Pierwszy krakowski minibus

W Polsce renowacja zabytkowych pojazdów komunikacji miejskiej to wciąż świeży i dość trudny temat. Dopiero kilka lat temu przedsiębiorstwa komunikacji oraz instytucje założone przez „miłośników”zaczęły interesować się losem zapomnianych, nietypowych i często nadgryzionych zębem czasu autobusów, wożących przed laty pasażerów po ulicach naszych miast. Właśnie dzięki krakowskiemu MPK udało się niedawno uratować i zachować jeden z takich samochodów. Nysa N59M, czyli najmniejszy polski autobusik eksploatowany w powojennej historii przedsiębiorstwa, przeżywa swoją drugą młodość.

W drugiej połowie lat 50. ubiegłego wieku w Zakładach Budowy Nadwozi Samochodowych w Nysie zrodził się pomysł opracowania lekkiego samochodu dostawczego, który uzupełniłby ofertę polskiego przemysłu motoryzacyjnego. W 1957 roku intensywne prace projektowe zostały zwieńczone wypuszczeniem przez ZBNS krótkiej serii prototypowych Nys N57. Wersja produkcyjna, która powstała w ponad trzystu egzemplarzach otrzymała oznaczenie N58. W 1959 roku na rynek trafił unowocześniony model N59 o konstrukcji ramowej, który powstawał w oparciu o podzespoły ówcześnie produkowanego samochodu osobowego Warszawa. Nysa N59 wytwarzana była w trzech wersjach nadwoziowych. Oprócz standardowego furgonu oznaczonego literką „F”bramy fabryki opuszczały również sanitarki (N59-S) oraz czterodrzwiowe minibusy (N59-M) przystosowane do przewozu dziewięciu osób, wyłącznie na miejscach siedzących. Właśnie kilka takich samochodów trafiło w pierwszej połowie lat 60. do krakowskiego MPK.

Historia eksploatacji pierwszych Nys w Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym nie jest dobrze udokumentowana. Nie ustalono choćby ile sztuk N59 przewinęło się przez MPK oraz jakie było ich dokładne przeznaczenie. W 1994 roku został zlikwidowany zakład transportu, a wraz z nim przepadło archiwum, mogące wskazać odpowiedzi na wiele pytań. Ze szczątkowych informacji, do których udało się dotrzeć, wynika, iż te „małe dostawczaki”służyły na początku jako pogotowia techniczne, pogotowia trasowe oraz pojazdy nadzoru ruchu. Dopiero w 1966 roku Nyski zaczęły wozić pasażerów na liniach docierających do krakowskiego zoo.

– Nie można wykluczyć, że co najmniej jeden samochód był wykorzystywany do wyjazdów służbowych lub jako pojazd socjalny. Być może właśnie takie auto zostało przeznaczone do ruchu po ulicach, zwłaszcza, że pogotowie czy pojazd techniczny nie był raczej wyposażony w fotele do przewozu pasażerów –tłumaczy Jacek Kołodziej, kierownik Stacji Obsługi Tramwajów Nowa Huta, który czuwał nad projektem renowacji Nysy.

Pomimo zalet takich jak zwrotność, czy niskie zużycie paliwa, kariera Nysy w komunikacji publicznej nie trwała długo. Po kilku miesiącach samochody skierowano z powrotem do działu technicznego. Nysy N59 przetrwały w MPK do początku lat 70. kiedy to z inwentarza zostały skreślone ostanie egzemplarze. Marka ta nie zniknęła jednak definitywnie z Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji. W 1975 roku do obsługi komunikacji na mniej obciążonych liniach zakupiono nowocześniejsze mikrobusy Nysa 521 oraz 522.

Kilka lat temu w MPK zrodził się pomysł odnalezienia i wyremontowania jednej z dawniej użytkowanych przez firmę Nys N59M.

– Taki samochód jest o tyle ciekawy, że to jeden z najmniejszych autobusów jakie były eksploatowane przez MPK –mówi Marek Gancarczyk, rzecznik prasowy Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Krakowie. –Mieć taki samochód to olbrzymia atrakcja –dodaje.

Poszukiwania mikrobusa trwały do 2005 roku. Egzemplarz, który szczęśliwie udało się pozyskać krakowskiemu przewoźnikowi, posiada numer inwentarzowy #28 i został wyprodukowany w 1959 roku. Jego renowacja trwała całe dwa lata i nie było to zadanie należące do łatwych.

– Oryginalnych części do tego zabytkowego samochodu praktycznie nie było –mówi o problemach którym trzeba było stawić czoła podczas remontu, Jacek Kołodziej z zajezdni w Nowej Hucie. Zdecydowana większość brakujących podzespołów musiała zostać dorobiona we własnym zakresie w warsztatach krakowskiego przewoźnika. – Rekonstrukcja takiego pojazdu to nie jest kwestia jednego miesiąca –potwierdza Marek Gancarczyk z MPK.

Części z Nys 501 oraz 521, które były bezpośrednimi następcami N59 nie pasowały do swego protoplasty. Takich problemów nie było jedynie z kompletacją osprzętu do silnika. Jednostka napędowa Nysy, rozwijająca niewielką jak na dzisiejsze standardy moc 37 kW, została przejęta z bardzo popularnej niegdyś Warszawy M20. W trakcie prac remontowych starano się w jak największym stopniu odtworzyć pierwotny wygląd samochodu włącznie ze wszystkimi chromowanymi i drewnianymi elementami wykończenia. W przestrzeni pasażerskiej, dostępnej po otwarciu drzwi zamontowanych jedynie z prawej strony, największą uwagę przykuwają drewniane obramówki zamontowane wokół bocznych okien, na zewnątrz natomiast lśniące klamki oraz obwódki reflektorów. Kolor lakieru, którym została pokryta Nysa nie jest przypadkowy. Kremowo-bordowe barwy dokładnie odzwierciedlają jej wygląd z początku lat 60. W końcowej fazie restauracji, aby móc zarejestrować Nysę, trzeba było wprowadzić pewną drobną zmianę w jej wyglądzie zewnętrznym. Obecnie aby samochód przeszedł badanie techniczne z pozytywnym wynikiem, musi mieć zamontowane dwie lampy stopu. Oryginalnie N59M posiada tylko jedno światło stopu zamocowane na tylnych drzwiach w chromowanej obwódce. Zdecydowano się zastosować tu bardzo praktyczne i sprytne rozwiązanie. Dwa dodatkowe światła zostały przymocowane do chromowanych zderzaków za pomocą plastikowych objemek i w każdej chwili bez najmniejszego uszczerbku dla karoserii można je zdemontować.

Po dwóch latach mozolnej pracy nadszedł czas prezentacji odrestaurowanej Nysy N59M, tym bardziej, że nadarzała się nie byle jaka okazja. Właśnie na 2007 rok przypadał jubileusz 80-lecia komunikacji autobusowej w Krakowie. 8 września br. mikrobus o numerze taborowym #28, wraz z innymi zabytkowymi pojazdami, które pojawiły się w Krakowie specjalnie na obchody 80-lecia komunikacji, przejechał kawalkadą spod wzgórza wawelskiego na teren nieczynnego lotniska na Czyżynach. Tam, z wielką pompą, odbyła się impreza upamiętniająca pierwsze kursy krakowskich autobusów. Jej uczestnicy byli pod sporym wrażeniem efektów świadczących o ogromie pracy włożonej w renowację, zabytkowej Nysy. Oprócz busika MPK zaprezentowało również świeżo odremontowanego miejskiego Sana H01, który podobnie jak jego mniejszy braciszek jest jedynym tego typu pojazdem w Polsce zachowanym w tak dobrym stanie. Osoby spragnione wrażeń mogły nawet, odbyć nimi niezapomnianą przejażdżkę, po płycie lotniska, przywodzącą na myśl czasy PRL.

Przy Nysie prowadzone są jeszcze ostatnie prace wykończeniowe. Wymiany wymagają np. pomalowane szarą farbą dekle, które w oryginale były pokryte chromem. Równocześnie trwa także remont kolejnego zabytkowego autobusu. W trakcie odbudowy jest pochodzący z 1929 roku (!) oryginalny krakowski autobus Durant Rugby, będący jednym z około 50 zabytkowych pojazdów, które przez lata MPK zgromadziło na terenie swoich zajezdni.

Dane techniczne samochodu Nysa N59M
Szerokość	1760[mm]
Długość	4410[mm]
Wysokość	1960[mm]
Rozstawa osi	2700[mm]
Miejsca siedzące	9+1
Miejsca stojące	–
Silnik / moc	M20 (benzynowy)/ 37kW
Prędkość max.	75km/h
Ilość drzwi	3+1(drzwi na tyle)