Sprzedaż autobusów na polskim rynku w 2003 roku

Ogółem w 2003 roku sprzedano w Polsce 1028 sztuk nowych autobusów, o 193 szt. mniej niż w 2002 r., co oznacza spadek poziomu dostaw o 15,81%. Pogorszenie sytuacji nastąpiło we wszystkich segmentach rynku, za wyjątkiem kategorii autobusów szkolnych, gdzie tegoroczne rządowe zamówienie na gimbusy było o 100 szt. większe niż przed rokiem.

1. Sprzedaż autobusów na polskim rynku w 2003 r.

Autobusy miejskie

Krzywa sprzedaży autobusów miejskich od 2001 r. cały czas spada w dół, osiągając w 2003 r. poziom 326 sztuk (spadek o 24,19% w porównaniu z 2002 r.). Tak zła koniunktura jest wynikiem pogłębiającego się kryzysu w publicznym transporcie miejskim, na który składają się dwa główne, wzajemnie oddziaływujące na siebie mechanizmy:

•  spadek ilości przewożonych pasażerów (efekt wysokiej stopy bezrobocia, zubożenia grup społecznych korzystających z komunikacji miejskiej, mniejszej ilości uczniów , a więc niżu demograficznego oraz coraz większej ilości samochodów osobowych) powodujący zmniejszenie się bezpośrednich dochodów finansowych przewoźników;

•  ograniczenie inwestowania w transport przez samorządy miejskie na skutek kryzysu wydatków publicznych i pogłębienie się procesu „obcinania" dotacji budżetowych i refundacji biletów dla przedsiębiorstw komunikacyjnych.

Jednym z nielicznych, pozytywnych symptomów, które dało się zauważyć w 2002 r. w tej kategorii rynku był coraz większy udział prywatnych przewoźników w zakupach nowoczesnych autobusów miejskich. Przede wszystkim chodzi tutaj o firmy Mobilis z Izabelina i ITS Michalczewski z Radomia, które rozpoczęły w ubiegłym roku obsługę warszawskich linii komunikacyjnych. To znak, że prywatni inwestorzy, nieobciążeni dużymi kosztami własnymi i wykorzystujący nowe instrumenty finansowe, będą coraz wyraźniej obecni na rynku komunikacji miejskiej, stwarzając tutaj groźną konkurencję dla często dość mało mobilnych gminnych spółek komunikacyjnych.

Ogółem ocenia się, że wymiana taboru miejskiego w Polsce powinna co roku odbywać się na poziomie około 700 – 800 autobusów, zakładając 11-12 letni okres eksploatacyjny pojazdów. Jak widać, polska rzeczywistość w tym aspekcie znacznie odbiega od norm przyjętych w Unii Europejskiej.

Autobusy międzymiastowe

W segmencie pojazdów międzymiastowych w 2003 r. sprzedano tylko 368 szt., co oznacza spadek aż o 27,27 % w porównaniu z ubiegłym rokiem. To odzwierciedlanie sytuacji panującej wśród przedsiębiorstw PKS – głównych odbiorców autobusów międzymiastowych, które zostały dotknięte (podobnie zresztą jak i miejscy przewoźnicy) potężnym kryzysem panującym w sektorze transportu publicznego. Jego podstawowe mechanizmy, wpływające negatywnie na zakupy nowych autobusów, omówiliśmy powyżej.

Dodatkowo, na drogach regionalnych mamy obecnie często do czynienia z nielegalną konkurencją, która posługując się przerobionymi samochodami dostawczymi i działając poza wszelkimi rozkładami jazdy, zabiera pasażerów (oczywiście po niższych cenach) przewoźnikom ponoszącym wszystkie zobowiązania wobec państwa. W tej sytuacji tylko nieliczne przedsiębiorstwa mogą sobie pozwolić na zakup nowego taboru, pozostałe albo nabywają używane, wieloletnie pojazdy wycofywane z zachodnioeuropejskich firm transportowych, albo dokonują kolejnych remontów posiadanych autobusów i starają się przeczekać ten niekorzystny okres. Temu „błędnemu, komunikacyjnemu kołu” sprzyja brak systemowych rozwiązań wspierania publicznej komunikacji przez jednostki centralne, czy to na drodze dopłat do nowoczesnego taboru, czy też chociażby poprzez ograniczenie opłat fiskalnych ponoszonych przez firmy przewozowe, które angażują się w kupno ekologicznego transportu.

Ogółem ocenia się, że wymiana taboru międzymiastowego w Polsce powinna co roku odbywać się na poziomie około 1500 autobusów, zakładając ich 11-12 letni okres eksploatacyjny.

Autobusy turystyczne

Sytuacja w segmencie autobusów turystycznych jest po prostu dramatyczna. W ciągu 2003 r. zakupy autokarów spadły aż o 42,86%, osiągając poziom zaledwie 72 szt. Te dane świadczą o pogarszającej się kondycji polskich przewoźników międzynarodowych, którzy w tym roku działają w szczególnie ciężkich warunkach. Oprócz znowelizowanej w 2002 r. Ustawy o Transporcie Drogowym, nakładającej na przewoźników nowe obowiązki i wymagania, ponownie zaczyna spadać ilość przewozów międzynarodowych. Wiąże się to zarówno z mniejszą liczbą rodaków wybierających się za granicę (tutaj częściowo swoje piętno odcisnął zakaz finansowania zagranicznych kolonii z zakładowych funduszy socjalnych), jak i rozwojem w okresie wakacyjnym rynku lotów czarterowych. Słaba kondycja finansowa polskich przewoźników międzynarodowych nie nastraja optymistycznie, zwłaszcza wobec rozpoczynającej się właśnie liberalizacji przewozów lotniczych w Polsce i spodziewanym po integracji z Unią Europejską szerszym wejściem zagranicznych przewoźników na nasz rynek.

Pocieszające natomiast jest to, że tegoroczny sezon wakacyjny nie przyniósł seryjnych i spektakularnych wypadków z udziałem polskich autokarów. Niewątpliwie wpływ na to miała zarówno nowa ustawa o czasie pracy kierowców, większa troska przewoźników o stan techniczny eksploatowanego taboru, jak i częstsze kontrole pojazdów zarówno przez Inspekcję Transportu Drogowego, jak i policję.

2. Eksport autobusów z Polski w 2003 r.

Na szczęście dla polskich fabryk, zagraniczne rynki wchłaniają coraz większą liczbę autobusów produkowanych w naszym kraju. Jest to zdeterminowane ich stosunkowo niską ceną wytworzenia oraz przestrzeganiem wysokich standardów jakości podczas produkcji. Dowodem na to niech będzie zeszłoroczny, najbardziej prestiżowy konkurs w Europie na najlepszy autobus turystyczny 2004 r., w którym wzięły udział dwa autokary wyprodukowane w Polsce – Solaris Vacanza z Bolechowa i Volvo 9700 z Wrocławia.

W 2003 r. z naszego kraju zostało wyeksportowanych 949 kompletnych autobusów, aż o 272 szt. więcej niż w 2002 r. (wzrost o 40,2%). Najwięcej pojazdów do odbiorców poza granicami naszego kraju dostarczył MAN Star Trucks & Busses – 368 autobusów, co oznacza wzrost aż o 178,79% w porównaniu z 2002 rokiem (producent dostarczył wówczas 132 szt.). Drugie miejsce zajęła firma Volvo Polska Autobusy, która wyeksportowała 236 autobusów (o 28,48% mniej niż przed rokiem), a na trzeciej pozycji uplasowała się Scania Production Słupsk S.A. z wynikiem 203 autobusów – co dla słupskiej fabryki oznacza aż 120,65% wzrostu sprzedaży zagranicznej w porównaniu z sytuacją w 2002 r. Kolejne miejsce zajęła firma Solaris Bus & Coach, która wyeksportowała 137 autobusów (+ 32 trolejbusy), czyli o 24 szt. (+ 21,24%) więcej niż w 2002 r.. Warto podkreślić, że 60% eksportu firmy z Bolechowa trafiło do krajów UE – Niemiec (m.in. do Berlina, Kassel, Bochum, Drezna), Szwajcarii (m.in. do Chur) oraz do Francji (m.in. do Bayonne) i jest to prawdopodobnie obecnie jedyny przypadek w naszym eksporcie motoryzacyjnym, kiedy na unijny rynek trafia 100-procentowo polski pojazd, zyskując sobie coraz większe grono klientów i sympatyków w Europie Zachodniej. Najmniej w 2003 r. wyeksportowali polscy producenci należący do Grupy Zasada, gdzie Autosan sprzedał poza granicę naszego kraju trzy autobusy. Warto dodać, że do grona polskich eksporterów autobusów dołączyła firma AMZ, która sprzedała do Niemiec dwa pojazdy klasy mini.

3. Import używanych autobusów

W styczniu Ministerstwo Finansów udostępniło wyniki dotyczące importu samochodów używanych w całym 2003 r.. Zg odnie z otrzymanymi informacjami import pojazdów samochodowych do przewozu dziesięciu lub więcej osób razem z kierowcą wyniósł w 2003 r. tylko 425 sztuk – dla porównania w 2002 r. ta wartość wyniosła aż 1486 szt. Zdaniem wielu komentatorów powodem takiej sytuacji jest wspomniana wyżej, wszechobecna zapaść finansowa wśród przewoźników użytkujących autobusy międzymiastowe i turystyczne, którzy jak do tej pory najczęściej kupowali pojazdów z zagranicy. Ponadto wpływ na zmniejszenie tutaj zakupów miał niewątpliwie wysoki kurs euro oraz zaostrzone w 2002 r. przepisy dotyczące zakazu rejestracji autobusów niespełniających norm czystości spalin Euro 2.

4. Lista rankingowa marek autobusów w Polsce, z uwzględnieniem udziałów w rynku w 2003 i 2002 r.

źródło: JMK analizy rynku autobusów