Polski rynek autobusów po III kwartałach 2010 r.

Trzy kwartały bieżącego roku przyniosły nam nieznaczny spadek sprzedaży nowych autobusów w Polsce. Krajowi przewoźnicy zakupili łącznie 615 autobusów o dopuszczalnej masie powyżej 5 ton, czyli o 41 szt. mniej niż w analogicznym okresie 2009 r. (- 6,25%). Ten ujemny bilans powinien zmniejszyć się do końca roku, dzięki licznym dostawom autobusów miejskich przewidzianym na IV kwartał br (m.in. kontrakt na 70. pojazdów dla MZA Warszawa), niemniej jednak odnotowany trend spadkowy jest dość niepokojący. Pamiętajmy, że rok 2009 był jednym z gorszych okresów w historii polskiego rynku autobusowego. Sprzedano wówczas zaledwie 952 autobusy. Dla porównania w 2007 r. było to 1300 szt., a w 2008 r. –1748 szt. Dlatego można powiedzieć, że osiągnięty po III kwartałach br. ujmny bilans sprzedaży potwierdza bardzo powolne wychodzenie branży z „kryzysowego dołka”. Warto także tutaj zaznaczyć, że w tym roku polski rynek autobusowy uległ znacznemu podziałowi w zakresie panującej koniunktury w poszczególnych segmentach. I tak mamy dwie kategorie notujące dobre wyniki i ciągnące cały rynek w górę, czyli autobusy miejskie i turystyczne oraz „dołujący”segment pojazdów międzymiastowych, który przeżywa ogromny kryzys i mocno ciągnie w dół cały poziom sprzedaży.

Czy w takiej sytuacji tegoroczna sprzedaż autobusów w Polsce będzie wyższa od zeszłorocznego poziomu? Naszym zdaniem tak i to prawie wyłącznie dzięki segmentowi autobusów miejskich. Tutaj w tym roku nastąpił efekt synergii i oprócz licznych kontraktów na nowy tabor dofinansowanych przez Regionalne Programy Operacyjne, mamy także dostawy dla największego przewoźnika autobusowego w Polsce –MZA Warszawa. W zeszłym roku ta firma nabyła zaledwie 24 autobusy, natomiast w tym roku będzie to suma aż 128. nowych pojazdów. Flota MZA wzbogaci się o 70 przegubowych autobusów MAN Lion`s City G, 16 midibusów Solaris Urbino 10 i 42 przegubowe Solarisy Urbino 18 (zakupione w ramach umowy z 2008 r.) Ponadto spółka zamierza jeszcze pod koniec rozpocząć procedurę przetargową na zakup kolejnych 68 pojazdów (12 i 18-metrowych), co będzie miało pozytywy wpływ już na przyszłoroczny poziom sprzedaży. Nie zapominajmy także, że jeszcze w tym roku firma Mobilis (w ramach kontraktu z ZTM Warszawa) wprowadzi na ulice Warszawy ok. 30 nowych, przegubowych autobusów Urbino 18, co oznacza, że łącznie na stołeczne linie wyjedzie w tym roku 158. nowych autobusów.

To wspólne oddziaływanie obu czynników (unijne wsparcie plus większe zakupy Warszawy) spowoduje w efekcie, że w tym roku zostanie zakupionych więcej nowych autobusów miejskich niż w poprzednim roku. Przewidujemy, że będzie to poziom ok. 650 szt., czyli o ok. 30% więcej niż rok temu. Ten „miejski zastrzyk”spowoduje także ogólny wzrost sprzedaży autobusów, który naszym zdaniem powinien na koniec roku przekroczyć pułap 1050 szt. To o ok. 7% więcej niż w 2009 r. Takie są optymistyczne prognozy.

Po III kwartałach br. liderem rynku autobusowego w Polsce została bezapelacyjnie firma Solaris Bus &Coach. Przy sprzedaży 262. pojazdów udział producenta z Bolechowa osiągnął rewelacyjny poziom 42,6% w całym rynku, w tym aż 71,9% w segmencie miejskim. Na drugim miejscu uplasowała się firma CMS ze sprzedażą 94. minibusów (15,3%). Trzecie miejsce ma Mercedes-Benz z wynikiem 60. pojazdów (9,8%), a czwarte –Autosan z 49. autobusami (8,0%).

Po sześciu miesiącach br. stratę sprzedaży w porównaniu z wynikami z 2009 r. odnotowały marki: Solbus (- 54 szt.), Autosan (- 48 szt.), Mercedes-Benz (- 45 szt.) Kapena (- 32 szt.), MAN (- 21 szt.), CMS (- 4 szt.) oraz Temsa (- 3 szt.). Identyczny poziom osiągnęło Isuzu, a lepszym rezultatem niż przed rokiem mogą pochwalić się producenci: Solaris (+ 128 szt.), SOR (+ 19 szt.), Setra (+ 10 szt.), VDL (+ 6 szt.), Scania (+ 4 szt.), MAZ (+ 3 szt.), Neoplan (+ 1 szt.) i Volvo (+1 szt.). Dodajmy, że w tegorocznych statystykach rynkowych zadebiutowała belgijska marka Van Hool, którą w Polsce reprezentuje podpoznańska spółka Busclub. Przedstawiciel ma już na swoim koncie zakup 3. luksusowych autokarów Van Hool, które w czerwcu wyruszyły do obsługi wakacyjnych tras w barwach poznańskiego Funclubu. Najlepiej sprzedającym się autobusem w Polsce po III kwartałach br. został miejski Solaris Urbino 12, którego przewoźnicy zakupili łącznie 112 egzemplarzy.

Po trzech kwartałach 2010 r. odnotowaliśmy wzrost sprzedaży w kategorii autobusów miejskich, gdzie dostawy zwiększyły się o 69 szt. (+ 23,46%) w porównaniu z sytuacją sprzed roku Łącznie polscy przewoźnicy zakupili 363 pojazdy tego typu. Liderem w tym segmencie jest oczywiście Solaris z rekordowym udziałem na poziomie aż 71,9%! Wraz z realizacją kontraktów przez innych producentów (przede wszystkim przez MAN i Mercedes-Benz) w IV kwartale roku ten udział się zmniejszy, ale ostatecznie będzie on na pewno wyższy niż zeszłoroczny rezultat producenta, czyli 53,6%. Aktualnie drugie miejsce w miejskim segmencie zajmuje Mercedes-Benz z sumą 32. sprzedanych pojazdów, a trzecie –czeski SOR. Najlepiej sprzedającym się autobusem miejskim po trzech kwartałach 2010 r. został Solaris Urbino 12 (112 szt.) a tuż zanim uplasował się Urbino 18 (93 szt.). Jak widać przewaga tutaj Solarisa jest miażdżąca. Prognozowany poziom sprzedaży autobusów miejski na koniec 2010 r. to ok. 650 pojazdów (+ 30% w porównaniu z 2009 r.)

W 2009 i w ciągu trzech kwartałów 2010 r. rząd nie ogłosił żadnego przetargu na dostawę nowych autobusów szkolnych. Pytana o tą sprawę wiceminister edukacji Krystyna Szumilas powiedziała, że kryzys zmusił rząd do ograniczenia wydatków i dlatego MEN nie zamówi kolejnych pojazdów. Przypomnijmy, że w 2008 r. ministerstwo zakupiło razem 96 gimbusów, a łącznie w latach 2001-2008 MEN odebrało i przekazało samorządom 934 szkolne autobusy. W tym roku tylko dwie gminy zdecydowała się na zakup nowego gimbusa. Podobnie było w zeszłym roku. We wszystkich przypadkach wybór samorządowców padł na najtańszy autobus dostępy na rynku, czyli Autosan A0909LS „Smyk”. Prognozowany poziom sprzedaży autobusów szkolnych na koniec 2010 r. to ok. 4-5 pojazdów.

 

W segmencie autobusów międzymiastowych odnotowaliśmy po III kwartałach br. bardzo wyraźny spadek sprzedaży –aż o 111 szt. (- 68,94%) w porównaniu z analogicznym okresem 2009 r. Osiągnięty po 9 miesiącach poziom zakupów to zaledwie 50 pojazdów! To najgorszy, kwartalny wynik odnotowany w tej kategorii od 10 lat. Dodajmy, że w zeszłym, kryzysowym roku w tym okresie sprzedano 161 międzymiastowych autobusów, a dwa lata wcześniej 219 szt. Średnia dostaw dla III kwartału z lat 2004-2009 dla tego segmentu to ok. 223 pojazdy. To najlepiej pokazuje, jak w tragicznej sytuacji znajduje się regionalny rynek przewozowy, gdzie notorycznie z roku na rok spada liczba przewożonych pasażerów. W efekcie przewoźnicy –w tym głównie przedsiębiorstwa PKS –wręcz zaprzestały zakupów nowych autobusów. Ma to oczywiście swoje negatywne konsekwencje dla producentów tego typu pojazdów –w czerwcu br. upadłość ogłosiła Fabryka Autobusów Solbus, która do tej pory specjalizowała się w produkcji autobusów międzymiastowych.

Niski popyt na nowe autobusy międzymiastowe to także efekt braku zamówień na autobusy międzymiastowe przez jednostki administracji centralnej oraz preferowania przez prywatnych przewoźników regionalnych minibusów, które są zdecydowanie tańsze w zakupie. Ponadto zdecydowanie najczęściej w tym segmencie kupuje się wieloletnie używane autobusy, które tymczasowo „łatają dziury”w wysłużonym już mocno taborze. Mamy wielką nadzieję, że przygotowywana w Sejmie ustawa o transporcie publicznym to zmieni i wprowadzi wzorem rynku miejskiego przetargi na obsługę linii. Wówczas ten segment powinien odżyć i stać się jednym ze strategicznych filarów autobusowej sprzedaży, tak jak to jest np. w Czechach czy na Słowacji.

Po III kwartałach br. liderem segmentu międzymiastowego został Autosan, który w tym roku mocno konkuruje tutaj z czeskim SOR-em. Najlepiej sprzedającym się autobusem międzymiastowym po 9 miesiącach 2010 r. został Autosan A0909L, którego polscy przewoźnicy zakupili łącznie 12 egzemplarzy. Prognozowany poziom sprzedaży autobusów międzymiastowych na koniec 2010 r. to ok. 100 pojazdów, czyli o 50% mniej w porównaniu z 2009 r.)

Po III kwartałach 2010 r. segment autobusów turystycznych w Polsce odnotował wzrost sprzedaży w porównaniu z sytuacją sprzed roku. Łącznie polscy przewoźnicy zakupili aż 101 autokarów, czyli o 28 szt. (+ 38,35%) więcej niż przed rokiem. To oznacza, że biura podróży i firmy transportowe wyszły już z zeszłorocznego marazmu i zaczynają ruszać z większymi inwestycjami. Po wcześniejszych kryzysowych zawirowaniach, w tym roku mieliśmy nareszcie prawdziwe przygotowania do nadchodzącego sezonu wakacyjnego i zwiększone inwestycje w tabor. Zobaczymy jak wypadną posezonowe zakupy i ewentualne wzmocnienia przez zimowym wyjazdami na narty.

W rankingu turystycznych producentów pierwsze miejsce zajmuje cały czas Mercedes-Benz, drugie –Scania, a trzecie –Setra (!). Lider łącznie z drugą marką koncernu Daimler Buses posiada tutaj aż 44,5% udziału. Najlepiej sprzedającym się autokarem po 9 miesiącach br. został Mercedes-Benz Tourismo, którego polscy przewoźnicy zakupili łącznie 17 egzemplarzy. Prognozowany poziom sprzedaży autobusów turystycznych na koniec 2010 r. to ok. 130 pojazdów, co oznaczałoby powrót do średniego poziomu z lat 2005 – 2008.

Od 2010 r. firma JMK wprowadziła do swoich statystyk dodatkowy segment –minibusów. Dzięki temu obraz polskiego rynku autobusowego jest teraz jeszcze bardziej przejrzysty i co ważne –lepiej porównywalny z naszymi sąsiadami. Łącznie po 9 miesiącach br. zakupiono tutaj 99 tego typu pojazdów –o 27 mniej niż przed rokiem (- 21,42%). Jest to w znacznej mierze efekt wyraźnego spadku sprzedaży minibusów marki Kapena. Jak na razie w klasie mini zdecydowanie przewodzi firma CMS Auto, które zajmuje się głównie zabudową furgonów Mercedes-Benz Sprinter. Drugim ważnym graczem jest tutaj Kapena. W kolejnych miesiącach br. firma JMK zamierza wprowadzać tutaj kolejnych producentów minibusów kategorii M3, których w Polsce jest przynajmniej kilkunastu. To można powiedzieć nasza narodowa specjalizacja. Najlepiej sprzedającym się autobusem klasy mini po III kwartałach br. został CMS / Mercedes-Benz Sprinter 519CDI, którego polscy przewoźnicy zakupili łącznie 50 egzemplarzy. Zakładamy, że tegoroczny poziom sprzedaży w tym segmencie powinien być tylko nieznacznie mniejszy od zeszłorocznego, czyli wyniesie ok. 160 egzemplarzy.

 

Tabela 1. Polski rynek autobusów po III kwartałach 2010 r.

źródło: JMK analizy rynku transportowego