Obchody Dnia Bez Samochodu w Polsce

W cieniu największego w Polsce wydarzenia w branży autobusowej, jakim były kieleckie targi TransExpo, 22 września br. w blisko 90 miastach w Polsce obchodzono Europejski Dzień Bez Samochodu – w niektórych poprzedzony Tygodniem Zrównoważonego Transportu. Co prawda nie wszystkie miasta w Polsce z równym zaangażowaniem promowały ideę rezygnacji z prywatnych środków transportu podczas dojazdu do pracy czy szkoły, a w Warszawie o tym święcie praktycznie zapomniano, niemniej organizowane lokalnie akcje rozeszły się szerokim echem.

Jest Komitet
Jak podał Komitet Organizacyjny Dnia Bez Samochodu, w Polsce do kampanii przystąpiło 87 miast, z czego 52 włączyły się w obchody samego DBS, a 26 zorganizowało imprezy na przestrzeni całego Tygodnia Zrównoważonego Transportu. Tylko 9 miast ograniczyło się do udzielenia wsparcia kampanii. Co ważne, liczby te stawiają Polskę na wysokim 4. miejscu w Europie pod względem liczby miast zaangażowanych w kampanię. Akcję wspierało kilkanaście organizacji pozarządowych oraz 10 partnerów medialnych. Oprócz Polski, święto obchodzono w większości krajów europejskich, a także w Kanadzie, niektórych państwach Ameryki Południowej, a nawet na dalekim Tajwanie. Łącznie, na całym świecie w obchody święta włączyło się 2200 miast.

Historia jednego dnia

Idea Europejskiego Dnia Bez Samochodu narodziła się we Francji w 1998 r. Z biegiem czasu, stawał się on coraz bardziej popularny. Od 2000 r. w jego promowanie włączyła się Komisja Europejska, zachęcając mieszkańców miast do korzystania z bardziej ekologicznych środków transportu, takich jak rower czy komunikacja publiczna. W tym roku, hasło przewodnie Dnia Bez Samochodu brzmiało „Do pracy bez samochodu”. Jego celem jest nie tylko przekonanie mieszkańców miast do korzystania z alternatywnych do samochodu środków komunikacji, ale także zachęcenie władz lokalnych do tworzenia warunków sprzyjających z korzystania z tego rodzaju transportu. „Legislacja Unii Europejskiej wpłynęła na poprawę jakości powietrza. Mimo to, setki tysięcy Europejczyków wciąż cierpi z powodu zanieczyszczeń atmosferycznych.” – mówił Wysoki Komisarz UE ds. Ochrony Środowiska, Stavros Dimas, podczas konferencji inaugurującej Tydzień Zrównoważonego Transportu w Londynie. Podkreślił, że transport drogowy produkuje zdecydowanie szybciej i więcej gazów cieplarnianych, niż inne sektory. Przyjrzyjmy się zatem, jak Tydzień Zrównoważonego Transportu (TZT) i Dzień Bez Samochodu (DBS) był obchodzony w poszczególnych województwach i miastach Polski.

Województwo Dolnośląskie

W Polsce jednym z miast, które przygotowały cykl imprez na przestrzeni całego TZT był Wrocław. Akcje były prowadzone pod hasłem „W mieście bez mojego samochodu”, które miało za zadanie przekonać ludzi, że bez osobistego wkładu w zmianę zachowań komunikacyjnych każdego z obywateli nie da się poprawić warunków życia w dużych aglomeracjach. TZT rozpoczął się już 17 września wielkim przejazdem rowerzystów z pl. Wolności na Morskie Oko. Ponadto, odbywały się pikniki osiedlowe, konkursy plastyczne dla dzieci oraz pomiary hałasu i zanieczyszczenia powietrza w różnych częściach miasta. 21 września zorganizowano Wrocławską Sztafetę Rowerową, podczas której zaproszeni goście przejechali ścieżkami rowerowymi, wyznaczonymi wzdłuż kilku ulic w zachodniej części miasta. Centralnym punktem obchodów był oczywiście 22 września, czyli Europejski Dzień Bez Samochodu. Rozstrzygnięto wówczas konkursy m.in. na najbardziej przyjazną zrównoważonemu transportowi firmę i instytucję oraz konkurs fotograficzno-plastyczny „Szczęśliwe życie bez samochodu”, a także na najlepszą relację z wycieczki rowerowej. Tego dnia, zaprezentowano także wyniki badań hałasu i zanieczyszczenia powietrza z całego tygodnia. 22 września, w stolicy Dolnego Śląska wszyscy mogli podróżować komunikacją miejską za darmo.
Wałbrzych włączył się do obchodów 22 września, kiedy to wszyscy posiadacze samochodów mogli podróżować bezpłatnie komunikacją miejską. Warunkiem było posiadanie przy sobie dowodu rejestracyjnego własnego pojazdu. Dzień Bez Samochodu zakończył rajd rowerowy z udziałem prezydenta miasta oraz przedstawicieli samorządu i Rady Miasta. Na rynku zamontowano – na stałe – specjalne stojaki umożliwiające bezpieczne parkowanie rowerów.
W Lubinie, TZT rozpoczęła konferencja prasowa prezydenta miasta 15 września. W niedzielę, 17 września odbył się rajd rowerowy pod patronatem Starosty Powiatu Lubińskiego. Na sam dzień 22 września zdecydowano się natomiast zamknąć dla indywidualnej motoryzacji kilka ulic w centrum miasta. Autobusy komunikacji miejskiej kursowały w tym dniu częściej, a przejazdy nimi były bezpłatne. Wewnątrz autobusów, pasażerom rozdawano słodycze ze specjalnym nadrukiem „Dzień Bez Samochodu” na opakowaniu. Zorganizowano także konsultacje społeczne na temat zintegrowanej komunikacji w Lubinie. Na zakończenie zaprezentowano wyniki pomiarów hałasu i zanieczyszczenia powietrza oraz uroczyście otwarto nowy odcinek ścieżki rowerowej, łączącej północną i południową część miasta.

Województwo Mazowieckie

Do akcji nie włączyła się niestety Warszawa. Jak tłumaczyły stołeczne władze, wyłączenie z ruchu jakiejkolwiek ulicy w centrum miasta było wykluczone, bowiem prowadzone remonty dróg i tak powodują znaczne utrudnienia w przemieszczaniu się po stolicy. Z kolei jeśli chodzi o darmowe przejazdy komunikacją miejską, władze Warszawy stwierdziły, że nie stać ich na taki wydatek. -„Ale jeśli chodzi o promowanie Dnia Bez Samochodu przez organizowanie imprez dla Warszawiaków, to biję się w piersi. Obiecuję, że w przyszłym roku coś wymyślimy.” – powiedział wiceprezydent Warszawy, Andrzej Urbański. Honor stolicy uratowała Warszawska Kolej Dojazdowa (WKD), która za okazaniem dowodu rejestracyjnego należącego do pasażera auta, sprzedawała bilety z 50% zniżką. Nie zawiodły za to organizacje nie związane z samorządem, które w weekend 24-25 września zorganizowały Dni Transportu Publicznego (DTP). Z białostockiego oddziału Polskich Linii Kolejowych, specjalnie na tę okazję przyjechał 30-letni samochód osobowy FSO Warszawa, przystosowany do poruszania się po torach kolejowych. Wzbudzający sporą sensację pojazd stanął na Dworcu Gdańskim obok dumnie prezentowanych, nowych wagonów dla Szybkiej Kolei Miejskiej z najnowszej dostawy. Inną atrakcją był pokaz specjalnej grupy interwencyjnej SOK-istów, którzy podczas demonstracji zatrzymali wandali demolujących pociąg. Więcej osób, niż oczekiwano zainteresowanych było zwiedzaniem zajezdni autobusowych na Woronicza i na Pradze oraz końcowej stacji metra na Kabatach. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się nowe, klimatyzowane Solarisy Urbino 18 oraz pięknie odnowiony, błękitny autobus San H100 z początku lat 70.

Województwo Łódzkie

Także Łódź wzięła udział w całym Tygodniu Zrównoważonego Transportu (TZT). Już 16 września, MPK zaprosiło mieszkańców miasta do zwiedzania Izby Tradycji w dawnej zajezdni przy ulicy Tramwajowej. Wstęp był oczywiście wolny. Dzień później, dla Łodzian zorganizowano z kolei otwarte drzwi w zajezdni tramwajowej przy ul. Kilińskiego, które obejmowały nie tylko zwiedzanie, ale także przejażdżkę zabytkowym tramwajem Konstal 5N. Ciekawą inicjatywą były zorganizowane 18 września zawody siłaczy, znanych z popularnego cyklu turniejów „Strong Man”, których zadaniem było przeciągnięcie tramwaju na określonym odcinku. Następnie, można było obejrzeć artystyczny performance o tematyce „Autobus 2005 – zbiorowa przestrzeń publiczna – reaktywacja”, zorganizowany przez pedagogów Pracowni Rzeźby Wydziału Edukacji Wizualnej ASP w Łodzi przy wsparciu MPK. Głównym punktem obchodów samego Dnia Bez Samochodu (22 września) był przejazd rowerowy z ul. Piotrkowskiej na al. Józefowskiego. W miejscu docelowym odbyła się impreza zamykająca obchody TZT, która obejmowała m.in. wręczenie nagród wylosowanym osobom posiadającym bilety miesięczne komunikacji miejskiej. Ponadto, przedstawiciele organizacji promujących zrównoważony transport wręczyli władzom miasta listę postulatów, których celem jest, aby Łódź stała się miastem przyjaznym dla rowerzystów i pieszych.

Województwo Śląskie

Także Częstochowa włączyła się w obchody całego TZT. W czwartek, 22 września w godzinach od 6:00 do 20:00 wyłączona została z ruchu III Aleja. W Parku 3 Maja przygotowano warsztaty i konkursy dla dzieci. Na Starym Rynku zorganizowano specjalny punkt dla rowerzystów, gdzie mogli bezpłatnie dokonać przeglądów swoich rowerów oraz oznaczyć je na wypadek kradzieży. Dzień zakończyła Wielka Parada Rowerów, podczas której mieszkańcy przejechali barwnym korowodem na swoich, specjalnie udekorowanych rowerach, ze Starego Rynku Alejami NMP z powrotem na Stary Rynek, gdzie zrobili sobie pamiątkową fotografię.

Województwo Małopolskie

W Krakowie, główne obchody Dnia Bez Samochodu skoncentrowały się na Małym Rynku, gdzie od godziny 10 do 18 trwał happening „Jak żyć bez samochodu?”. Można tu było obejrzeć slajdy i filmy, porozmawiać ze znanymi podróżnikami, a także sprawdzić swoje talenty graficzne. Wszystkie wykonane w trakcie happeningu prace zostały zaprezentowane na specjalnie zorganizowanej galerii. Na czas trwania imprezy, Mały Rynek został zamknięty dla ruchu kołowego, a liniami tramwajowymi 3 i 8 można było podróżować za darmo. Przy okazji, prezentowano założenia europejskiego programu Civitas II, na którym skorzysta także stolica Małopolski. W jego ramach, Kraków ma otrzymać 1,5 miliona euro na wprowadzenie do eksploatacji autobusów zasilanych ekologicznym paliwem, jakim jest sprężony gaz ziemny (CNG) oraz budowę wypożyczalni rowerów przy głównych węzłach przesiadkowych przy wjazdach do miasta.

Europejski Dzień Bez Samochodu nie ominął także Tarnowa. Głównym punktem obchodów był rajd rowerowy, który wyruszył o 10:00 z tarnowskiego Rynku. Ponadto, właściciele samochodów mogli za darmo korzystać z komunikacji miejskiej, okazując dowód rejestracyjny auta, wystawiony na ich nazwisko.

Województwo Wielkopolskie

Także w stolicy Wielkopolski obchodzono Dzień Bez Samochodu. 22 września, osoby legitymujące się dowodem rejestracyjnym swojego samochodu mogły podróżować komunikacją miejską za darmo. Straż miejska, policja i straż pożarna prowadziły akcje promujące bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Rowerzyści zorganizowali natomiast zbiorowy przejazd rowerami wzdłuż głównych ulic centrum Poznania. Oprócz Poznania, z większych miast w Wielkopolsce do akcji przyłączyła się także Piła.

Województwo Opolskie

W Opolu obchody Dnia Bez Samochodu skupiły się przede wszystkim na promowaniu roweru jako środka transportu. Stowarzszenie Rowerzystów zorganizowało przejazd po mieście oraz zaapelowało do władz lokalnych o budowę nowych, wygodnych ścieżek rowerowych. Władze samorządowe zorganizowały z kolei slalom rowerowy i przejażdżki policyjnym motocyklem. Atrakcją była także możliwość zwiedzania jednego z niedawno zakupionych Jelczy M121I.

Województwo Warmińsko-Mazurskie

W tym roku po raz drugi do obchodów Dnia Bez Samochodów przystąpił Olsztyn. Jak w większości dużych miast w Polsce, tak i tutaj najwięcej uwagi poświęcono osobom dojeżdżającym na co dzień do pracy samochodem. Okazując kontrolerom dowód rejestracyjny zarejestrowanego na swoje nazwisko samochodu, mogli podróżować autobusami komunikacji miejskiej na bilety ulgowe. W ubiegłym roku, MPK wprowadziło także dwie specjalne linie, którymi można było podróżować za darmo. Tym razem zrezygnowano z tego pomysłu. „Po prostu nas na to nie stać.” – powiedział rzecznik prasowy MPK Olsztyn, Krzysztof Zienkiewicz.
Święto obchodziły nie tylko duże metropolie, ale także mniejsze miasta, jak np. Szczytno. 22 września, za okazaniem dowodu rejestracyjnego, zmotoryzowani mogli bezpłatnie podróżować autobusami komunikacji miejskiej. Od 6:00 do 18:00 zamkniętych dla motoryzacji indywidualnej było kilka najważniejszych ulic. Ponadto, odbywały się imprezy promujące kampanię, w tym demonstracja pieszo-rowerowa, konkursy i loterie, pokazy policji, ratownictwa medycznego i drogowego. Dzień zakończył 10-kilometrowy bieg ulicami miasta oraz występy zespołów muzycznych.

Województwo Podkarpackie

Nieco skromniej i z pewnym opóźnieniem Dzień Bez Samochodu obchodził Rzeszów. Większość imprez zorganizowano bowiem w sobotę, 25 września. Akcję zainicjował blok zabaw dla dzieci, zorganizowany na rzeszowskich bulwarach. O godzinie 15:00 rozpoczął się rowerowy rajd ulicami Rzeszowa, a po nim zorganizowano pokaz 4-crossu w wykonaniu rzeszowskiej grupy „DH Slaves” na świeżo oddanym do użytku torze rowerowym przy ul. Osmeckiego. Następnie, na bulwarach można było obejrzeć pokaz trialu rowerowego. Cykl imprez zakończył koncert kapel rockowych.

Województwo Pomorskie

Nieco inny sposób promowania ekologicznych środków transportu przyjęła Gdynia. Osoby, które zakupiły 24-godzinny bilet ZKM i skasowały go 22 wrześni w jednym z pojazdów obsługujących sieć komunikacyjną ZKM, a także wypełniła odpowiedni kupon, mogła złożyć je w jednym z punktów ZKM i wziąć udział w losowaniu nagród. Są nimi 3 aparaty cyfrowe oraz 50 firmowych kalendarzy ZKM Gdynia.
Z szerokim odzewem spotkał się TZT w Słupsku. Do jego obchodów włączyły się zarówno włądze samorządowe, jak i najważniejsi przewoźnicy – czyli MZK, PKS i PKP. Do czwartku włącznie, pasażerowie pociągów PKP Przewozy Regionalne mogli bezpłatnie przewozić ze sobą rowery. 22 września całkowicie zamknięto dla ruchu kołowego ścisłe centrum miasta, gdzie odbywały się imprezy promujące alternatywne środki transportu. Także w Słupsku właściciele aut mogli liczyć na darmowy przejazd autobusami MZK za okazaniem dowodu rejestracyjnego. W autobusie wystawionym na Starym Rynku zorganizowano dyskusję na temat zrównoważonego transportu w Słupsku. Miłośnicy komunikacji miejskiej z organizacji „Aktywne Pomorze” zorganizowali konkurs wiedzy o historii MZK Słupsk, w którym główną nagrodą był darmowy bilet miesięczny. W akcji wziął udział również słupski PKS, który 22 września wystawił na Starym Rynku swój autobus piętrowy, w którym pracownik PKS odpowiadał na pytania pasażerów i miłośników komunikacji publicznej. Następnie można było odbyć przejażdżkę „piętrusem” po ulicach Słupska. Dla dzieci zorganizowano natomiast konkurs plastyczny pt. „Świat bez samochodu”. Zwycięzcy otrzymali nagrody w postaci bezpłatnych biletów oraz wejściówek do Parku Wodnego, a ich prace zostały wywieszone w „piętrusie”. Wszyscy uczestnicy konkursu otrzymali natomiast specjalne odblaski, które zwiększą ich bezpieczeństwo na drodze podczas podróży na trasie dom – szkoła.
Z kolei mieszkańcy Lęborka mieli 22 września do wyboru dwie równoległe imprezy. Zwolennicy wysiłku fizycznego mogli wybrać się w 18-kilometrowy rajd rowerowy po okolicznych miejscowościach. Miłośnicy koni natomiast mogli obejrzeć pokaz pojazdów konnych z Runowa, zorganizowany przez Lokalną Organizację Turystyczną oraz stadninę koni Piotra Miśkiewicza. Na zakończenie dnia, uczestnicy obu tych imprez spotkali się w Parku Chrobrego na wspólnym grillowaniu.

Województwo Podlaskie

Co prawda do obchodów TZT nie przystąpiły oficjalnie władze Białegostoku, jednak wiele imprez związanych z tą okazją zorganizował Zarząd Dróg i Transportu (ZDiT) oraz Białostocka Masa Krytyczna. Podobnie jak w większości miast, właściciele samochodów mogli za darmo podróżować komunikacją miejską, legitymując się dowodem rejestracyjnym posiadanego pojazdu. W Dniu Bez Samochodu, o godzinie 16:00 zorganizowano specjalny festyn rowerowy, podczas którego można było wygrać nagrody ufundowane przez sklepy rowerowe, nabyć po atrakcyjnych cenach akcesoria do rowerów oraz obejrzeć wystawę zdjęć czy też pokazy ekwilibrystyki rowerowej. Wieczorem, spod Teatru Węgierki wyruszył rajd rowerowy, zakończony pokazem filmów o tematyce rowerowej.

Jak to się robi w Brukseli?

Jeśli chodzi o zagranicę, to jako przykład posłużymy nam Bruksela – stolica Belgii i zarazem Unii Europejskiej. Obchody Dnia Bez Samochodu zostały tu przesunięte na niedzielę, 18 września, kiedy to w godzinach od 9:00 do 19:00 centrum zostało całkowicie zamknięte dla ruchu samochodowego, a miasto opanowali piesi i rowerzyści. Aby przekonać mieszkańców do korzystania z bardziej ekologicznego, niż samochód transportu publicznego, autobusy tramwaje i metro woziły pasażerów za darmo.

Źródła:

• Dzień Bez Samochodu – www.22wrzesien.org
• Gazeta Wyborcza
• Gazeta Krakowska
• Słowo Polskie Gazeta Wrocławska
• MPK Łódź
• MZK Słupsk
• PPKS Słupsk
• Gazeta Wyborcza – Łódź
• Gazeta Wyborcza – Opole
• Gazeta Wyborcza – Poznań
• Gazeta Olsztyńska
• Dziennik Zachodni
• Dziennik Bałtycki