Setny Jelcz M081 dla ZKM Sochaczew

Od momentu rozpoczęcia produkcji Jelcza M081MB po pięciu latach Zakłady Samochodowe Jelcz S.A. w kwietniu 2004 r. wyprodukowały dwa miejskie Jelcze M081MB3 o numerach fabrycznych 100 i 101. Ich nabywcą został ZKM Sochaczew. Obecnie na polskich drogach można spotkać ponad 100 sztuk M081MB, około 18 sztuk L081MB i około 13 sztuk T081MB. W najbliższym czasie nowe miejskie M081MB3 pojawią się w MZK Żagań (2 sztuki) oraz PGK Suwałki (2 sztuki).

Autobusy na jubileusz

Nowe Jelcze trafiły do Sochaczewa dokładnie na rocznicę 25-lecia powołania do życia komunikacji miejskiej w tym mieście. Jak podkreślili przedstawiciele przewoźnika – ten prezent ma dla firmy szczególne znacznie, gdyż są to pierwsze od trzech lat nowe pojazdy zakupione przez przedsiębiorstwo. Wśród osób obecnych na uroczystości przekazania autobusów nie zabrakło burmistrza miasta, starosty powiatowego, wójtów gmin ościennych, przedstawicieli wydziału komunikacji, radnych i samych mieszkańców. Na początku głos zabrał burmistrz Sochaczewa, Bogumił Czubacki, który pogratulował załodze pięknego jubileuszu, a trzem kierowcom pracującym w zakładzie komunalnym od 25 lat – Edwardowi Kolczakowi, Piotrowi Rosieckiemu i Wojciechowi Wódce – wręczył pamiątkowe dyplomy. Podczas kolejnych przemówień podkreślano mobilność załogi ZKM, która m.in. w ostatnim okresie rozszerzyła zakres świadczonych usług o obsługę linii do Kątów, Kuznocina i do firmy Masterfoods oraz podpisała umowy o dofinansowaniu komunikacji z gminami Sochaczew, Brochów i Nowa Sucha.

Warto tutaj dodać, że na początku swojej działalności ZKM Sochaczew obsługiwał tylko 6 linii, z których korzystali głównie pracownicy zatrudnieni w trzech największych fabrykach w okolicy – Chemitexie, Boryszewie i Energomontażu. Od 1979 r. do 1996 r. komunikacja miejska funkcjonowała w strukturach Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, w 1996 r. stała się oddziałem Zakładu Usług Komunalnych, natomiast po kolejnych przekształceniach w lipcu 2001 r. Zakład Komunikacji Miejskiej uzyskał samodzielność. I można powiedzieć, że sobie całkiem dobrze radzi, co widać po nowych przystankach i gospodarskim podejściu całej załogi do posiadanego majątku. Na zakończenie uroczystości wszyscy życzyli przewoźnikowi, aby zakład nadal się rozwijał, nie napotykał na kłopoty finansowe, w jeszcze większym stopniu wypełniał oczekiwania pasażerów. Potem zaproszono wszystkich gości na krótką przejażdżkę nowymi Jelczami. Autobusy wyjechały spod Urzędu Miejskiego, następnie przed Kościołem św. Wawrzyńca zostały poświęcone i po raz pierwszy wyruszyły na nową trasę Sochaczew – Kąty – Kuznocin – Sochaczew.

W chwili obecnej ZKM Sochaczew posiada piętnaście autobusów, w tym 3 szt. Solarisów Urbino 9 (pierwszy klient Solarisa), 10 szt. Jelczy M11 oraz wspomniane wyżej dwa Jelcze M081MB3.

Historia Jelcza M081

Pierwszy Jelcz M081MB z numerem fabrycznym 001 powstał w 1998 r. i nosił nazwę Edi. Jako baza dla dwudrzwiowego Jelcza o długości 7675 mm, posłużyło sprawdzone i produkowane w masowych ilościach podwozie ciężarowego Mercedesa-Benz 814 Vario, wyposażone w 4-cylindrowy silnik Mercedes-Benz OM904LA o mocy 100 kW (136 KM), współpracujący z mechaniczną 5-stopniową skrzynią biegów ZF. Pojemność autobusu wynosi 45 pasażerów, w tym od 18 do 22 na miejscach siedzących. Przednie zawieszenie mechaniczne składa się z resorów parabolicznych, stabilizatora oraz dwóch amortyzatorów hydraulicznych, teleskopowych. Natomiast tylne pneumatyczne wyposażone jest w stabilizator i poduszki powietrzne. Początkowo niektórzy kierowcy nie wiedzieli, że tył autobusu musi być nieco podniesiony, przez co jeździli z nisko zawieszonym tylnym, niskopodłogowym pomostem, co w efekcie niejednokrotnie skutkowało awarią.

W niedługim czasie od rozpoczęcia produkcji (niecały rok później) Jelcz M081MB doczekał się wersji podmiejskiej oznaczonej symbolem L081MB z podwójnymi drzwiami za przednią osią, a następnie wersji turystycznej oznaczonej symbolem T081MB z jednoskrzydłowymi drzwiami, przeznaczonej na linie międzymiastowe i turystyczne. Powstała również wersja szkolna L081MB Kajtek, jednak ze względu na wyższą cenę z porównywalnym pod względem pojemności Autosanem H6-10 nie znalazł on nabywców. Pierwszym odbiorcą podmiejskich Jelczy zostało Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej z Oławy, które zakupiło większą partię tych pojazdów (9 sztuk) do obsługi mniejszych lokalnych połączeń.

Kolejne zmiany

W 2000 r. podczas Wystawy Komunikacji Miejskiej w Łodzi Jelcz zaprezentował unowocześnioną wersję miejskiego Edika. Zgodnie z życzeniami klientów, został on wzbogacony o:

•  4-biegową automatyczną skrzynię biegów Allison AT-542;

•  zwalniacz elektrodynamiczny Terma CC-80, montowany na wale napędowym pomiędzy skrzynią biegów, a przekładnią główną;

•  zamykaną kabinę kierowcy;

•  klimatyzację kabiny kierowcy;

•  siedzenia pasażerskie montowane do ścian bocznych.

W 2003 r. nastąpiła kolejna zmiana w układzie napędowym Jelcza M081 – wprowadzono silnik Mercedes-Benz spełniający normy czystości Euro 3.

Ogólnie powstały trzy wersje zagospodarowania przestrzeni pasażerskiej miejskiego Jelcza M081MB:

•  Wersja z 18 miejscami siedzącymi: w miejsce pierwszego rzędu siedzeń za kabiną kierowcy utworzono przestrzeń dla pasażerów stojących. Wersję to zamówiło MPK Włocławek;

•  Wersja z 20 miejscami siedzącymi: standardowa konfiguracja układu siedzeń (8 z prawej strony i 12 z lewej), która została sprzedana w największej jak dotąd ilości;

•  Wersja z 22 miejscami siedzącymi: w miejscu, gdzie obecnie montowany jest wózek inwalidzki, zamontowany był dodatkowy rząd siedzeń na stopniu. Wersja zamówiona przez PKM Tychy.

Będąc w temacie układu siedzeń w M081 warto dodać, że w 2003 r. powstały Jelcze M081MB przeznaczone dla MPK Radom z zamontowanymi dwoma siedzeniami uchylnymi na tylnej ścianie. Natomiast kabina kierowcy w pierwszej wersji była oddzielona od przestrzeni pasażerskiej jedynie cienką ścianką z pleksi i barierką. W następnych egzemplarzach zamontowano zamykaną kabinę kierowcy typu otwartego, a w 2000 r. jako opcja weszła zamykana kabina kierowcy typu pełnego.

Luksusowy miejski minibus i jego przyszłość

Obecnnie można stwierdzić, że Jelcz M081MB stał się produktem luksusowym, na którego zakup nie każde przedsiębiorstwo komunikacyjne może sobie pozwolić. Wysoka jakość stosowanych podzespołów oraz zdobyte doświadczenie w produkcji tego modelu w różnych konfiguracjach, przy znacznej ilości wyprodukowanych egzemplarzy sprawiła, że Vero należy obecnie do grupy autobusów tzw. wyższej półki. Dla wielu takie stwierdzenie może wydawać się śmieszne w odniesieniu do Jelcza, jednak bez wątpienia M081MB Vero jest jednym z najbardziej udanych produktów Zakładów Samochodowych Jelcz S.A. Co do przyszłości tej konstrukcji, to wygląda na to, że już wkrótce zostanie ona zastąpiona na polskim rynku przez jej tańszy odpowiednik. Spółka Polskie Autobusy zamierza wprowadzić nowy pojazd, który będzie uzupełnieniem oferty w przedziale cenowym między Autosanem H7-20.02 kosztującym około 220 tys. zł, a opisywanym powyżej Jelczem M081MB3 kosztującym około 330 tys. zł. Dlatego obecnie w biurze projektowym Polskich Autobusów trwają prace konstrukcyjne nad wprowadzeniem nieco wydłużonego i zmodernizowanego autobusu znanego do tej pory jako Autosan A0808MN Koliber. Jego planowana premiera ma się odbyć na przełomie wrzesień / październik 2004 r. W ramach wewnętrznej konsolidacji Polskich Autobusów będzie on produkowany w Zakładach Samochodowych Jelcz, które od 2003 r. specjalizują się głównie w produkcji autobusów miejskich. Nowy autobus będzie oznaczony symbolem M083…

W tej sytuacji szansą dla M081 jest eksport tego modelu do państw należących do Unii Europejskiej, gdzie mógłby być oferowany jako tańsza alternatywa dla występujących tam miejskich minibusów. Cena 74 tys. euro nie jest zbyt wygórowana jak na obecne standardy, a szeroka gama wyposażenia dodatkowego z pewnością zostałaby doceniona przez niejedno przedsiębiorstwo transportowe.

Zalety i wady Jelcza M081MB

Niewątpliwie do zalet jelczańskiego minibusa należałoby zaliczyć następujące jego cechy:

•  jest to mały i zwrotny autobus, który znakomicie poradzi sobie w ciasnych uliczkach zabytkowych części miast, jak również w większych aglomeracjach;

•  posiada bardzo ekonomiczny silnik renomowanej firmy;

•  jest przystosowany do przewozu osób niepełnosprawnych;

•  posiada dobrze rozplanowane i solidnie wykonane wnętrze;

•  dzięki dużej liczbie rozsuwanych górnych partii okien, dwóm wentylatorom wyciągowym i dwóm klapom dachowych, wentylacja pojazdu jest bardzo sprawna;

•  płaska podłoga w przestrzeni przeznaczonej na miejsca siedzące pozwala na dowolne jej zagospodarowanie w zależności od życzenia klienta.

Jak każda konstrukcja, Jelcz M081MB ma również swoje niedoskonałości, z których można byłoby wymienić:

•  z racji umiejscowienia silnika z przodu sprawia on wrażenie nieco głośniejszego, w porównaniu z autobusami z silnikiem umieszczonym za osią tylną;

•  niewielkie wymiary Jelcza M081MB sprawiają wrażenie pływania na nierównych drogach, co dla niektórych pasażerów nie zawsze jest przyjemne;

•  początkowy brak retardera, przez co nadmiernie zużywały się klocki hamulcowe;

•  konstrukcja M081MB wymusza zastosowanie poduszek w tylnym zawieszeniu, co przy obecnym stanie dróg, niewielkich kołach i nadmiernym obciążeniu (czasem przekraczającym 50 osób) doprowadza niejednokrotnie do awarii i konieczności wymiany elementów zawieszenia;

•  zastosowanie elektro-pneumatycznych drzwi otwierających się na zewnątrz spowodowało, że otwierają się one wolniej niż standardowe drzwi otwierane do wnętrza pojazdu, choć z drugiej strony nie ograniczają dodatkowo przestrzeni pasażerskiej;

•  niektórzy pasażerowie skarżą się również na dwa stopnie wejściowe łączące przestrzeń niskopodłogową z przedziałem na miejsca siedzące.

Poniżej przedstawiamy pełną listę wszystkich polskich odbiorców autobusów Jelcz M081MB w latach 1999 – 2004.