Przełomowy rok Autosana

Nie da się ukryć, że rok 2008 i początek 2009 przyniósł w Autosanie duże zmiany. Prezentacja zapowiadanego modelu z nowej rodziny autobusów międzymiastowych Eurolider, wdrożenie do produkcji minibusów serii Wetlina, zakup nowych urządzeń głównie na potrzeby produkcji dla sektora kolejowego, rosnący eksport na rynek szwedzki, kryzys finansowy –wszystko to spowodowało, że producent z Podkarpacia znalazł się w zupełnie innej sytuacji, niż jeszcze kilka lat wcześniej. Jak się wkrótce okazało nie był to jednak koniec zmian w Autosanie. W wyniku upadłości Jelcz S.A. i decyzji syndyka o definitywnym zakończeniu produkcji autobusów, Autosanowi przybyło kolejne zadanie: wdrożenie nowej rodziny autobusów miejskich Sancity. To wszystko spowodowało, że w sanockiej fabryce dzieje się obecnie więcej, niż kiedykolwiek w ostatnim dwudziestoleciu. Rozszerzenie zakresu działalności oznaczało także zmiany w organizacji produkcji. W jednej z hal, na terenie gdzie kiedyś odbywała się produkcja legendarnych autobusów H9, wydzielono linię produkcji autobusów miejskich. Na razie powstają tu przede wszystkim modele A0808MN Sancity 9, ale wkrótce dołączać będą do niego kolejne modele nowej rodziny Sancity.

Biorąc pod uwagę szybkie zmiany, jakie zachodzą ostatnio w fabryce, postanowiliśmy przedstawić nieco bliżej naszym Czytelnikom samą fabrykę oraz to, co będzie się w niej działo w najbliższych miesiącach.

Autosan należy do najstarszych polskich fabryk. Założona została w 1832 r. przez Walentego Lipińskiego i Mateusza Beksińskiego i początkowo zajmowała się głównie produkcją kotłów i innych produktów stalowych, głównie na potrzeby przemysłu wydobywczego, gorzelniczego i browarnictwa. W drugiej połowie XIX w. do asortymentu dołączają wagony kolejowe i tramwajowe, które na długi czas staną się trzonem produkcyjnym fabryki. W latach 1894-1897 zakłady w Sanoku stały się największym producentem tego typu pojazdów na terenach polskich, produkując m.in. wagony dla kolei austro-węgierskich. Produkcja ta była kontynuowana także w wolnej Polsce, po I Wojnie Światowej, kiedy to fabryka otrzymała nazwę Sanocka Fabryka Wagonów „Sanowag”. W latach 1926-1928 firma zrealizowała pierwsze zamówienie w sektorze autobusowym, budując partię 10 sztuk autobusów z drewnianymi nadwoziami na podwoziach Lancia Pentaiota. Po II Wojnie Światowej fabryka stopniowo przestawia się właśnie na produkcję autobusów, najpierw na podwoziach Fiat, a następnie Star. W 1957 r. rozpoczęto produkcję nowoczesnych autobusów San H01 o samonośnych nadwoziach, w 1966 r. –autobusów San H100, a w 1973 r. –legendarnych H9. Od 1984 r. wprowadzana jest nowa generacja autobusów rodziny H10, którą w latach 90. zastąpiła seria A10. W latach 90., w związku ze spadającym popytem na autobusy, fabryka zaczęła postawiła na większą dywersyfikację produkcji, stawiając m.in. na specjalistyczne zabudowy ciężarówek dla Wojska Polskiego (np. kabiny szczelne elektromagnetycznie), czy od 2001 r. – elementy nadwozi pojazdów szynowych (szynobusy, zespoły trakcyjne, lokomotywy). W połowie obecnej dekady, Autosan rozpoczął program wymiany swojej oferty produkcyjnej, zaczynając od klasy mini, gdzie model Wetlina stopniowo zastępuje Solinę. Kolejne na liście są modele rodziny Eurolider i Sancity.

Ostatnią nowością Autosanu w segmencie autobusów międzymiastowych jest oczywiście Eurolider w odmianie standardowej (A1213C) i niskowejściowej (A1213CLE), których wszystkie wyprodukowane dotąd egzemplarze trafiły lub trafią na rynek szwedzki. Sytuację tę ma zmienić wprowadzenie do oferty modelu A1212C z nadwoziem o długości 12,3 m, którego premiera będzie miała miejsce na tegorocznych targach Transexpo w Kielcach. Celem przystosowania tego pojazdu do wymogów polskiego rynku oraz obniżenia ceny, która niestety pozostaje czołowym kryterium oceny oferowanych produktów przez krajowych przewoźników, w autobusie tym przewiduje się zastosowanie w opcji mechanicznej skrzyni biegów ZF, a w przyszłości także alternatywnych wobec ZF zespołów jezdnych (np. oś przednia LAF lub Voith, most napędowy Dana Spicer).

Z podobnych przyczyn zmianie uległy plany dotyczące najmniejszego modelu rodziny Eurolider. Z przewidywanych 9,7 m długości, urośnie on do ok. 10,3 m. Jest to spowodowane silnym przywiązaniem przedsiębiorstw PKS do autobusów o pojemności 43 pasażerów, którym nie da się zapewnić odpowiedniego komfortu przy zakładanej pierwotnie długości nadwozia. W kwestii napędu nie wyklucza się, że A1210C Eurolider będzie wyposażany zarówno w jednostki 4-, jak i 6-cylindrowe. Natomiast na układ jezdny autobusu składać się będą: oś przednia sztywna LAF (w opcji –niezależnie zawieszona oś Voith) oraz most napędowy Dana Spicer.

Niepewna jest natomiast przyszłość modelu Gemini. Po obiecujących zamówieniach w pierwszych latach produkcji, popyt na ten model spadł niemal do zera. Obecnie autobusy te trafiają prawie wyłącznie na rynek szwedzki, choć w tym roku pojawiły się małe zamówienia z firm Transkom Skoczów i PKS Bydgoszcz. Z drugiej strony, model ten posiada podwozie zunifikowane z modelem A0808MN, który prawdopodobnie zostanie jednak z nami na dłużej, o czym piszemy w kolejnej części artykułu. Wydaje się, że duże szanse na dalszą produkcję ma także legendarny już model A0909L Tramp. Wynika to przede wszystkim z przyzwyczajeń PKS-ów, które nadal zgłaszają duże zapotrzebowanie na autobusy 39-miejscowe. W segmencie mini przewiduje się natomiast, że nowa rodzina autobusów Wetlina zastąpi całkowicie serię Solina. Przełomowym momentem ma być wejście w życie przepisów wymagających spełnienia normy ekologicznej Euro 5, nie przewiduje się bowiem homologowania Soliny w takiej wersji.

Obecna oferta autobusów miejskich Autosanu jest raczej skromna. Obejmuje ona dwa modele: opartą na podwoziu Mercedes-Benz O.818D Vario Wetlinę City (i jej odchodzącą poprzedniczkę –Solinę) oraz zbudowany na własnym podwoziu model A0808M Sancity 9. Tę drugą konstrukcję czeka w najbliższym czasie kilka drobnych zmian. Przy okazji homologacji autobusu z silnikiem spełniającym normy Euro 5 zmieni on oznaczenie na M09LE, co ma sugerować jego przynależność do nowej rodziny autobusów miejskich producenta z Sanoka. Oprócz tego otrzyma on deskę rozdzielczą Siemens VDO oraz nową mechaniczną skrzynię biegów ZF, sterowaną joystickiem, w miejsce dotychczasowego, długiego drążka. W opcji pozostanie naturalnie także automatyczna przekładnia Allison.

Jednak prawdziwą rewolucję rozpocznie wprowadzenie do produkcji modułowej rodziny dużych autobusów miejskich Sancity, co zostało zapowiedziane już podczas ostatnich targów Transexpo 2008. Proces ten będzie odbywał się stopniowo, zgodnie ze wstępnym harmonogramem przedstawionym poniżej w tabeli:

Tabela 1: Planowane daty wdrożenia do produkcji poszczególnych modeli rodziny Sancity

Model	Typ	Przewidywana premiera
Sancity M12LE	miejski, niskowejściowy, dł. 12 m	Transexpo 2009
Sancity M12LF	miejski, niskopodłogowy, dł. 12m	początek 2010 r.
Sancity M18LF	miejski, niskopodłogowy, przegubowy, dł. 18 m	Transexpo 2010
Sancity M10LE	miejski, niskowejściowy, dł. 10,5 m	2010/2011

 

Autobusy nowej serii Sancity, podobnie jak Eurolidery, będą charakteryzowały się modułową budową, która przyspieszy proces produkcyjny i pozwoli obniżyć koszty, zarówno po stronie producenta, jak i przewoźnika. Ponadto umożliwi to szybkie tworzenie nowych odmian i wersji pojemnościowych. Nadwozia tych autobusów (szkielet i większość elementów poszycia) będą wykonywane z nierdzewnej stali chromoniklowej, która nie tylko gwarantuje wysoką odporność na korozję, ale także znacznie większą sztywność, dzięki czemu do budowy szkieletu można stosować nieco cieńsze profile, co z kolei przekłada się na niższą masę pojazdu.

W kwestii układów napędowych Sancity, Autosan postawi przede wszystkim na silniki Cummins (w tym także odmiany zasilane gazem ziemnym), które obecnie stanowią podstawowe źródło napędu konstrukcji z Sanoka. Wśród alternatywnych jednostek wymienia się m.in. Renault i IVECO, jednak ostateczne decyzje w tej sprawie jeszcze nie zapadły. Silniki te będą współpracowały z automatycznymi przekładniami Allison, Voith lub ZF. Jeśli zaś chodzi o zespoły jezdne, to przewiduje się stosowanie przede wszystkim osi ZF, a jako alternatywy także LAF (sztywne osie przednie) i Voith (niezależne zawieszenia przednie, portalowe mosty napędowe).

Pierwszy przedstawiciel nowej rodziny Sancity, model M12LE, zadebiutuje podczas targów Transexpo 2009. Prace nad prototypem są już dość zaawansowane i można oczekiwać, że jeszcze w trakcie wakacji wyjedzie on na pierwsze testy. Ważną zaletą Sancity M12LE jest stosunkowo niski poziom podłogi w ostatnich drzwiach (wznios podłogi wynoszący 830 mm) oraz tylko jeden stopień poprzeczny w przejściu, co czyni pojazd bardzo praktycznym.

Kolejnymi modelami, przygotowywanymi do wprowadzenia na rynek są: 12-metrowy autobus niskopodłogowy, 18-metrowy niskopodłogowy autobus przegubowy oraz autobus klasy midi (długość 10,5 m), który prawdopodobnie również powstanie w odmianie niskowejściowej i niskopodłogowej. W ten sposób, po uruchomieniu produkcji wszystkich wymienionych modeli rodziny Sancity, co powinno nastąpić na przełomie 2010 i 2011 r., Autosan będzie dysponował pełną ofertą autobusów miejskich –od klasy mini (dł. 7,8 m) do mega (dł. 18 m), mogąc zapełnić lukę powstałą po upadku Jelcz S.A.

Naturalnie, działalność firmy nie będzie się koncentrować wyłącznie na rynku polskim. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że od pewnego czasu eksport staje się podstawą egzystencji Autosanu i głównym bodźcem rozwojowym. Podstawowym rynkiem eksportowym dla firmy pozostaje Szwecja, do której w 2009 r. trafią co najmniej 34 autobusy, w tym przede wszystkim modele Eurolider i Eurolider LE. Co ciekawe, w Szwecji istnieje zapotrzebowanie na pojazdy międzymiastowe o jeszcze większej pojemności. W związku z tym, rozważana jest obecnie możliwość wprowadzenia do produkcji Eurolidera w trzyosiowej odmianie niskowejściowej (A1215CLE).

Kolejnym ważnym rynkiem są Węgry, gdzie w tym roku trafiło kilkanaście pojazdów typu H7-20 Solina i A0909L Tramp. W związku z kryzysem gospodarczym oraz zmianami własnościowymi w dotychczasowym przedstawicielstwie Autosanu w Wielkiej Brytanii, producent z Podkarpacia chwilowo zniknął z tego rynku. Jednak już w tym roku udało się nawiązać kontakt z nowym przedstawicielem, firmą Blue Ribbon Coach Sales, dzięki czemu istnieją spore szanse na zwiększenie sprzedaży na rynku brytyjskim, który wchłonął dotąd nieco ponad 45 autobusów Autosan. Planuje się, że do oferowanego już na Wyspach modelu Eagle do końca 2009 r. dołączą także autobusy Osprey (lewostronny odpowiednik modelu Wetlina), Euroleader (Eurolider) i Scamp (Tramp).

Do mniej znaczących rynków eksportowych należy zaliczyć Słowację i Rumunię, gdzie w ostatnich latach wysłano łącznie kilkanaście autobusów Trafic, Solina i Tramp. Autosan nie zamierza jednak spoczywać na laurach. Podjęte kilka lat temu próby wejścia na inne rynki Zachodni Europy zaczynają przynosić efekty. O ile podbój rynku francuskiego narazie się nie udał, o tyle jeszcze w tym roku do Niemiec trafić może kilka autobusów Eurolider. Kolejnym krajem, w którym niedługo pojawią się autobusy Autosan mogą nieoczekiwanie stać się Włochy, gdzie do końca roku zaplanowano dostawy kilku autobusów Eurolider i Tramp.

Większa aktywność proeksportowa to także szersza obecność na targach autobusowych. Targowy maraton rozpocznie się od wrześniowej wystawy Transexpo 2009 w Kielcach, gdzie Autosan zaprezentuje trzy autobusy, w tym dwa premierowe: Eurolider 12 i Sancity 12LE. Trzecim prezentowanym pojazdem będzie zmodernizowany autobus Sancity 9 M09LE (ex A0808M). Po Kielcach przyjdzie czas na zaprezentowanie się podczas największych europejskich targów autobusowych Busworld w Kortrijk. W Belgii producent z Sanoka zaprezentuje modele Sancity M12LE oraz Eurolider 13 LE. W listopadzie zaś Autosan zaprezentuje swoją ofertę na wystawie Coach &Bus Live w Birmingham w Wielkiej Brytanii.

Jak widać, plany rozwojowe Autosanu są bardzo szeroko zakrojone. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, w 2011 r. firma będzie dysponować całkowicie odnowioną ofertą, obejmującą prawie wszystkie segmenty rynku –od autobusów mini, budowanych na podwoziach Vario, po trzyosiowe autobusy międzymiastowe i przegubowe autobusy miejskie. Oprócz rynku krajowego, autobusy Autosan powinny być dostępne także w Szwecji, Norwegii, Danii, Wielkiej Brytanii, Włoszech, Słowacji, Węgrzech i Rumunii, a więc sporej części krajów europejskich. Oznaczać to będzie, że ze średniej firmy, produkującej autobusy pod kątem lokalnego rynku, Autosan stanie się prawdziwym europejskim graczem. Trzymamy kciuki, aby te plany się ziściły. Zaś zwiastunem zapowiadanych zmian niech będzie nowy znak firmowy, umieszczony na budynku Autosan S.A.

W lipcu 2009 r. Spółka AUTOSAN wyeksportowała do Szwecji kolejne 16 sztuk autobusów z nowej rodziny autobusów międzymiastowych Eurolider: niskowejściowe 13 – metrowe A12.13CLE z silnikiem Cummins Euro 5 oraz z automatyczną skrzynią biegów Allison. W lipcu do odbiorcy szwedzkiego trafiło również 3 sztuki 8-metrowych autobusów międzymiastowych A8V Wetlina na podwoziu Vario 818D firmy Mercedes-Benz.
I dobre wieści z kraju: – firma TRAVERS Poddębice, prywatny przewoźnik z terenu województwa łódzkiego, zakupił w lipcu br. pierwszy autobus Autosan A1012T Lider wyposażonym w most napędowy renomowanej niemieckiej firmy ZF.

Pomimo braku przetargu na autobusy szkolne ogłoszonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Autosan S.A. sprzedaje gimbusy w wyniku przetargów indywidualnych ogłaszanych przez poszczególne gminy. W lipcu autobus szkolny A0909L Smyk trafił do Zakładu Komunalnego w Sicienku.

W lipcu 2009 r. Spółka AUTOSAN wyeksportowała do Szwecji kolejne 16 sztuk autobusów Eurolider A12.13CLE.