Trolejbusy Bogdan/Ursus dla Lublina

Ursus wspólnie z Bogdanem dostarczy do Lublina 38 sztuk 12-metrowych trolejbusów Bogdan T70116, wyposażonych w baterie. Znane jest coraz więcej szczegółowych informacji dotyczących tych pojazdów. Przy okazji, przybliżona zostanie też historia firmy Bogdan.

Trolejbusy zamówione zostały przez ZTM Lublin w ramach projektu rozwoju lubelskiej sieci trolejbusowej (Zintegrowany Plan Rozwoju Transportu Publicznego w Lublinie), dofinansowanego z programu unijnego Rozwój Polski Wschodniej. W maju 2013 r., po oddaleniu przez KIO protestu Solarisa, podpisano z konsorcjum Ursusa i Bogdana umowę na dostawę trolejbusów za 52,8 mln zł netto (1,4 mln zł netto/sztuka).

W drugiej połowie lipca pierwszy, prototypowy egzemplarz pojawił się na ulicach Lublina. Odbywa on jazdy próbne, niezbędne do uzyskania homologacji. 5 pierwszych trolejbusów ma zostać dostarczonych do końca września 2013 r., 12 dalszych do czerwca 2014 r., a 21 pozostałych do marca 2015 r.

Polski i ukraiński przemysł motoryzacyjny nie były jak dotąd silnie powiązane. Wynikało to z istniejących w czasach PRL podziałów pomiędzy krajami RWPG a ZSRR. Dostępność paliwa była w Polsce mniejsza niż w ZSRR, stąd w autobusach cenione były bardziej oszczędne silniki wysokoprężne. Dodatkowo, rozwijano własną produkcję autobusów w fabrykach Jelcz i Autosan. W rezultacie, benzynowe autobusy LAZ-695 z fabryki LAZ we Lwowie, odległym od Lublina o zaledwie 216 km, nie trafiały do Polski. Terenowe samochody z fabryki ŁuAZ w Łucku występowały natomiast również w kraju nad Wisłą. Bariery celne, a także odmienne oczekiwania rynkowe i kultura techniczna nie umożliwiły utworzenia nowych więzi motoryzacyjnych po rozpadzie ZSRR. Dopiero po opracowaniu nowoczesnych wyrobów ukraińscy producenci mogli znaleźć miejsce na polskim rynku. Wprawdzie w 2009 r. Bogdan sprzedał pierwsze autobusy do Elbudu z Jaworzna, jednakże dopiero obecny kontrakt z 2013 r. na 38 trolejbusów to pierwsze znaczące zamówienie.

Bogdan to producent, który w ciągu ostatniego 20-lecia uzyskał silną pozycję na ukraińskim rynku. Historia firmy rozpoczęła się zaraz po rozpadzie Związku Radzieckiego. Początkowo działalność obejmowała sprzedaż samochodów, ale wkrótce rozszerzono ją o produkcję. Okazało się to trafionym posunięciem na ukraińskim rynku, który ze względu na wysokie cła i opłaty związane z rejestracją importowanych pojazdów pozostaje hermetyczny. W 1992 r. ruszyła sprzedaż samochodów osobowych marek GAZ, Moskwicz, Iż i UAZ, a od 1996 r. również KIA.

Produkcję samochodów umożliwił zakup zakładu naprawczego samochodów w Czerkasach, który miał miejsce w 1998 r. Obiekt ten powstał w 1964 r. jako Czerkaskij Awtomobilnyj Zawod, a jego zadaniem było wykonywanie kapitalnych remontów minibusów (marszrutek) PAZ-652. Marszrutka ta była małym, 7-metrowym autobusem z 6-cylindrowym, benzynowym silnikiem, przy czym produkowano ją w latach 1958-1968. Powstało ponad 60 000 takich pojazdów, z których tysiące przeszły remont w Czerkasach. W zakładzie powstawały też wyroby dla wojska. W 1996 r. zbudowano minibus na bazie rosyjskiej Gazeli.

Czerkaska fabryka w ramach firmy Bogdan stała się bazą do produkcji samochodów osobowych oraz marszrutek. W 1999 r. wprowadzono do produkcji pierwszy minibus Bogdan A-091. Pojazd ten skonstruowano we Lwowie i bazował on na podzespołach japońskiej firmy Isuzu. Produkowano go do 2005 r., przy czym od 2003 r. powstawała zmodernizowana wersja A-092. W 2011 r. w zakładzie wyprodukowano 828 autobusów. Czerkaska fabryka w 2011 r. wystąpiła jednak z koncernu Bogdan.

Koncern miał coraz silniejszą pozycję na rynku nowych samochodów osobowych. W 2000 r. Bogdan rozpoczął w Czerkasach produkcję pojazdów na podstawie podzespołów z rosyjskiej fabryki WAZ (Łada), a obecnie produkowane są samochody marek Łada i Hyundai. Bogdan wkroczył też na rynek samochodów ciężarowych – w 2008 r. ruszyła produkcja samochodów Isuzu i Hyundai, a dodatkowo w 2011 r. powstały pierwsze minibusy z zespołami Hyundai.

Kolejny ważny ukraiński zakład produkcyjny został przejęty przez Bogdana w 2000 r. Firma zakupiła wtedy fabrykę samochodów w Łucku –zakłady ŁuAZ, która od 1967 r. słynęła z produkcji niewielkich, terenowych samochodów ŁuAZ-969, a później ŁuAZ-1302. Łucka fabryka stała się centrum produkcji autobusów, którą rozpoczęto w 2006 r. Dwa lata później rozpoczęła się masowa produkcja niskopodłogowych trolejbusów, o których szerzej w dalszej części tekstu.

W tym punkcie należy zarysować historię dostaw taboru trolejbusowego do ukraińskich miast. Na Ukrainie znajduje się ponad 40 systemów trolejbusowych, powstałych w latach 1935-1987. W okresie Związku Radzieckiego zasilano je taborem produkowanym w Rosji. Były to trolejbusy LK-1, JaTB-1, JaTB-4, MTB-82 i ZIU-5. Ponieważ dostawy były niewystarczające, kijowskie zakłady naprawcze KZET rozpoczęły produkcję własnych pojazdów, które trafiły do licznych miast ówczesnej Ukraińskiej SRR. Na Ukrainę trafiły też czeskie trolejbusy Skoda 8Tr i 9Tr, a później również nowe rosyjskie konstrukcje: ZIU-9 i ZIU-10. Z chwilą rozpadu Związku Radzieckiego zakończyły się dostawy taboru z dawnych radzieckich fabryk. W wyniku długotrwałego załamania sytuacji gospodarczej większość miast praktycznie wstrzymała odnowę taboru. Nieliczne nowe trolejbusy w latach 90. pochodziły z ukraińskich fabryk LAZ, Aviant i JuMZ, a także z rosyjskiej ZIU (Trolza). Tabor starzał się w dramatycznym tempie, a w niektórych miastach trolejbusy nie wytrzymały konkurencji samochodów osobowych i marszrutek, przez co zostały zlikwidowane. Na początku XXI wieku w ukraińskich miastach eksploatowano tysiące wiekowych trolejbusów, nieposiadających niskiej podłogi ani napędu impulsowego. Z jednej strony było to znaczne zagrożenie dla dalszego funkcjonowania systemów trolejbusowych, z drugiej strony jednak –duża szansa dla producentów taboru.

Z szansy tej skorzystali LAZ oraz Bogdan, którzy opracowali nowe konstrukcje niskopodłogowych trolejbusów. W drugiej połowie pierwszego dziesięciolecia XXI wieku wiele ukraińskich miast rozpoczęło zakupy nowych trolejbusów. Wreszcie zaczęto decydować się na pojazdy niskopodłogowe. Początkowo najwięcej trolejbusów sprzedawał LAZ, jednakże trudności finansowe w kluczowym momencie przed Euro 2012, w okresie gdy wiele miast kupowało trolejbusy, zadecydowały o popularności trolejbusów Bogdan.

Bogdan swój pierwszy niskopodłogowy trolejbus opracował w 2007 r. i był to 3-osiowy, niskopodłogowy pojazd. Pojedyncze egzemplarze sprzedano do Łucka i Kijowa (łącznie 8 szt. za fotobus.msk.ru). Konstrukcja wymagała jeszcze dopracowania.

W 2008 r. powstała zupełnie nowa konstrukcja trolejbusu T501 o mniejszych gabarytach (wyprodukowano 2 szt.). W pełni niskopodłogowy trolejbus z nowoczesnym designem posiadał napęd impulsowy czeskiej firmy Cegelec. Silnik prądu stałego pochodził z firmy Elektrotjażmasz z Charkowa. Kolejne pojazdy były zunifikowane konstrukcyjnie z T501. Wkrótce do oferty włączono nieco większy, 10,6-metrowy model T601 (powstało 35 szt.), a następnie standardowy, 12-metrowy T701 i 15-metrowy T801 (2 szt.). Trolejbusy T701 wyprodukowano w dużej liczbie –184 sztuk. Sprzedano je przed Euro 2012 do Krymskiego Trolejbusu, Połtawy oraz Kijowa. Przegubową odmianę  T901 wyprodukowano w liczbie 25 sztuk dla Kijowa. Co do zasady trolejbusy wyposażono w sterowanie impulsowe Cegelec.

Lubelski trolejbus będzie podobny do eksploatowanych w Kijowie czy na Krymskim Trolejbusie, z tą różnicą, iż będzie posiadał silnik asynchroniczny. Nadwozia zostaną wyprodukowane na Ukrainie, po czym trafią do fabryki Ursus w Lublinie celem wykończenie i uzbrojenia w komponenty. Do elementów montowanych w Lublinie należą: osie, zespoły napędowe, instalacja elektryczna, siedzenia i wyposażenie wnętrza.

Zupełną nowością w pojeździe jest rodzaj zastosowanych baterii oraz ich umiejscowienie. Są to bowiem baterie litowo-polimerowe, o niskiej masie, umiejscowione na dachu trolejbusu. W trolejbusach Solaris Trollino 12M cięższe, niklowo-kadmowe baterie umiejscowiono na tylnym zwysie pojazdu. Baterie w Bogdanie/Ursusie umożliwią pokonanie dystansu 5 km przy pełnym obciążeniu trolejbusu.

Sterowanie napędu pochodzi od czeskiej firmy Cegelec, ale w pojeździe zastosowano też polskie komponenty od firmy Enika, są to: przetwornica statyczna, nagrzewnica kabiny kierowcy oraz nagrzewnice przedziału pasażerskiego.

Na chwilę obecną biały trolejbus wykonuje jazdy próbne bez pasażerów celem uzyskania homologacji.

Wkrótce podamy więcej informacji o trolejbusie Bogdan/Ursus dla Lublina.

Ogólne dane techniczne trolejbusu Bogdan T701 na stronie producenta.