Nadchodzi elektroniczny system poboru opłat

Rząd zaplanował wdrożenie elektronicznego systemu poboru opłat za korzystanie z wybranej infrastruktury drogowej od 1 lipca 2011 roku. W związku z tym od dnia 1 lipca tego roku nie ma już winiet całorocznych. Oznacza to istotny wzrost dla działalności przewoźników. Drogowych. Jednocześnie Rządu kontynuuje prace nad doprecyzowaniem listy i zasad użytkowania autostradowych i ekspresowych odcinków dróg pełniących rolę obwodnic dużych miast. Sprawa wzbudza wielkie emocje społeczne. W związku z tym Sejmowa Komisja Infrastruktury odbędzie w tym tygodniu specjalne posiedzenie temu poświęcone. Resort Infrastruktury nadesłał informację na temat obecnego stanu wdrażania elektronicznego poboru opłat. Wygląda to następująco: systemem Elektronicznego Poboru Opłat (ETC) objęte będą pojazdy ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t. oraz autobusy (niezależnie od ich masy całkowitej) na odcinkach dróg krajowych budowanych i zarządzanych przez GDDKiA. Na odcinkach koncesyjnych autostrad płatnych pojazdy ciężarowe powyżej 3,5 tony oraz autobusy będą ponosiły opłaty w wysokości stosowanej przez spółki koncesyjne na poszczególnych odcinkach.
Sieć dróg krajowych objęta opłatami elektronicznymi
Rząd opracował projekt rozporządzenia w sprawie wykazu dróg lub ich odcinków, na których pobiera się opłatę elektroniczną. Projekt został poddany procedurze konsultacji i skierowany pod obrady Komitetu Stałego rady Ministrów. Przyjęta w rozporządzeniu koncepcja zakłada, że w pierwszej kolejności systemem opłaty elektronicznej zostaną objęte drogi krajowe o najwyższej klasie technicznej, czyli autostrady, drogi ekspresowe i pozostałe drogi krajowe o najwyższym standardzie.
Projekt rozporządzenia przewiduje w pierwszym okresie (od lipca 2011 roku) objęcie opłatami ok. 630 km autostrad, ok. 570 km dróg ekspresowych oraz ok. 400 km dróg krajowych zarządzanych przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad. Pierwsza rozbudowa systemu planowana jest na styczeń 2012 roku. Kolejna rozbudowa systemu planowana jest na dzień 1 stycznia 2013 roku. W sumie do systemu włączone zostanie dalsze ok. 1800 km autostrad i dróg ekspresowych i pozostałych dróg krajowych. Trzecia rozbudowa systemu planowana jest na styczeń 2014 roku: do systemu włączone zostanie dalsze ok. 600 km dróg ekspresowych. Planuje się, że w roku 2014 system obejmował będzie ok. 4000 km dróg krajowych.
Docelowo opłatami elektronicznymi zostaną objęte wszystkie odcinki autostrad, dróg ekspresowych, dwujezdniowych dróg krajowych, które nie będą przebudowywane oraz wybrane odcinki dróg krajowych.
Rozporządzenie to nie spowoduje zwiększenia sieci dróg, na których pobiera się opłatę, gdyż już obecnie obowiązkiem uiszczania opłat za przejazd objęta jest cała sieć dróg krajowych.
Stawki opłat
W odrębnym rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wysokości stawek opłaty elektronicznej ustalona zostanie wysokość stawek opłaty elektronicznej dla pojazdów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz autobusów, która zgodnie z ustawą o drogach publicznych nie może być wyższa niż 2 zł i nie może przekroczyć maksymalnej stawki opłaty elektronicznej.
Obecnie trwają prace nad obliczeniem stawek maksymalnych opłaty elektronicznej, które są konieczne przed ustaleniem stawek stosowanych. Zgodnie z delegacją ustawową zawartą w art. 13ha ust. 5 ustawy o drogach publicznych – maksymalna stawka opłaty elektronicznej obliczana jest z uwzględnieniem wszelkich kosztów związanych z budową i eksploatacją sieci objętej opłatami łącznie z kosztami budowy i eksploatacji systemu poboru opłat.
Aby można było wyliczyć maksymalną stawkę opłaty elektronicznej niezbędne jest w pierwszej kolejności określenie sieci dróg objętej opłatami, bowiem koszty tych właśnie dróg bądź ich odcinków są przyjmowane do obliczeń stawki maksymalnej. Zatem dopiero określenie poziomu stawek maksymalnych stwarza możliwość określenia podstawy do ustalenia wysokości stawek opłaty elektronicznej, które będą faktycznie pobierane za przejazd po niektórych drogach krajowych. Prace nad przedmiotowymi rozporządzeniami zostaną sfinalizowane w czwartym kwartale br. Strona rządowa podtrzymuje natomiast deklaracje prezentowane podczas prac legislacyjnych dotyczących ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych zgodnie z którymi średnia stawka za przejazd nie powinna przekroczyć 0,46 gr/km. dla pojazdów ciężarowych o dmc pow. 12 t.
W związku z powyższym, nie znajduje uzasadnienia zarzut stawiany przez przewoźników drogowych co do braku informacji na temat sieci opłat, realnej wysokości przyszłych opłat i ich sposobu naliczania. Na podstawie przedstawionych wyżej informacji, każdy z przewoźników indywidualnie w najlepszy sposób jest w stanie oszacować wpływ opłaty elektronicznej na prowadzoną działalność przewozową.
Niezbędnym elementem wspierania zrównoważonego rozwoju transportu w krajach Unii Europejskiej jest bardziej sprawiedliwy system opłat za korzystanie z infrastruktury drogowej oparty na zasadzie „użytkownik płaci”oraz możliwość stosowania zasady „zanieczyszczający płaci”, na przykład poprzez wprowadzenie zróżnicowanych opłat za przejazd w zależności od wpływu pojazdu na środowisko. W Polsce planuje się, że w początkowym okresie stawki różnicowane będą wyłącznie ze względu na dopuszczalną masę całkowitą pojazdu oraz klasę emisji zanieczyszczeń.
Z uwagi na fakt, iż wdrożenie systemu opłaty elektronicznej wiązać się będzie z wprowadzeniem zasady, że stawka opłaty będzie odzwierciedlać faktyczny koszt zużycia drogi przez użytkownika, wymusi to zracjonalizowanie kosztów przez wszystkie podmioty, które korzystają z dróg publicznych, wykorzystujące pojazdy o dmc powyżej 3,5 t. Ponadto należy oczekiwać, że nastąpi zwiększenie racjonalności w strukturze przewozów, tj. zmniejszenie udziału pustych przejazdów dalekobieżnych oraz przeniesienie części przewozów towarowych i osobowych na alternatywne środki transportu (w szczególności transport kolejowy).
Drogi alternatywne
System opłaty elektronicznej może być sukcesywnie rozszerzany na drogi alternatywne tak, aby nie dopuścić do ucieczki ruchu na drogi pozostające poza systemem, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do zwiększenia kosztu eksploatacji, w tym utrzymania dróg alternatywnych. Ponadto należy zwrócić uwagę, iż nie przewiduje się znacznej ucieczki pojazdów ciężarowych z autostrad. Jak wskazują doświadczenia innych krajów, zastosowanie elektronicznego poboru opłat przyczynia się do powrotu pojazdów na drogi płatne (zwiększenie komfortu przejazdu), a w każdym razie do zmniejszenia odpływu ruchu na drogi alternatywne.
Łącznie z wdrożeniem systemu elektronicznego poboru opłat wprowadzony zostanie program zabezpieczający niepłatne drogi alternatywne przed przenoszeniem się ruchu, w tym ruchu ciężkiego, na inne drogi niepłatne. System ten będzie obejmował zagadnienia prawne, administracyjne, inżynieryjne oraz kontrolne. Zostaną także wykorzystane istniejące ograniczenia wynikające z przepisów o ruchu drogowym dotyczące poruszania się pojazdów ciężkich po drogach lokalnych. Należy zatem stwierdzić, iż nie zakłada się, aby po wprowadzeniu elektronicznego systemu opłat ruch samochodów ciężarowych znacznie przeniósł się na drogi alternatywne. Ponadto należy zauważyć, iż przejazdy w ruchu międzyregionalnym i krajowym z ominięciem autostrad będą nieuzasadnione ekonomicznie (potencjalne oszczędności na opłatach nie będą równoważyły strat na czasie przejazdu). Ewentualny odpływ ruchu na drogi alternatywne może być dodatkowo zmniejszony objęciem elektronicznym poborem opłat dróg ekspresowych oraz wybranych dróg krajowych równoległych.
Przychody
Przewiduje się, że objęcie systemem opłaty elektronicznej zarówno autostrad, dróg ekspresowych oraz dróg krajowych generować będzie wyższe przychody w porównaniu z przychodami, jakie byłyby generowane w systemie winietowym. Na wysokość przychodów z opłat pobieranych w systemie elektronicznym wpływ będzie miał wzrost ruchu oraz stopniowy wzrost długości sieci dróg objętych tym systemem. Miarodajne określenie przychodów z opłat elektronicznych możliwe będzie w związku z przyjęciem przez Radę Ministrów pakietu ww. rozporządzeń wykonawczych.
W chwili obecnej nie jest możliwe podanie do publicznej wiadomości kosztów jakie będą konieczne do poniesienia na wdrożenie i eksploatację systemu poboru opłat, z uwagi na trwające postępowanie przetargowe. Jednym z kryteriów na podstawie których Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad dokona wyboru firmy wdrążającej system jest właśnie cena. Zatem podanie w chwili obecnej informacji o przewidywanej cenie systemu stanowiłoby ujawnienie informacji przetargowej.
Zamiar wprowadzenia opłaty elektronicznej w Polsce został poprzedzony wykonaniem szczegółowej analizy (m.in. studium wykonalności projektu) przez doradców i ekspertów działających na rzecz strony publicznej. Przedmiotem analizy były między innymi, aspekty związane z konsekwencjami wprowadzenia opłat elektronicznych na wybranej sieci dróg w Polsce (koszty i korzyści społeczno-ekonomiczne, koszty zużycia dróg alternatywnych). Analizy te wykazały, że w każdym przypadku wpływy z elektronicznego systemu poboru opłat będą przewyższały koszty jego wdrożenia, utrzymania oraz eksploatacji.
Informacje na temat stanu prac i procedury przetargowej
Procedura Przetargowa
Dla wytrwałych prezentujemy także skrótową informację na temat przetargu na wykonawcę systemu elektronicznego poboru opłat (ETC). To dość ciekawa lektura…:
24 grudnia 2009 r. – GDDKiA ogłosiła przetarg na Krajowy System Poboru Opłat, w tym czynności związane z poborem Opłaty Elektronicznej.
Termin składania wniosków pierwotnie został wyznaczony na 2 lutego 2010 r. natomiast w wyniku złożonych protestów zaistniała konieczność zmiany ogłoszenia i przesunięto termin najpierw na 22 lutego br. a następnie na 5 marca 2010 r.
W pierwszym etapie postępowania wnioski złożyło 10 firm i konsorcjów:
– IBM Polska Sp. z o.o.,
– SICE SA, Iridium Concesiones de Infraestructuras SA, Sprint,
– Alcatel Lucent Polska Sp. z o.o., Sanef SA, Egis PROJECTS SA, Maribel Investments Sp. z o.o., CARDUS Sp. z o.o.,
– Kapsch TrafficCom AG, Durante Investments sp. z o.o., Texel Sp. z o.o.,
– Kancelaria Peter de Vries,
– Matic Sp. z o.o.,
– MyToll Sp. z o.o., STRABAG AG, Kulczyk Holding SA, EFKON AG,
– Makronet Sp. z o.o., NTT System SA,
– NDI SA, Siemens Sp. z o.o. Affiliated Computer Services of Poland Sp. z o.o., INTERTOLL Europe,
– Autostrada Mazowsze SA, Autostrade pel l’Italia S.p.A., Asseco Poland SA, Asseco Czech Republlic a.s., FELA Management AG.
18 czerwca 2010 –ponowne ogłoszenie informacji o wynikach oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu (po ponownej ocenie lista wykonawców przechodzących do dalszego postępowania nie zmieniła się). Czterech wykonawców nie spełniło warunków postawionych przez Zamawiającego w ogłoszeniu:
– IBM Polska Sp. z o.o.
– Kancelaria Peter de Vries –Krystyna Skrzeczyńska
– Makronet Sp. z o.o.
– Matic Sp. z o.o.
18 czerwca 2010 –zaproszenie wykonawców do składania ofert, którzy spełnili warunki postawione przez Zamawiającego w ogłoszeniu – pierwszy możliwy termin prawny przekazania SIWZ wykonawcom,
24 czerwca 2010 –wpłynięcie odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej na skutek odrzucenia protestu konsorcjum Autostrada Mazowsze S.A z 11 czerwca 2010 roku
25 czerwca 2010 –zebranie wykonawców, mające na celu wyjaśnienia treści SIWZ
28 czerwca 2010 –wpłynięcie protestu konsorcjum Kapsch, dotyczące błędnej oceny wniosku konsorcjum Autostrada Mazowsze S.A. przez Zamawiającego,
30 czerwca –kolejne zebranie wykonawców (na wniosek wykonawców), dotyczące treści SIWZ, w zakresie m.in. cenowej oceny ofert i mechanizmu wynagradzania,
30 czerwca –przekazanie wykonawcom informacji ze spotkania z dnia 25 czerwca b.r. zawierającej odpowiedzi na pytania zadane przez nich w trakcie spotkania
30 czerwca –przekazanie wykonawcom zmiany treści SIWZ wynikającej z oczywistych omyłek edytorskich. Zmiana pozostaje bez wpływu na termin składania ofert.
Dalsze kroki postępowania przetargowego
2 sierpnia 2010 –termin składania ofert
15 września 2010 –ocena ofert + wyłonienie Wykonawcy systemu
Jednocześnie równolegle trwa procedura związana z wyborem banku, prowadzącego obsługę rachunku dla systemu elektronicznego poboru opłat.