Od wozów konnych po autobusy – Karosa skończyła 110 lat (1)

We wrześniu br. największy czeski producent autobusów skończył 110 lat. Z tej okazji zarząd Karosy zorganizował dni otwarte w zakładach produkcyjnych w Vysokim Mycie. Zwiedzający mogli zwiedzić, na co dzień zamkniętą dla osób postronny fabrykę autobusów oraz zapoznać się z procesem montażu pojazdów. Na placu przed zakładem zaprezentowano szeroką gamę autobusów ze logo czeskiego producenta. Nie zabrakło współczesnych konstrukcji opracowanych w ramach współpracy w koncernie Irisbus, jak i tych najstarszych. Ogromną atrakcją dla zwiedzających była możliwość przejechania się najstarszymi modelami, które przyjechały do Vysokiego Myta niemal w idealnym stanie.

Początek czeskiego zakładu

Historia Karosy sięga 1895, kiedy to Josef Sodomka założył w Vysokim Mycie zakład produkujący karoce i wozy konne. W pierwszych latach produkcji pojazdy nosiły nazwę Sodomka, od nazwiska założyciela fabryki. Od 1924 roku Josef Sodomka własnoręcznie wykonywał nadwozia do samochodów osobowych różnych marek. Pierwsze autobusowe nadwozie wyprodukowano w 1928 roku. Było ono wykonane z drewna i mogło pomieść maksymalnie 35 osób.
W latach 1930 – 1940 sukcesywnie zwiększała się produkcja nadwozi autobusowych. Głównymi dostawcami podwozi były Praga, Skoda, Walter oraz Tatra. Niespodziewany sukces, jaki osiągnął Josef Sodomka przyczynił się do poszerzenia oferty o miejski autobus. W 1939 roku powstała pierwsza tego typu konstrukcja na podwoziu Praga NDO. A w następnym roku wyprodukowano aż 40 trolejbusów w oparciu o komponenty Man’a i Siemens’a .
Pod koniec lat 40. XX w. przyszedł czas na produkcję luksusowego autobusu turystycznego na podwoziu SKODA 706 RO. Pojazd oferował bardzo wysoki komfort podróży dla 40 pasażerów. W standardzie były regulowane fotele, barek oraz toaleta.

Nie tylko autobusy

Po zakończeniu produkcji wozów konnych w roku 1925 Josef Sodomka rozpoczął produkcję nadwozi samochodów osobowych. Kompletne pojazdy powstawały przy ścisłej współpracy z zakładami Praga oraz Laurin and Klement, późniejszą Skodą. W 1929 roku Sodomka zbudował pierwszy kabriolet z charakterystycznie otwieranym dachem.
W 1932 roku fabryka weszła w zupełnie nową fazę rozwoju. Mimo poważnego zastoju czechosłowackiej gospodarki zakład rozwijały się w fenomenalnym tempie. Zaprojektowano nową linię nadwozia z modnymi zaokrągleniami. Licznie nagradzane nadwozia Sodomki budziły zainteresowanie nie tylko wśród zagranicznej klienteli, ale również wśród zagranicznych i krajowych producentów. Aerodynamiczne kabriolety oraz limuzyny na podwoziu Walter’a  cieszyły się ogromnym uznaniem podczas praskich targów motoryzacyjnych w 1935 r. Lata 1938/39 przyniosły kolejne nagrody dla pojazdów Sodomki. Przed pojazdami stały otwarte na oścież wystawy w Budapeszcie, Nicei czy Monte Carlo. Specjalnie na te wystawy przygotowano kilka modeli wyprodukowanych na podwoziu Aero 30 oraz Aero 50. Pojazdy te posiadały zabudowane przednie i tylne koła, sportowe spoilery oraz komfortowe wnętrze.
Wybuch drugiej Wojny Światowej znacznie ograniczył rozwój zakładu. Produkcję w Vysokim Mycie podporządkowano władzy państwowej. Na potrzeby wojska dostarczano ambulanse, autobusy oraz przyczep autobusowe. Jednakże nie zaprzestano produkować samochodów osobowych. W dalszym ciągu fabrykę opuszczały samochody na podwoziu Aero 50, choć w znacznie zmniejszonej liczbie. W 1942 roku, na specjalne zamówienie, zbudowano dla Prezydenta Słowacji limuzynę na podwoziu Maybach SW 42. Po przejęciu, w roku 1948, przez państwo zakładów Sodomki ówczesne władze nie były zainteresowane utrzymywaniem produkcji nadwozi osobowych. Dlatego wciągu 8 lat całkowicie zmieniono profil produkcji na pojazdy użytkowe.

Pojazdy specjalne…

Z historią zakładów Sodomki nierozerwalnie związana jest również produkcja pojazdów specjalnych produkowanych na indywidualne zamówienie. Jeszcze przed zaprojektowaniem pierwszego nadwozia autobusowego w Vysokim Mycie powstawały pierwsze ciężarówki przeznaczone do różnych celów. Znaczny rozwój produkcji pojazdów specjalnych przyniosła Druga Wojna Światowa. Od tego czasu w Vysokim Mycie wytwarzano wszystkie typy pojazdów, w tym chłodziarki, mobilne sklepy, ambulanse, małe szpitale i inne pojazdy dla służb medycznych. Jak już wyżej wspomniano, po nacjonalizacji zakładów, znacznie wzrosła produkcja pojazdów użytkowych. Ich głównym odbiorcą było czechosłowackie Ministerstwo Obrony Narodowej. W latach 60. Karosa stała się monopolistą na czechosłowackim rynku w dostawach różnego typu pojazdów dla straży pożarnej.

… i przyczepy

Od 1935r. Sodomka wytwarzał także przyczepy i naczepy dla szerokiej grupy odbiorców. W ofercie znalazły się naczepy autobusowe, naczepy towarowe oraz przyczepy kempingowe. Produkcja przyczep kempingowych sięga 1937roku, kiedy to wyprodukowano pierwszą przyczepę typu W1. W ciągu kilku następnych lat oferta powiększyła się do trzech modeli W1, W2 oraz W3. Przyczepy z logo Sodomki cieszyły się tak dużym powodzeniem, że nawet wybuch wojny nie zatrzymał produkcji. Po wojnie wypuszczono na rynek kolejną przyczepę przeznaczą na weekendowe wypady typu W4 – Dingo. W4 – Dingo, jako pierwsza była wykonana z laminowanego szkła. Zakłady z Vysokiego Myta znane były również w produkcji nietypowych przyczep, jak SW 2, która miała podwójne zastosowanie. Przyczepa ta mogła służyć z jednej strony jako tradycyjna przyczepa kempingowa, a z drugiej jako „pływający” domek kempingowy, gdyż była wyposażona w silnik motorowy. Od lat 30. XX w. bramy zakładu Sodomki głównie opuszczały miejskie autobusy. Chcąc jak najlepiej dostosować się do zapotrzebowań swych klientów Sodomka rozpoczął produkcję przyczep autobusowych. Z badań prowadzonych przez zakłady komunikacyjne wynikało, iż przyłączenie przyczepy do autobusu i wypuszczenie takiego składu podczas godzin szczytu obniży koszty o ponad 30%. W 1938r. zakłady opuściła pierwsza tego typu przyczepa. Była to przyczepa RPA, mieszcząca 40 pasażerów. Po 5 latach produkcji model RPA został zastąpiony przyczepą typu PRK 6.

cdn.

Drugą część historii zakładów Karosa opublikujemy w następnym wydaniu „InfoBusa”. Materiały informacyjne oraz fotografie pochodzą od producenta autobusów Karosa oraz czeskiego portalu BUSPortal.cz , (www.busportal.cz), którym składamy podziękowania za umożliwienie napisania artykułu.