TRANSEXPO 2005: Eminox – filtry sadzowe dla polskich przewoźników

Jednym z ciekawszych dostawców komponentów, którzy zaprezentowali się podczas targów Transexpo 2005 w Kielcach, była brytyjska firma Eminox Ltd. Mająca swą siedzibę w Gainsborough spółka jest jednym z największych w Europie producentów układów wydechowych ze stali nierdzewnej oraz systemów kontroli emisji spalin dla silników Diesla. Są one produkowane zarówno z przeznaczeniem na pierwsze wyposażenie dla producentów pojazdów (OEM), jak i na rynek wtórny. Eminox jest prywatną firmą, której centrum badawcze i produkcyjne oraz siedziba znajduje się w Gainsborough w Anglii. Firma prowadzi również badania w należącym do niej Centrum Technologicznym w Göteborgu we Szwecji.

Filtry typu CRT – rynkowy przebój Eminox’a
Rozwiązaniem firmy, które robi ostatnio sporą karierę, jest filtr cząstek stałych działający na zasadzie CRT, opracowany przez Eminox przy współpracy z firmą Johnson Matthey plc. Dotąd zamontowano już ponad 40 000 tego typu układów w autobusach, ciężarówkach i samochodach specjalistycznych na całym świecie. Obecnie firma wprowadza na rynek nowe rozwiązanie – układ typu FBC, umożliwiający rozszerzenie zakresu pojazdów oraz typów eksploatacji, w których można je stosować.

Dlaczego Polska?

Filtry CRT sprawdziły się już w eksploatacji w miastach Europy Zachodniej. Przystąpienie w 2004 r. do Unii Europejskiej 10 nowych krajów, w tym Polski, a także rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństw nowych członków UE wymuszają na ich władzach większą dbałość o środowisko i ograniczanie zanieczyszczeń. W przyszłym roku zarówno w krajach tzw. „starej Unii”, jak i w nowo przyjętych państwach, zaczną obowiązywać normy emisji spalin Euro 4, które w przypadku większości pojazdów oferowanych na rynku będą oznaczały konieczność stosowania tego typu filtrów. Dlatego kierownictwo firmy uznało, że jest to właściwy moment, aby zaoferować systemy filtrów sadzowych także w Polsce. „Biorąc pod uwagę obowiązek stosowania paliwa z niską zawartością siarki oraz rosnącą świadomość ekologiczną Polaków, w tym świadomość istnienia zanieczyszczeń związanych z transportem, jest to doskonały moment, żeby zaoferować nasz produkt na polskim rynku.” – powiedział Martin Bandy, dyrektor ds. rozwoju rynków europejskich w firmie Eminox.

Kielecka konferencja Eminox’a

W związku z nowymi wymaganiami dotyczącymi emisji spalin,  firma zwołała podczas targów TRANSEXPO specjalną konferencję. Biorąc pod uwagę ograniczone możliwości finansowe polskich przewoźników, firma postanowiła zaproponować montaż własnych filtrów typu CRT lub FBC do już eksploatowanych autobusów. Jak przekonywali przedstawiciele firmy, za równowartość kosztu zakupu nowego autobusu można „oczyścić” około 50 użytkowanych autobusów. Można określić, które pojazdy są źródłem największych zanieczyszczeń bądź też pracują w obszarach, gdzie stan czystości powietrza stanowi istotny problem. A trzeba pamiętać, że przepisy UE zobowiązują nas do redukcji emisji szkodliwych związków do atmosfery. Tymczasem autobusy miejskie stanowią główne źródło emisji cząstek stałych PM10. Nie jest to więc wyłącznie kwestia dobrej woli władz lokalnych czy przewoźników, ale właściwie stanowi jeden z ich obowiązków.
„W grudniu 2004 r. została opublikowana czwarta dyrektywa dotycząca jakości powietrza – nr 2004/107/WE. Polska jako kraj członkowski Unii Europejskiej jest zobowiązana wdrożyć jej przepisy do dnia 15 lutego 2007 r.” – podkreślał Martin Bandy. „Dyrektywa określa docelową jakość powietrza i ogranicza zanieczyszczenie cząstkami stałymi, w dużej mierze spowodowane emisją spalin z autobusów i ciężarówek z silnikami Diesla. System CRT daje polskim przewoźnikom szansę realizacji postanowień dyrektywy bez konieczności ponoszenia dużych nakładów na nowe środki transportu.” – dodał.

Zasada działania filtra CRT

Podczas konferencji przedstawiono przede wszystkim zalety ekologiczne, jakie daje filtr CRT, a także wymogi tego systemu, sposób jego działania i właściwą jego eksploatację. Dzięki specjalnej konstrukcji ścianek wewnętrznych filtra, posiadających charakterystyczne wgłębienia, wychwytuje on zdecydowaną większość cząstek stałych, które osadzają się w tych miejscach. Jednocześnie, substancje w stanie lotnym swobodnie przechodzą przez filtr. Niebezpieczne dla środowiska i dla ludzkiego zdrowia cząstki stałe (głównie sadze) zostają tym samym zatrzymane w filtrze lub też utlenione i dostają się do atmosfery już jako niegroźny dwutlenek węgla. Redukcja emisji cząstek stałych w silnikach Diesla z filtrem typu CRT wynosi ok. 99%.

Serwisowanie filtrów typu CRT

Filtry CRT są prawie bezobsługowe, wymagają jednak okresowego oczyszczania. Bowiem w miarę upływu czasu popioły i nie spalone pozostałości paliwa gromadzą się w filtrze, „zapychając” go, co ogranicza jego skuteczność. Filtr wypełnia się sadzą, zwiększa się ciśnienie zwrotne i wyzwala się silna reakcja egzotermiczna. Temperatura w filtrze może wówczas wzrosnąć nawet do 1200 °C, co grozi jego uszkodzeniem. Dlatego oczyszczanie filtra jest konieczne i należy to robić regularnie. Jego modułowa budowa powoduje, że filtr można szybko zastąpić nowym lub innym, już oczyszczonym. Dzięki temu wymiana filtra nie musi się wiązać z wyłączeniem pojazdu z ruchu. Badania wykazują, że najskuteczniejszym sposobem oczyszczania jest poddanie filtra działaniu strumieniowi sprężonego powietrza w warunkach wysokiej temperatury. O stanie filtra i ewentualnej konieczności jego wymiany informują kontrolki, umieszczone na Elektronicznym Wskaźniku Przeglądu (ESI – Electronic Service Indicator). Trzeba przy tym zaznaczyć, że eksploatacja pojazdów wyposażonych w filtry CRT wymaga stosowania paliw o niskiej zawartości związków siarki oraz specjalnych olejów silnikowych.

Apel do władz

Firma zaapelowała ponadto o wspieranie przez władze inicjatyw zmierzających do poprawy parametrów ekologicznych autobusów eksploatowanych w polskich miastach. Na poziomie lokalnym mogłoby być to realizowane poprzez stosowanie odpowiednich wymogów i preferencji w ogłaszanych przetargach, zmiany w prawodawstwie samorządowym oraz tworzenie stref niskiej emisji spalin i stref ograniczonego ruchu w centrach miast. Na poziomie centralnym, działania takie mogłyby przyjąć postać akredytacji technologicznych, pomocy finansowej (preferencyjne kredyty, środki UE) oraz wprowadzenia ulg w opłatach za korzystanie ze środowiska oraz w podatku od środków transportu dla pojazdów wyposażonych w filtry CRT.
Konferencję zakończyła ciekawa obserwacja. Otóż okazuje się, że filtry typu CRT firmy Eminox zatrzymują w europejskich miastach blisko 1 tonę sadzy dziennie! Jak więc widać, problemu nie należy bagatelizować, tym bardziej, że cząstki stałe są uważane za jeden z ważniejszych czynników kancerogennych w środowisku dużych miast.

Filtry CRT w Polsce

Trudno dziś wyrokować, czy polscy przewoźnicy będą chcieli montować filtry CRT w eksploatowanych przez siebie autobusach. Zapewne więksi i bogatsi, chcąc zadbać o swój wizerunek lub też na skutek nacisków ze strony mieszkańców będą się skłaniali ku temu rozwiązaniu. Przedsiębiorstwa komunikacyjne z mniejszych i biedniejszych miast oraz mali przewoźnicy prywatni sami z siebie raczej nie skorzystają z tej oferty. Tym bardziej, że najczęściej eksploatują oni bardzo stare pojazdy, nie spełniające nawet norm Euro 2 czy Euro 1, a więc w których zastosowanie filtrów CRT może być bardzo trudne i kosztowne, oraz kupują zapewne najtańsze paliwo, charakteryzujące się wysokim zanieczyszczeniem związkami siarki. Dlatego właśnie w przypadku takich przedsiębiorstw ważne mogą się okazać zachęty i ulgi ze strony władz.
Niemniej fakt, iż renomowany europejski producent filtrów sadzowych dostrzegł polski rynek i postanowił zorganizować specjalną prezentację rozwiązań skierowanych konkretnie do polskich przewoźników, świadczy o tym, że ranga naszego rynku rośnie, a i polska branża autobusowa zaczyna chyba dojrzewać. Szkoda tylko, że jak na razie nie przekłada się to na liczbę sprzedanych nowych autobusów.