Polski rynek autobusów w 2010 r.

W 2010 roku odnotowaliśmy wzrost sprzedaży nowych autobusów w Polsce. Krajowi przewoźnicy zakupili łącznie 1072 autobusy o dopuszczalnej masie powyżej 5 ton, czyli aż o 120 szt. więcej niż w 2009 r. (+12,6%). Warto podkreślić, że ta przewaga została wypracowana w ciągu trzech ostatnich miesięcy roku. Jeszcze we wrześniu sprzedaż była „pod kreską”i zakupy autobusów były o 6,25% niższe w porównaniu z 2009 r. Jednak w IV kwartale nastąpiło rewelacyjne przyspieszenie i tylko w tym okresie sprzedano aż 457 pojazdów. W zdecydowanej większości były to autobusy miejskie i właśnie tej kategorii zawdzięczmy osiągnięty na koniec roku dodatni bilans. Łącznie w ciągu 12 miesięcy 2010 r. na polskie ulice wyjechały 702 nowe autobusy miejskie, czyli o 221 szt. więcej niż przed rokiem (+45,94%). Tak doskonały wynik to zarówno efekt kontraktów zawartych przez warszawskich przewoźników (zarówno MZA, jak i Mobilis), jak i unijnych zamówień w ramach RPO realizowanych m.in. przez Jaworzno, Poznań, Katowice, Gliwice i Szczecin. Mocno do tego wyniku przyczynił się także Program Rozwoju Polski Wschodniej, w ramach którego Unia dofinansowała taborowe zakupy takich miast jak Białystok, Kielce i Suwałki. Do grona 10. największych kontraktów ubiegłego roku należy także zaliczyć przetarg MPK-Łódź, które podobnie jak Warszawa zakupiło nowe autobusy ze środków własnych.

O ile miejski segment mocno pociągnął cały rynek do góry to segment pojazdów międzymiastowych okazał się być głównym hamulcowym. W zeszłym roku polscy przewoźnicy zakupili zaledwie 93 autobusy tego typu –to aż o 108 szt. mniej niż rok wcześniej (-53,73%). Skąd taki dramatyczny spadek? To efekt ograniczenia zakupów przez głównych graczy na tym rynku –przedsiębiorstw PKS oraz firm należących do koncernu Veolia, którzy w ten sposób reagują na spadek liczby przewożonych pasażerów oraz wzrost kosztów stałych.

Na szczęście w pozostałych segmentach autobusowych panuje w miarę dobra koniunktura. W zeszłym roku odnotowaliśmy wzrost sprzedaży autobusów turystycznych –o 20 szt. (+19,04%) w porównaniu z 2009 r. oraz lekki spadek w kategorii minibusów o 4 szt. (-2,61%). Natomiast cały czas w hibernacji pozostaje segment autobusów szkolnych, gdzie w ubiegłym roku zakupiono zaledwie 3 pojazdy. To jeden egzemplarz lepiej niż rok wcześniej. Tutaj sytuacja nie zmieni się aż do momentu uruchomienia przez MEN kolejnych przetargów. Dlatego można powiedzieć, że szkolny segment –obok autobusów międzymiastowych –najbardziej odczuł cięcia budżetowe, wprowadzone przez rząd dwa lata temu. 

Podsumowując –osiągnięty w 2010 roku dodatni bilans sprzedaży potwierdza powolny trend wychodzenia autobusowej branży z „kryzysowego dołka”. Ponownie wróciliśmy do sytuacji z lat 2003 – 2006, gdzie corocznie sprzedawano ok. 1060 pojazdów. To oznacza odnowę autobusowego taboru na poziomie poniżej 0,5% w skali roku, czyli radykalnie mniej niż zakładają racjonalne wskaźniki, oscylujące w graniach 5-7%. Kolejna ważna tendencja to coraz mocniej zarysowujący się podział w zakresie panującej koniunktury w poszczególnych segmentach. I tak mamy dwie kategorie notujące dobre wyniki i ciągnące cały rynek w górę, czyli autobusy miejskie i turystyczne oraz „dołujący”segment pojazdów międzymiastowych, który przeżywa ogromny kryzys. Spowodowało to prawdziwy eksodus praktycznie wszystkich producentów do segmentu miejskiego, gdzie już wcześniej panowała bardzo silna konkurencja. Czy ta kategoria pociągnie cały rynek także i w tym roku? Wszystko wskazuje na to, że tak. Aktualnie rozstrzygane są cztery mega-przetargi ogłoszone przez miasta: Warszawę na 168 szt., Kraków na 100 szt. Lublin na 80 szt. i Białystok na 70 szt. To łącznie daje sumę ponad 410 autobusów miejskich i właśnie te zamówienia w decydujący sposób wpłyną na obraz polskiego rynku autobusów w 2011 r. Do tego dojdą jeszcze długoletnie kontrakty zawarte w 2010 r. –m.in. przez Poznań, Szczecin, Mobilis, Warszawa, Świerklaniec, Gdańsk, Łomżę, Opole i Zieloną Górę, które napędzą sprzedaż autobusów miejskich w I półroczu i tym samym złagodzą falę narastających pod koniec roku zakupów. Zapowiada się kolejny dobry rok dla producentów miejskich pojazdów.

Przewidujemy, że tegoroczny poziom sprzedaży wszystkich autobusów w Polsce będzie o ok. 20% wyższy niż rok temu, czyli osiągnie poziom ok. 1300 szt. Czy to oznacza, że jesteśmy na dobrej drodze, aby powtórzyć sukces z 2008 r., kiedy polscy przewoźnicy zakupili łącznie prawie 1750 autobusów? Niestety, nie. Fala unijnych dotacji powoli kończy się i w kolejnych latach spółki będą musiały bardziej polegać na swoich budżetach. Biorąc pod uwagę obecny stan miejskich finansów oznacza to ograniczenie inwestycji i mocne zaciskanie pasa.

W 2010 r. liderem rynku autobusowego w Polsce została bezapelacyjnie firma Solaris Bus &Coach. Przy sprzedaży 392. pojazdów udział producenta z Bolechowa osiągnął poziom 36,6% w całym rynku, w tym aż 55,6% w segmencie miejskim. Na drugim miejscu uplasowała się firma CMS ze sprzedażą 131. minibusów (12,2% udziałów w rynku). Trzecie miejsce objął Mercedes-Benz z wynikiem 121. autobusów (11,3%), a czwarte –MAN z 107. pojazdami i udziałem 10,0%. Stawkę głównych graczy zamyka Autosan z rezultatem 95 autobusów, co zapewniło mu 8,9% udziału w rynku.

W 2010 r. największą stratę sprzedaży w porównaniu z wynikami za 2009 r. odnotowały następujące marki: Solbus (- 57 szt.), Autosan (-45 szt.), Kapena (-31 szt.) i Mercedes-Benz (-23 szt.) Identyczny poziom osiągnęło Isuzu, a najlepszą, wzrostową dynamiką sprzedaży w porównaniu do 2009 r. mogą pochwalić się producenci: Solaris (+132 szt.), MAN (+62 szt.), SOR (+39 szt.), Scania (+18 szt.), Otokar (+12 szt.) oraz Setra (+9 szt.) Dodajmy, że w zeszłym roku na polskim rynku autobusowym zadebiutowały aż dwie nowe marki. To belgijski Van Hool, którego w Polsce reprezentuje podpoznańska spółka Busclub. Jej wynik to trzy luksusowe autokary, które w czerwcu wyruszyły do obsługi wakacyjnych tras w barwach poznańskiego Biura Podróży Funclub. Kolejny debiutant to turecki Otokar, którego w Polsce reprezentuje spółka Gran. Firma ta wygrała przetarg w Przemyślu na zakup 12. autobusów miejskich, które zostały dostarczone do końca roku. Dawno nie widzieliśmy równie mocnego debiutu na polskim rynku. Generalnie tytuł „Najlepiej sprzedającego się autobusu w Polsce w 2010 r.”otrzymał miejski model Solaris Urbino 18, który został zakupiony w liczbie 187. egzemplarzy.

Jak już wspomnieliśmy, w 2010 r. odnotowaliśmy wzrost sprzedaży autobusów miejskich z poziomu 481 szt. w 2009 r. do poziomu 702 szt. w 2010 r. (+45,94%). Cały czas liderem w tym segmencie jest Solaris z udziałem aż 55,6%! Drugie miejsce –głównie dzięki realizacji warszawskiego kontraktu dla MZA –zajął MAN z udziałem 12,7%. Tuż za nim uplasował się zeszłoroczny wicelider –Mercedes-Benz z udziałem 12,1%. Co ciekawe kolejne miejsca zajmują tradycyjni dostawcy autobusów międzymiastowych, czyli Autosan i SOR, którzy tutaj szukają swojej szansy na zwiększenie sprzedaży. Tytuł „Najlepiej sprzedającego się autobusu miejskiego w Polsce w 2010 r.”otrzymał przegubowy Solaris Urbino 18 (187 szt.), a tuż zanim uplasował się drugi popularny model Solarisa –Urbino 12 (138 szt.). Prognozowany poziom sprzedaży autobusów miejskich na koniec 2011 r. to ok. 800 szt., co oznacza wzrost o ok. 13% w porównaniu z 2010 r.

W latach 2009-2010 r. rząd nie ogłosił żadnego przetargu na dostawę nowych autobusów szkolnych. I taka sytuacja utrzyma się najprawdopodobniej także i w tym roku. Co gorsza –Ministerstwo Edukacji nie podjęło żadnych kroków w kierunku alternatywnego dofinansowania przewozów szkolnych. A przypomnijmy, że jeszcze w 2008 r. rząd zakupił 96 gimbusów. Łącznie w latach 2001-2008 MEN odebrało i przekazało samorządom 934 szkolne autobusy. Jak pokazuje praktyka samorządy nie są zainteresowane zakupami nowych gimbusów na własny koszt. W 2010 r. na taki krok zdecydowały się tylko trzy gminy. We wszystkich przypadkach wybór samorządowców padł na najtańszy autobus dostępy na rynku, czyli Autosan A0909LS „Smyk”. Prognozowany poziom sprzedaży autobusów szkolnych na rok 2011 to ok. 4-5 pojazdów.

W segmencie autobusów międzymiastowych odnotowaliśmy w 2010 r. bardzo wyraźny spadek. Sprzedaż zmniejszyła się aż o 108 szt. (-53,73%) w porównaniu z 2009 r. i osiągnęła pułap zaledwie 93 pojazdów! To najgorszy wynik odnotowany w tej kategorii od 10 lat! Dodajmy, że w kryzysowym 2009 r. sprzedano 201 międzymiastowych autobusów, a dwa lata wcześniej 339 szt. Tak gwałtowny spadek zakupów pokazuje w jak tragicznej sytuacji znajduje się aktualnie regionalny rynek transportowy, gdzie notorycznie z roku na rok spada liczba przewożonych pasażerów. W efekcie przewoźnicy –w tym głównie przedsiębiorstwa PKS oraz grupa transportowa Veolia –mocno ograniczyły zakupy nowych autobusów. Ma to oczywiście swoje negatywne konsekwencje dla tradycyjnych producentów tego typu pojazdów –w czerwcu upadłość ogłosiła Fabryka Autobusów Solbus, a produkcję zdecydowanie ograniczył zarówno Autosan, jak i Kapena.

Niski popyt na nowe autobusy międzymiastowe to także efekt braku zamówień na autobusy międzymiastowe przez jednostki administracji centralnej oraz preferowania przez prywatnych przewoźników regionalnych minibusów, które są zdecydowanie tańsze w zakupie. Ponadto zdecydowanie najczęściej w tym segmencie kupuje się wieloletnie używane autobusy, które tymczasowo „łatają dziury”w wysłużonym już mocno taborze. Mamy wielką nadzieję, że właśnie uchwalona ustawa o transporcie publicznym zacznie powoli to zmieniać –m.in. poprzez wprowadzenie przetargów na obsługę linii. Wówczas ten segment powinien odżyć i stać się jednym ze strategicznych filarów autobusowej sprzedaży, tak jak to jest np. w Czechach czy na Słowacji. To jak na razie dość odległa perspektywa, natomiast w najbliższej przyszłości spodziewamy się zwiększonych zakupów nowych nabywców przedsiębiorstw PKS, które w zeszłym roku zostały licznie sprzedane przez Ministerstwo Skarbu Państwa. Przede wszystkim na taki krok powinien zdecydować się Mobilis, który przejął sześć mazowieckich PKS-ów.

W 2010 r. liderem segmentu międzymiastowego został Autosan (54,8% udziału), którego głównym rywalem jest tutaj czeski SOR (24,7% udziału). Tytuł „Najlepiej sprzedającego się autobusu międzymiastowego w Polsce w 2010 r.”otrzymał Autosan A0909L. Polscy przewoźnicy zakupili łącznie 20 egzemplarzy tego typu. Prognozowany poziom sprzedaży autobusów międzymiastowych na koniec 2010 r. to ok. 200 pojazdów, czyli o 100% więcej w porównaniu z 2010 r.

W 2010 r. polscy przewoźnicy zakupili 125 autokarów, czyli o 20 szt. więcej (+19,04%) niż przed rokiem. To oznacza, że biura podróży i firmy transportowe wyszły już z zeszłorocznego marazmu i zaczynają ruszać z większymi inwestycjami. Po wcześniejszych kryzysowych zawirowaniach, w minionym roku mieliśmy nareszcie prawdziwe przygotowania do nadchodzącego sezonu wakacyjnego i widoczną odnowę turystycznej floty. W rankingu producentów pierwsze miejsce zajmuje cały czas Mercedes-Benz z udziałem 28,8%, drugie –Scania (20,8%), a trzecie –Setra (17,6%). To oznacza, że obie marki koncernu Daimler Buses (Mercedes plus Setra) posiadają w tej kategorii aż 46,4% udziału. Tytuł „Najlepiej sprzedającego się autobusu turystycznego w Polsce w 2010 r.”otrzymał Mercedes-Benz Tourismo, którego w zeszłym roku polscy przewoźnicy zakupili łącznie 22 egzemplarze. Prognozowany poziom sprzedaży autobusów turystycznych na 2011 r. to ok. 130 pojazdów, co oznacza powrót do średniego poziomu zakupów autokarów z lat 2005 – 2008.

Od 2010 r. firma JMK wprowadziła do swoich statystyk dodatkowy segment –minibusów. Dzięki temu obraz polskiego rynku autobusowego jest teraz jeszcze bardziej przejrzysty i co ważne –lepiej porównywalny z statystykami naszych sąsiadów. Łącznie w ubiegłym roku krajowy rynek wchłonął 149 tego typu pojazdów, czyli o 4 mniej niż przed rokiem (-2,61%). Jest to w znacznej mierze efekt wyraźnego spadku sprzedaży minibusów marki IVECO. Jak na razie w klasie mini zdecydowanie przewodzi firma CMS Auto, które zajmuje się głównie zabudową furgonów Mercedes-Benz Sprinter. W kolejnych miesiącach br. firma JMK zamierza wprowadzać tutaj kolejnych producentów minibusów kategorii M3, których w Polsce jest przynajmniej kilkunastu. To można powiedzieć nasza narodowa specjalizacja. Tytuł „Najlepiej sprzedającego się autobusu klasy mini w Polsce w 2010 r.”otrzymał CMS / Mercedes-Benz Sprinter 519CDI, którego polscy przewoźnicy zakupili łącznie 66 egzemplarzy. Zakładamy, że poziom sprzedaży w tym segmencie w 2011 r. powinien być nieznacznie wyższy od zeszłorocznego i wyniesie ok. 160 egzemplarzy.

Tabela 1. Polski rynek autobusów w 2010 r. 

Lp.	MARKA Producent / Przedstawiciel / Importer	2010 r.	udział	2009 r.	udział
1	SOLARIS Solaris Bus &Coach	392	36,6%	260	27,3%
2	CMS CMS Auto	131	12,2%	129	13,6%
3	MERCEDES-BENZ EvoBus Polska	121	11,3%	144	15,1%
4	MAN MAN Truck &Bus Polska	107	10,0%	45	4,7%
5	AUTOSAN Autosan SA	95	8,9%	140	14,7%
6	SCANIA Scania Polska	50	4,7%	32	3,4%
7	SOR SOR Poland	46	4,3%	7	0,7%
8	KAPENA-IRISBUS Kapena S.A.	38	3,5%	69	7,2%
9	SETRA EvoBus Polska	24	2,2%	15	1,6%
10	MAZ MAZ Auto Poland	14	1,3%	11	1,2%
11	inni	54	5,0%	100	10,5%
∑	Razem	1072	100,0%	952	100,0%

 źródło: JMK analizy rynku transportowego

Najważniejsze autobusowe wydarzenia roku

W grudniu serwis InfoBus.pl ogłosił sondę na najważniejsze autobusowe wydarzenie 2010 roku. Łącznie w grudniowej sondzie wzięły udział 692. osoby. Zdaniem Czytelników na ten tytuł zasłużyła podwójna premiera Autosana z modelami Sancity 12 LF i 18 LF. Ta propozycja zdobyła poparcie aż 268 osób (38,7% wszystkich oddanych głosów). Drugie miejsce –i to niespodzianka – zajęło „Wejście na rynek marki Otokar”z wynikiem 184 głosów (38,7%). Trzecia pozycja to dość smutne wydarzenie, jakim niewątpliwie było ogłoszenie upadłości przez FA Solbus. Na tą propozycję głosowało 107 osób (15,5%). Czwarte miejsce zajęła „Nowa, szeregowa hybryda Solarisa –Urbino 18 Hybrid”. Na to wydarzenie głosowało 87 osób (12,6%). Kolejne pozycje zajęły wydarzenia:

– „Zakup 6. mazowieckich PKS-ów przez Mobilis”, na które głosowały 33 osoby (4,8%);

– „Wejście marki SOR w segment miejski”wybrało 7 osób (1%);

– „Uruchomienie przedstawicielstwa Van Hool w Polsce”doceniło 6 osób (0,9%).