NIK kontroluje zarządców dróg
Kontrolę przeprowadzono u 37 zarządców dróg, w tym w Centrali i 8 Oddziałach Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, 7 zarządach dróg wojewódzkich, 14 zarządach dróg w powiatach i miastach na prawach powiatu, 7 starostwach i urzędach miast na prawach powiatu. Wartość robót poddanych kontroli wyniosła 2.062.440 tys. zł, z czego 58% przypadło na przedsięwzięcia zrealizowane przez Centralę Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.
Spośród skontrolowanych przez NIK wydatków Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w kwocie 1.810,7 mln zł, na realizację robót drogowych skutkujących uzyskaniem nośności nawierzchni obowiązującej dla dróg międzynarodowych w Unii Europejskiej (115 kN/oś) wydatkowano sumę 797,8 mln zł.
Jednakże w kontrolowanym okresie programy i projekty programów podniesienia nośności głównych dróg krajowych, zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, w tym dróg leżących w transeuropejskich korytarzach transportowych (sieci TINA) do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej nie były konsekwentnie realizowane, pomimo posiadania przez GDDKiA środków na ten cel. Wobec przyjętych przez Polskę zobowiązań międzynarodowych dotyczących dopuszczenia na drogach krajowych od dnia 1 stycznia 2009 r. bezpłatnego ruchu pojazdów ciężkich, realizowanie przez GDDKiA na sieci głównych dróg krajowych (w tym należących do sieci TINA), przedsięwzięć (budowa nowych dróg za kwotę 96,7 mln zł oraz modernizacja i remonty dróg istniejących za kwotę 212,8 mln zł) nie zapewniających podniesienia ich nośności do 115 kN/oś, było nie w pełni celowe ponieważ skutkować będzie przyspieszoną degradacją nawierzchni dróg, które nie byłyby odpowiednio wzmocnione do tego czasu.
Podniesienie nośności dróg krajowych konieczne jest także ze względu na obserwowany od 1995 r., istotny wzrost natężenia ruchu pojazdów ciężarowych, który powoduje wymierne finansowo szkody w sieci drogowej – w przypadku przejazdu jednego samochodu o nacisku 115 kN/oś po drodze o nośności 100 kN/oś szkoda ta wynosi 1,59 zł na każdy przejechany kilometr.
Na skutek nieprawidłowości w działaniu GDDKiA część środków finansowych, którymi ona dysponowała, w kwocie nie mniejszej niż 361,2 mln zł., została wydatkowana nieefektywnie, m.in. na realizację przedsięwzięć na sieci dróg TINA, nie prowadzących do wzmocnienia nawierzchni do 115 kN/oś (309,5 mln zł)oraz na zapłatę zawyżonych wynagrodzeń dla wykonawcy robót (8,19 mln zł).
Ponadto z ustaleń kontroli wynika, że zarządcy dróg (20 z 37 skontrolowanych) realizowali roboty drogowe w terminach wydłużonych w nieuzasadniony sposób, na co wpłynęło m.in. wyznaczanie terminów wykonania robót nie wynikających z ich rzeczywistej pracochłonności – na przykład w Oddziale GDDKiA w Lublinie w umowie dotyczącej ul. Lubelskiej w Puławach, czas wykonania modernizacji odcinka o długości 318 m ustalono na 11 miesięcy od chwili zawarcia umowy.
Część środków przeznaczonych na modernizację i wzmocnienie sieci dróg krajowych GDDKiA wydatkowała w sposób niecelowy i niegospodarny na zakupy składników majątkowych i usług w ramach tzw. zapleczy zamawiającego. Tym samym ograniczeniu ulegała wielkość środków wydatkowanych na roboty drogowe. Stwierdzono, iż takie wydatkowanie środków finansowych nie było przewidziane w zawieranych umowach pożyczkowych, dotyczących robót drogowych. Łącznie w ww sposób GDDKiA uzyskała w latach 1999-2002 składniki majątkowe o wartości 17.658 tys. zł, w tym między innymi 175 sztuk samochodów o wartości ponad 6.700 tys. zł, przy czym wartość zapleczy stanowiła od 1 do 2,5% wartości zawieranych kontraktów
W wyniku kontroli stwierdzono nieprawidłowości na łączną kwotę 357.463.482,86 zł, w tym: kwoty wydatkowane z naruszeniem prawa 345.252.238,50 zł., inne nieprawidłowości finansowe – głównie utracona bezzwrotna pomoc zagraniczna i zawyżenia wynagrodzenia wykonawców robót drogowych – w łącznej kwocie 12.211.244,36 zł. W związku z ustaleniami kontroli podjęto działania dla odzyskania środków finansowych w kwocie 6.643.980,66 zł, z czego dotychczas odzyskano 1.204.695 zł.
