Mamy europejskie prawo jazdy

Od 19 stycznia 2013 r. wszystkie nowe prawa jazdy wydawane w UE będą miały postać plastikowej karty przypominającej kartę kredytową. Będą miały standardowy europejski format i lepsze zabezpieczenia. Nowe europejskie prawo jazdy będzie stopniowo zastępować ponad 100 różnych wzorów, papierowych i plastikowych, którymi posługuje się obecnie ponad 300 milionów kierowców w UE. Jest to część szerszego pakietu środków (trzecia dyrektywa o unijnym prawie jazdy), który wchodzi w życie w celu ułatwienia swobodnego przepływu, zwalczania nadużyć związanych z prawem jazdy i poprawy bezpieczeństwa na drogach w UE. -„Funkcjonariusze policji drogowej muszą obecnie rozpoznawać ponad 100 różnych rodzajów papierowych i plastikowych praw jazdy. Zdjęcia mogą być nieaktualne, uprawnienia danej kategorii niejasne, a sam dokument może być łatwy do podrobienia. Fałszywe prawa jazdy stwarzają duże niebezpieczeństwo, dlatego potrzebujemy dokumentu, który jest przejrzysty, zrozumiały i bardzo trudny do sfałszowania.”Oto najważniejsze zmiany, które wejdą w życie 19 stycznia 2013 r.:

Standardowy format europejski – wszystkie nowe prawa jazdy w Unii będą miały nowy format, przypominający plastikową kartę kredytową. Znajdzie się na nich zdjęcie oraz zestaw tych samych informacji, dzięki czemu dokumenty te będą czytelniejsze i lepiej rozpoznawalne w całej Europie (zob. zdjęcie poniżej). Od dnia 19 stycznia 2013 r. w tym formacie wydawane będą wszystkie nowe prawa jazdy. Prawa jazdy już wydane zachowają ważność i zostaną zastąpione nowym wzorem w momencie przedłużenia terminu ich ważności lub najpóźniej do 2033 r. Każde państwo członkowskie może podjąć decyzję, by na dokumencie znalazły się jego symbole narodowe.

Ulepszone zabezpieczenia – dzięki wprowadzonym zabezpieczeniom nowe prawo jazdy będzie trudniejsze do podrobienia. Do większego bezpieczeństwa przyczyni się również nowy europejski system elektronicznej wymiany danych, który ułatwi wymianę informacji między administracjami poszczególnych państw. Dzięki temu łatwiej będzie zarządzać dokumentami w przypadku, gdy kierowca zamieszka w innym państwie członkowskim. Ułatwi to również walkę z tzw. „turystyką po prawo jazdy”i nadużyciami, np. poprzez wdrożenie w danym państwie członkowskim surowszego zakazu wydawania prawa jazdy osobie, której prawo jazdy cofnięto, zawieszono lub ograniczono w innym państwie członkowskim.

Regularne przedłużanie terminu ważności prawa jazdy –to niezbędny środkiem w walce z nadużyciami i w działaniach na rzecz poprawy bezpieczeństwa na drogach. Zgodnie z nowymi przepisami ważność prawa jazdy na samochody i motocykle trzeba będzie przedłużać, w zależności od państwa członkowskiego, co 10-15 lat. Kierowcy autobusów i ciężarówek będą musieli przedłużać termin ważności prawa jazdy co pięć lat i przechodzić przy tym obowiązkowe badanie lekarskie. Jest to procedura wyłącznie administracyjna, niewymagająca dodatkowych egzaminów. Dzięki niej wszystkie dane zawarte w dokumencie oraz zdjęcia będą aktualne, zabezpieczenia będą regularnie aktualizowane zgodnie z najnowszymi technologiami, a państwa członkowskie będą miały bieżące informacje na temat praw jazdy znajdujących się w obrocie.

Ochrona kierowców najbardziej narażonych na niebezpieczeństwo – nowy system europejskiego prawa jazdy zwiększa ochronę użytkowników dróg najbardziej narażonych na niebezpieczeństwo. Jego elementy to:

– podwyższona granica wieku –z 21 do 24 roku życia –dla bezpośredniego dostępu (poprzez egzaminy praktyczne i teoretyczne) do uprawnień do kierowania motocyklami o największej mocy;

– podwyższona granica wieku dla stopniowego dostępu w połączeniu z wprowadzeniem dodatkowych etapów. W nowym systemie wymagane będzie co najmniej czteroletnie doświadczenie (dotychczas były to dwa lata) w prowadzeniu motocykli o mniejszej mocy przed wydaniem uprawnienia do prowadzenia motocykli o największej mocy;

– motorowery będą stanowić osobną kategorię pojazdów, której będzie dotyczyć wymóg zdania egzaminu teoretycznego. Państwa członkowskie mogą również wprowadzić egzamin umiejętności i zachowania na drodze oraz badania lekarskie. 16 lat to minimalny wiek zalecany przez UE do wzajemnego uznawania praw jazdy przez wszystkie państwa członkowskie (na własnym terenie państwa członkowskie mogą obniżyć ten wiek do 14 lat). Wcześniej nie istniały minimalne wymogi UE w odniesieniu do motorowerów.

Minimalne standardy dla egzaminatorów – osoby przeprowadzające egzaminy na prawo jazdy będą zobowiązane do zachowania minimalnych standardów w odniesieniu do podstawowych kwalifikacji i okresowych szkoleń. Środek ten zapewni kontrolę jakości w nowym systemie. Dyrektywa 2006/126/WE w sprawie praw jazdy została przyjęta przez państwa członkowskie i Parlament Europejski w 2006 r. Miała zostać transponowana przez państwa członkowskie do 19 stycznia 2011 r., a zacznie w pełni obowiązywać w dniu 19 stycznia 2013 r.

Poniżej przedstawiamy w formie wywiadu dodatkowe informacje na temat nowego unijnego prawa jazdy:

InfoBus.pl: Jakie są korzyści z nowego systemu prawa jazdy w Europie?

Około 60 proc. obywateli Unii, czyli blisko 300 mln osób, posiada ważne prawo jazdy. Wielu z tych Europejczyków przekracza wewnątrzunijne granice w celach prywatnych lub zawodowych, bądź też zmienia kraj zamieszkania. Obecnie w Europie istnieje ponad 110 różnych wzorów prawa jazdy o różnych uprawnieniach i okresach ważności. Nowe europejskie prawo jazdy uprości tę mozaikę i ułatwi mobilność kierowców w całej Europie. Zharmonizowane okresy ważności i przepisy dotyczące badań lekarskich stworzą większą pewność prawa dla wielu Europejczyków, którzy przeprowadzają się do innego państwa członkowskiego.

Prawo jazdy nie tylko daje dostęp do korzystania ze wszystkich rodzajów pojazdów w wielu państwach UE, ale może być także używane jako dokument identyfikacyjny. Dlatego też istotną kwestią są zabezpieczenia przeciwko fałszerstwom Nowe prawo jazdy jest niemal niemożliwe do podrobienia. Jego zabezpieczenie stanowi europejski system elektronicznej wymiany danych, który ułatwi zarządzanie prawami jazdy przez organy administracyjne i przyczyni się do lepszego wykrywania nadużyć związanych z tymi dokumentami.

Przepisy dotyczące prawa jazdy mają także duży wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego. W obliczu ponad 30 000 śmiertelnych ofiar na europejskich drogach każdego roku przepisy dotyczące nowego prawa jazdy przyczynią się do zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego w Europie. Najistotniejsze są zmiany w odniesieniu do motocykli. Poprzez wprowadzenie stopniowego uzyskiwania dostępu do motocykli przez młodych kierowców nowe przepisy europejskie będą znacznie lepiej chronić tę szczególnie narażoną grupę użytkowników dróg. Ponadto, w przypadku kierowców samochodów i motocyklistów, nowy dokument musi być przedłużany co 10-15 lat, w zależności od państwa członkowskiego, podczas gdy prawa jazdy dla kierowców autobusów i samochodów ciężarowych będą ważne przez okres pięciu lat, a do ich przedłużenia konieczne będą okresowe badania lekarskie. Przepisy te nie będą dotyczyły praw do kierowania pojazdem, które uzyskano już wcześniej.

InfoBus.pl: Jakie są główne zmiany wprowadzone nowymi przepisami dotyczącymi praw jazdy?

W celu ograniczenia liczby różnych wzorów prawa jazdy znajdujących się w obiegu i lepszego zabezpieczenia przed fałszerstwami, stopniowo wycofywane będą prawa jazdy w wersji papierowej. Jedyny wzór europejskiego prawa jazdy, które będzie wydawane, to plastikowa karta typu karty kredytowej, stosowana już w większości krajów UE, która pozwala na lepsze zabezpieczenia przed sfałszowaniem. Obecne papierowe wersje prawa jazdy przestaną być wydawane z dniem wejścia w życie nowych przepisów.

Kolejna rzecz to obowiązkowe i regularne administracyjne przedłużanie prawa jazdy zapewni aktualizację wszystkich dokumentów przy wykorzystaniu najbardziej aktualnych zabezpieczeń. Zmniejszenie liczby wzorów prawa jazdy, podobnie jak większe podobieństwo posiadacza do swojego zdjęcia na dokumencie, ułatwi egzekwowanie prawa. Wszystkie nowe prawa jazdy na motorowery, motocykle, samochody oraz pojazdy trzy- i czterokołowe będą miały administracyjny okres ważności wynoszący maksymalnie 10 lat. Państwa członkowskie mogą jednak zdecydować o wydawaniu takich praw jazdy z administracyjnym okresem ważności wynoszącym maksymalnie 15 lat. Natomiast wszystkie nowe prawa jazdy na pojazdy ciężarowe i autobusy będą miały administracyjny okres ważności wynoszący maksymalnie 5 lat. Kierowcy z prawami jazdy wydanymi przed wejściem w życie niniejszej dyrektywy będą musieli dostosować się do nowych przepisów dotyczących okresu ważności najpóźniej do 19 stycznia 2033 r.

InfoBus.pl: Jaki wpływ będą miały nowe przepisy dotyczące prawa jazdy na kierowców?

Wraz z nowym obowiązkiem regularnego przedłużania prawa jazdy zostają usunięte ostatnie przeszkody dla swobodnego przemieszczania się kierowców. Podstawowa zasada jest taka, że wszystkie prawa jazdy wydane od dnia rozpoczęcia stosowania nowej dyrektywy, pozostaną ważne do dnia podanego na danym prawie jazdy. Przed upływem terminu ważności dokumentu posiadacz będzie musiał przedłużyć prawo jazdy w kraju, w którym posiada on zwykłe miejsce zamieszkania. Od tej daty przyjmujące państwo członkowskie będzie stosowało nowy administracyjny okres ważności i będzie mogło nałożyć wymóg badań lekarskich, jeżeli go przewiduje dla swoich własnych obywateli. Przepisy te zapewnią wreszcie niezbędną pewność prawa dla posiadacza prawa jazdy. W odniesieniu do praw jazdy, które zostały wydane przed datą stosowania niniejszej dyrektywy i które są nadal ważne i w obiegu, wszystkie będą musiały zostać zastąpione nowym prawem jazdy najpóźniej do 2033. Państwo członkowskie może również postawić wymóg, aby po upływie dwóch lat od rozpoczęcia pobytu w tym państwie, posiadacz prawa jazdy wydanego przez inne państwo członkowskie bez okresów ważności przewidzianych w dyrektywie (np. nieokreślony okres ważności) przedłużył swoje prawo jazdy.

Jednocześnie w nowym prawie jazdy będzie wyraźnie określone prawo do prowadzenia określonego typu pojazdu, a zatem będzie ono łatwiejsze do uznania przez posiadacza, organy administracyjne i organy egzekwowania prawa. Ponadto Komisja proponuje doprecyzowanie przepisów krajowych dotyczących badań lekarskich:

– w przypadku kierowców ciężarówek i autobusów –poprzez harmonizację częstotliwości tych badań, które muszą być przeprowadzane przy każdym przedłużeniu prawa jazdy zgodnie z systemem obowiązującym w danym państwie;

– w przypadku kierowców samochodów i motocyklistów, pozostawia się państwom członkowskim swobodę decyzji, czy obowiązkowe będą regularne badania.

InfoBus.pl: W jaki sposób nowe przepisy dotyczące prawa jazdy ograniczą możliwości nadużyć?

Obecnie występuje szereg rodzajów nadużyć: od handlu samymi dokumentami lub uzyskania niezgodnie z prawem duplikatu poprzez sugerowanie kradzieży lub utraty oryginalnego prawa jazdy, po uzyskanie prawa jazdy w innym kraju, podczas gdy w kraju pochodzenia ma się zakaz kierowania pojazdami. Podstawowa zasada, która leży u podstaw walki z nadużyciami związanymi z prawem jazdy, mówi, że jedna osoba może posiadać tylko jedno prawo jazdy. Zasada ta została wzmocniona niniejszą dyrektywą. Regularne przedłużenie prawa jazdy umożliwi państwom członkowskim systematyczne aktualizowanie krajowej bazy danych, a tym samym stałe aktualizowanie wiedzy na temat ważnych praw jazdy, które są w obiegu.

Jednocześnie udoskonalona zostanie wymiana informacji między organami krajowymi dzięki stworzeniu sieci łączności dotyczącej praw jazdy. Regularne konsultowanie tej sieci, zwanej RESPER, umożliwi stosowanie nowych, bardziej surowych przepisów dotyczących zakazu wydawania prawa jazdy osobie, której prawo jazdy zostało cofnięte, zawieszone lub ograniczone.

Ponadto państwa członkowskie mogą, jeżeli taka będzie ich wola, wprowadzić do prawa jazdy mikroczipa. Powtórzenie w mikroczipie informacji wydrukowanych na karcie zwiększa zabezpieczenia przeciwko nadużyciom, a jednocześnie zapewnia ochronę danych. Oczywiście trzeba będzie przestrzegać europejskich przepisów dotyczących ochrony danych osobowych.

InfoBus.pl: W jaki sposób nowe przepisy na temat prawa jazdy przyczynią się do większego bezpieczeństwa ruchu drogowego?

W interesie bezpieczeństwa prawo jazdy na pojazdy ciężarowe i autobusy zostało zmienione w celu: uwzględniania liczby pasażerów, a nie liczby miejsc siedzących oraz dostosowania wymogów technicznych dotyczących mniejszych samochodów ciężarowych i autobusów do wymogów obowiązujących na rynku tych pojazdów i stworzenia obowiązkowych kategorii w całej Unii. I teraz kategoria D obejmuje: pojazdy silnikowe przeznaczone do przewozu pasażerów w liczbie większej niż ośmiu pasażerów oprócz kierowcy. Mogą być one połączone z przyczepą o masie poniżej 750 kg.

Kategoria D1: podobnie jak kategoria D, ale dotyczy pojazdów silnikowych przeznaczonych do przewozu pasażerów w liczbie nie większej niż 16 pasażerów oprócz kierowcy i o maksymalnej długości 8 m. Mogą być one połączone z przyczepą o masie poniżej 750 kg. Wszystkie państwa członkowskie muszą teraz wprowadzić tę kategorię. Wszystkie te kategorie mogą być połączone z przyczepą o masie przekraczającej 750 kg, ale wymagają wtedy odrębnego prawa jazdy (kategorii CE, C1E, DE, D1E). Wszystkie państwa członkowskie muszą teraz wprowadzić te kategorie.

Kolejny ważny krok to wprowadzenie nowej kategorii prawa jazdy dla motorowerów. Dotychczas w Unii nie było potrzebne prawo jazdy na motorower. Jednakże dane statystyczne wskazują na wysokie ryzyko wypadków wśród bardzo młodych użytkowników dróg. W niektórych państwach członkowskich uprawnieni do jazdy motorowerem są bardzo młodzi kierowcy, nawet w wieku 14. W związku z tym została wprowadzona nowa zharmonizowana kategoria prawa jazdy AM, którą można otrzymać po zdaniu obowiązkowego egzaminu teoretycznego. Powinno to umożliwić lepszą kontrolę tej szczególnie narażonej grupy użytkowników dróg i zwiększyć ich znajomość przepisów ruchu drogowego. Wyjaśni to także sytuację motorowerzystów przekraczających granice państwowe lub kwestię wypożyczenia motoroweru podczas wakacji. Ponadto państwa członkowskie mogą wymagać, by wnioskodawcy zdali egzamin umiejętności i zachowania na drodze w przypadku tej kategorii.

I następna sprawa: wprowadzenie kryterium stosunku mocy do masy w przypadku lekkich motocykli (prawo jazdy kategorii A1). Kategoria lekkich motocykli była ograniczona do 125 cm3 oraz 11 kW. Nie obowiązywało żadne kryterium określające stosunek mocy do masy. Mogło to prowadzić do rozpowszechnienia coraz lżejszych pojazdów, przy stałym zwiększaniu ich przyspieszenia i maksymalnej prędkości. Dlatego też posiadacze prawa jazdy kategorii A1 mogą kierować tylko lekkimi motocyklami o pojemności skokowej silnika nieprzekraczającej 125 cm3, o mocy nieprzekraczającej 11 kW i o stosunku mocy do masy nieprzekraczającym 0,1 kW/kg. Wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są do wprowadzenia tej kategorii prawa jazdy, która nie istniała we wszystkich państwach członkowskich.

I jeszcze związana tym kwestia: stopniowego uzyskiwania dostępu do motocykli o największej mocy. Wcześniejsze prawodawstwo umożliwiło wielu młodym kierowcom bez praktycznego doświadczenia prowadzenie motocykla z kategorii o największej mocy. Statystyki wypadków dowodzą, że ryzyko wypadku wśród początkujących kierowców ciężkich motocykli jest szczególnie wysokie u osób w wieku do 24 lat. Ponadto nie jest możliwe skontrolowanie, czy dana osoba rzeczywiście zdobyła doświadczenie w prowadzeniu pojazdu o ograniczonej mocy. W interesie bezpieczeństwa drogowego wprowadzono nowe kryteria dotyczące pojazdów, minimalnego wieku i dostępu.

InfoBus.pl: Jakie są nowe przepisy dotyczące egzaminatorów na prawo jazdy?

Nie istnieją żadne ustalone normy dotyczące szkolenia i kształcenia egzaminatorów na prawo jazdy. Znacznie różnią się one w poszczególnych państwach Unii. W niektórych państwach członkowskich egzaminatorzy nie mieli prawie żadnego szczególnego wykształcenia lub nawet nie posiadali prawa jazdy kategorii, w związku z którą przeprowadzali egzamin. To nie powinno być już możliwe. Ponieważ egzaminy teoretyczne i praktyczne zostały ściśle zharmonizowane, wspólne minimalne wymagania dotyczące egzaminatorów zapewniłyby porównywalność wyników egzaminów w całej UE. Regularne szkolenia egzaminatorów powinny mieć również pozytywny wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego, poprzez doskonalenie ich umiejętności i doświadczenia wobec coraz szybciej zmieniających się warunków technicznych. Określono podstawowe warunki dostępu do zawodu egzaminatora na prawo jazdy i wprowadzono minimalne normy dotyczące ich wstępnych kwalifikacji oraz regularnych kursów odświeżających ich wiedzę i umiejętności:

– egzaminatorzy na prawo jazdy powinien zawsze posiadać ważne prawo jazdy kategorii, w związku z którą przeprowadzają egzamin. Powinni mieć wstępne kwalifikacje i być zobowiązani do uczestnictwa w szkoleniach okresowych.

– powinni być przeszkoleni w szerokim zakresie podstawowych przedmiotów i posiadać wstępne kwalifikacje przed dopuszczeniem do egzaminowania. Obowiązkowe powinno być stopniowe uzyskiwanie dostępu. Na początku egzaminatorzy powinni egzaminować kandydatów na kierowców samochodów osobowych, co stanowi 90 % wszystkich egzaminów, i dopiero po zdobyciu doświadczenia podczas takich egzaminów i po uzyskaniu dodatkowych kwalifikacji w zakresie innych kategorii, mogą oni przeprowadzać egzaminy w innych kategoriach.

InfoBus.pl: Czy nowe przepisy dotyczące prawa jazdy będą miały wpływ na wymogi dotyczące zdolności do kierowania pojazdami?

Kierowcy muszą spełniać minimalne wymagania dotyczące fizycznej i psychicznej zdolności do kierowania pojazdem silnikowym, zanim zostaną uprawnieni do prowadzenia pojazdu. Dyrektywa w sprawie prawa jazdy zawiera szczegółowe przepisy dotyczące wykazu rodzajów niepełnosprawności, które mogą wpływać na bezpieczne kierowanie pojazdem. Zawodowych kierowców samochodów ciężarowych i autobusów zazwyczaj obowiązują bardziej rygorystyczne przepisy. W 2009 r. dyrektywa została zaktualizowana w wyniku prac grupy ekspertów medycznych powołanych przez państwa członkowskie, jeśli chodzi o wzrok, cukrzycę i padaczkę.

InfoBus.pl: Jak wyglądał historia wprowadzania przepisów dotyczące praw jazdy w Unii?

Pierwszy europejski akt prawny w sprawie prawa jazdy pochodzi z 1980 r. Wówczas to dyrektywa Rady umożliwiła obywatelom Unii Europejskiej przeprowadzającym się do innego państwa członkowskiego wymianę swojego prawa jazdy bez konieczności nowych egzaminów teoretycznych, praktycznych oraz badań lekarskich. Kierowca nadal jednak musiał wymienić swoje prawo jazdy w ciągu jednego roku od zamieszkania w nowym państwie członkowskim. Dopiero w 1991 r. nową dyrektywą wprowadzono zasadę wzajemnego uznawania i zniesiono konieczność wymiany prawa jazdy. Jednak w praktyce zastosowanie tej zasady zostało utrudnione przez fakt, że nie zostały zharmonizowane okresy ważności praw jazdy i częstotliwości badań lekarskich. Spowodowało to niepewność prawa wśród obywateli, którzy obierają miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim. Dyrektywa 2006/126/WE, znana również jako „trzecia dyrektywa w sprawie prawa jazdy’, została przyjęta w dniu 20 grudnia 2006 r.2. Miała zostać ona transponowana do dnia 19 stycznia 2011 r. Chociaż niektóre jej przepisy weszły w życie w dniu 19 stycznia 2009 r., większość wymogów w niej określonych ma zacząć obowiązywać z dniem 19 stycznia 2013 r., w szczególności wprowadzenie nowego unijnego wzoru prawa jazdy.