogólnokrajowym „sportem”stało się fałszowanie biletów komunikacji miejskiej i podmiejskiej. Wystarczył odpowiedni kolorowy papier, który można było kupić w każdym sklepie papierniczym, dobra kopiarka, zręczne ręce fałszerza i już można było rozpocząć seryjną produkcję fałszywych biletów, na pierwszy rzut oka niewiele różniących się od fabrycznych. Po pewnym okresie „nauki i rozgrzewki”, niektórzy fałszerze biletów jednoprzejazdowych doszli już do takiej wprawy, że paralelnie rozpoczęli seryjną produkcję abonamentów, a ich fałszywe bilety jednorazowe niczym nie różniły się już od oryginalnych. Proceder przynosił potężne dochody przestępcom, i generował olbrzymie straty finansowe i moralne przedsiębiorstwom transportu publicznego. W połowie lat dziewięćdziesiątych miesięczne straty z tego tytułu, w niemalże każdym przedsiębiorstwie transportu publicznego były już wielomilionowe. Zmiany systemu biletowego stały się nieuniknione. Zakłady komunikacyjne wprowadzały systematycznie bilety i abonamenty zabezpieczane specjalnymi, aluminiowymi pasemkami z trudnymi do sfałszowania znakami holograficznymi. Nowe kasowniki potrafiły już nie tylko zidentyfikować ten hologram, ale także zauważyć drobną nieścisłość polegającą na fakcie …przyklejenia do sfałszowanego biletu pasemka holograficznego zdjętego ze zużytego już biletu, czy też np. zwężenia samego biletu przez …odcięcie skasowanej już powierzchni! Nowe – segedyńskie kasowniki firmy EMKE Kft są już nie do przechytrzenia. Zauważą nawet i to, że bilet chemicznie wyprano i wyprasowano, usuwając z niego nadruk kasownika.

Nowe pokolenie segedyńskich kasowników jest już nader wszechstronne. Jest to już automat biletowy z prawdziwego zdarzenia. Po wrzuceniu pieniędzy, wydaje on bilet, który wsunięty do szczeliny kasownika zostaje unieważniony. Firma EMKE Kft – producent nowoczesnych automatów biletowych, posiadających już gwarant jakościowy EN ISO 9001:1994, i częściowo rozpowszechnianymi za pośrednictwem firmy Transponder Kft., współpracuje już z 19-oma różnymi zakładami komunikacji publicznej.

Swoją działalność firma EMKE Kft rozpoczęła w 1991 roku jako następca prawny spółki, która jeszcze wewnątrz segedyńskiego przedsiębiorstwa autobusowego Tisza-Volán, od połowy lat 80-tych zajmowała się udoskonalaniem mechanicznych jeszcze kasowników i automatów biletowych, a które obecnie w pełni opierają się już na elektronice i stanowią wyłączny patent firmy EMKE Kft. Jest to właściwie cały elektroniczny system sprzedaży, księgowania i kasowania biletów oraz statystycznej rejestracji ilości pasażerów, którzy na danej linii skorzystali z usług przedsiębiorstwa transportowego.

Segedyńska firma EMKE Kft sama planuje i opracowuje nie tylko swoje kasowniki i automaty biletowe, ale także konieczne do nich softwery. Według informacji jakie otrzymaliśmy z firmy, obecnie na terenie Węgier działa już 2869 automatów biletowych, 1682 sztuk sygnalizatorów określających linię i kurs danego pojazdu, oraz 504 automatów biletowych do przedsprzedaży. Spośród węgierskich firm autobusowej komunikacji miejskiej, podmiejskiej i dalekobieżnej, dziewięć używa wyłącznie automaty firmy EMKE Kft, a trzy mieszając je z innymi typami. Dodać przy tym należy, że to właśnie firma EMKE Kft jako pierwsza pojawiła się na Węgrzech z elektronicznymi automatami biletowymi. Zupełną nowością jest to, że na terenie miasta Hódmezővásárhely od 1997 roku we wszystkich autobusach automaty biletowe EMKE Kft drukują na biletach własny specyficzny kod liniowy.

Nowe pokolenie węgierskich automatów biletowych to już prawdziwa technika XXI wieku! Wszystkie one można połączyć w jednolity system bez względu na to, czy zainstalowano je w pojeździe, na stacji czy na dworcu, i czy tylko sprzedaje czy też kasuje lub kontroluje bilety. System ten podłączony jest do serwerów firmy i bezpośrednio rozlicza kasę biletową, kierowcę autobusu, księguje wpływy biletowe firmy oraz  porządkuje i oblicza dane statystyczne potrzebne do planowania kolejnego rozkładu jazdy. Ponieważ dane przekazywane są drogą radiową, automat określa dokładne miejsce pobytu danego pojazdu. Naprawa i konserwacja tych urządzeń ze względu na zupełny brak potrzeby zatrudniania specjalnych brygad remontowo-naprawczych, odbywa się centralnie u producenta.

Automaty biletowe segedyńskiej firmy EMKE Kft są nie tylko proste w obsłudze, ale także w instalacji. Działają na napięcie 20-33V prądu stałego – można je podłączyć zarówno do zwykłej baterii czy też akumulatora, jak i przez transformator do sieci elektrowni miejskiej. Nowo zainstalowany aparat biletowy sam nauczy się obsługi, kontrolowania czy wydawania biletów o konkretnych parametrach i właściwościach, odczuwając nawet zmiany w grubości papieru rzędu dziesiątych części milimetra. A kontrola może odbyć się nie tylko drogą radiową, ale także przy pomocy ręcznego infraportowego czytnika danych. Ważne jest to przy kontroli biletów, w sytuacjach, gdy pasażer próbuje wmówić kontrolerowi, że dopiero niedawno wsiadł do pojazdu i od razu skasował bilet.

Kasowniki i automaty biletowe z Segedynu niedawno odznaczono nagrodą najwyższej jakości Węgierskiego Towarzystwa Jakości (Magyar Minőségi Társaság), jako produkt wysokiej jakości w całości zaprojektowany i wyprodukowany na Węgrzech. Wybrano je spośród kilkuset konkurentów i dlatego recenzenci nie mieli prostego zadania. Ale Segedyńczycy nie spoczęli na laurach i już projektują kolejne nowości. Automat odczytujący kody liniowe abonamentów jest ważny, ponieważ abonamenty te kryją za sobą cały szereg różnorodnych tras i relacji o najróżniejszych cenach i kluczach ulg przejazdowych. Jeżeli ktoś spróbuje jechać autobusem z abonamentem ważnym na zupełnie inną trasę: automat natychmiast alarmuje nie tylko kierowcę, ale także ruchomą brygadę kontrolerów.

Potrzeby przedsiębiorstw transportu publicznego nie tylko są identyczne, ale na terenie całych Węgier identyczne są taryfy i zniżki, które resort sprowadza do wspólnego mianownika również w odniesieniu do kolei. A to stwarza konieczność wprowadzenia jednolitego systemu dla całego kraju – zarówno dla komunikacji miejskiej, podmiejskiej i dalekobieżnej. Niezbędne jest zatem wprowadzenie biletów i abonamentów ważnych na terenie całego kraju. Bilet lub abonament wydany przez jedną firmę transportową nie tylko musi być ważny w pojazdach drugiej firmy, ale jednocześnie wszystkie automaty muszą umieć prawidłowo odczytać je. I jest to zatem kolejne wyzwanie dla Segedyńczyków!

Na Węgrzech po kolei wszystkie firmy transportu publicznego przechdzą na nowego typu automaty, co związane jest także z unijnymi przepisami np. konieczności wpuszczenia na tory tramwajowe czy kolejowe innych przewoźników. Już niedługo Karlsruhe, Wiedeń czy Hannover nie będą odosobnionymi przykładami integracji miejskiego tramwaju z koleją podmiejską czy dojazdową. Koszyce, Ostrawa, a nawet Budapeszt czynią pierwsze kroki w kierunku tej integracji. Integracji, na którą wszyscy pasażerowie czekają.

W Budapeszcie, w związku z przebudową północnego mostu kolejowego (Északi vasúti összekötő híd), pociągi z Ostrzychomia zamiast do dworca Nyugati p.u. w Peszcie, niedługo co najmniej przez kilka miesięcy dojeżdżać będą do mostu Małgorzaty w Budzie torami kolei dojazdowej BHÉV do Szentendre. Ale w wypadku powodzenia tego rozwiązania, MÁV gotów jest pozostawić to połączenie po oddaniu dla ruchu przebudowanego mostu i przywrócenia wcześniejszych pociągów. A to oznacza jedno: na odcinku między mostem Północnym, a dokładniej mówiąc stacją BHÉV Kaszásdülő i mostem Małgorzaty, miejskie bilety i abonamenty BKV-BHÉV ważne będą również na pociągi MÁV! Czyli pociągi ostrzychomskie muszą być zaopatrzone dokładnie w te same automaty biletowe, co BKV-BHÉV!