Komunikacja podmiejska w Radomiu (część 3)

Na mocy rozporządzenia Unii Europejskiej od 1. lipca Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacji w Radomiu stało się podmiotem wewnętrznym, świadczącym usługi tylko na rzecz i zlecenie miasta. Oznacza to między innymi zaprzestanie obsługi komercyjnych linii podmiejskich docierających do podradomskich miejscowości. Warto przypomnieć dotychczasową historię połączeń podmiejskich w regionie radomskich. W poprzednich częściach opisaliśmy gminy Jedlińsk, Skaryszew, Zakrzew, Przytyk, Wolanów, Kowala, Wierzbica – teraz czas na kolejną, ostatnią część.

Gózd jest miejscowością położoną przy drodze krajowej numer 12 z Radomia do Lublina. Linia G połączyła Radom z Gozdem przez Rajec Szlachecki, Lasowice, Kiedrzyn, Małęczyn, Klwatkę, Niemianowice i Kuczki w drugiej połowie lat 70. W latach 80. wprowadzono wybranymi kursami podjazdy do Grzmucina. Po przejęciu przez MPK linii w 2004 roku początkowo planowano rozwój, na krótko pojawiła się linia G BIS do Podgóry, ale szybko okazało się to mało opłacalne. Zlikwidowano podjazdy do Grzmucina i przez kolejne miesiące stopniowo redukowano liczbę kursów, osiągając poziom pięciu w dni powszednie i soboty oraz trzech w niedziele. Trasa traciła pasażerów na rzecz autobusów PKS i prywatnych mikrobusów kursujących przez Gózd do pobliskiego Zwolenia. Odbicie od dna nastąpiło w 2007 roku, kiedy autobusy G ruszyły do walki o pasażerów z nowym zapałem i rozkładem liczącym 17 kursów w dni powszednie, 9 w soboty i 8 w niedziele. Dopłacająca do funkcjonowania komunikacji gmina zażyczyła sobie dodatkowych relacji uzupełniających przewozy szkolne –z wahadłowymi podjazdami do szkoły w Gozdzie, przez duży obszar Grzmucina oraz do dawnej pętli linii 24 przez większą część Małęczyna. W 2010 roku wprowadzono kursy wydłużone wzdłuż drogi krajowej nr 12 do Podgóry, a następnie wariantowe wjazdy kieszeniowe do Drożanek. Upadająca linia G nagle stała się regularnym połączeniem obejmującym swym zasięgiem dużą część gminy. Zaczęły jednak pojawiać się konflikty między przewoźnikiem a gminą związane z finansowaniem kursów, linia została zawieszona na okres wakacji 2010, a od 1. kwietnia 2011 została zlikwidowana. Wiązało się to z zaangażowaniem gminy Gózd w tworzenie Podradomskiej Komunikacji Samochodowej i początkowo linię zastępowały dodatkowe kursy PKS, zostały one jednak zlikwidowane już po kilku tygodniach. Obecnie do Gozdu można dojechać jedynie autobusami PKS i mikrobusami linii zmierzających do dalszych miejscowości. W granicach gminy Gózd położona jest bardzo intensywnie rozbudowująca się miejscowość Małęczyn, przylegająca do Radomia. Pierwotnie była obsługiwana przez dwie linie –24 i 27, dojeżdżające do pętli w Małęczynie Starym od dwóch stron. Szczególnie interesująca była linia 27, przejeżdżająca przez teren jednostki wojskowej i lotniska. W 2005 roku armia uznała to za niebezpieczne i zakazała wjazdu miejskim autobusom –27 trafiło na objazd bardzo wąską i krętą ulicą dookoła jednostki, a do jej obsługi skierowano Jelcze Vero. Po konfliktach związanych z finansowaniem linii przez gminy Jedlnia-Letnisko i Gózd, MZDiK zdecydowało o zawieszeniu kursowania autobusów z dniem 1. sierpnia 2005. Na własny rachunek linię przejęło MPK, nieznacznie korygując jej trasę, a po pewnym czasie zmieniając nazwę na 27P, na podobnej relacji kursy na krótko uruchomiło także PKS Radom. Taki stan rzeczy nie trwał zbyt długo, bo gmina Gózd nawiązała porozumienie z MZDiK i już 30. września 2006 do pętli Małęczyn Nowy wydłużona została miejska linia 24, wkrótce wprowadzono jej kursy także do Grzmucina. Linia 27P stała się zbędna i parę miesięcy później została zlikwidowana, a linia 24 jest aktualnie bardzo wygodnym i pewnym połączeniem dla mieszkańców Małęczyna i Grzmucina. Na wniosek gminy wybrane kursy wydłużono w Radomiu do szpitala na Józefowie, a najbardziej obciążone obiegi są obsługiwane przez autobus przegubowy.

Jedlnia-Letnisko położona na skraju Puszczy Kozienickiej w początkach minionego stulecia była znaną miejscowością wypoczynkową, w której zamożniejsi obywatele Radomia budowali letniskowe wille na wzór podwarszawskich posiadłości z okolic Otwocka. Do dziś przetrwało kilka stuletnich willi, w tym jedna, w stylu szwajcarskim, będąca obecnie elementem ośrodka szkoleniowo-wypoczynkowego Lasów Państwowych w Radomiu. Dodatkowego waloru okolica zyskała po wybudowaniu 2,5 kilometrowego zalewu na rzece Gzówce w Siczkach. Przez miejscowość przebiega linia kolejowa nr 26 z Łukowa do Radomia, z przystankami w Jedlni-Letnisko i Antoniówce. Pierwszym autobusem miejskim docierającym z Radomia na teren obecnej gminy była linia numer 9, od lat 60. kończąca trasę w Rajcu Poduchownym, w latach 70. wydłużona do Antoniówki i wzmocniona linią podmiejską J do Jedlni-Letnisko przez Rajec Poduchowny, Antoniówkę, Wrzosów i Siczki. Po wybudowaniu dużych osiedli z wielkiej płyty, Ustronia i Gołębiowa, linię 9 skrócono do granicy miasta, a w zamian uruchomiono linię podmiejską R do Antoniówki. Jednocześnie w latach 80. utworzono sezonową linię podmiejską S docierającą do zalewu w Siczkach. Pod koniec lat 80. gmina była obsługiwana trzema liniami podmiejskimi –J, R i S. W początkach lat 90. linię podmiejską R zmieniono na miejską 26, wkrótce zlikwidowano linię S. W styczniu 2004 linia J, podobnie jak pozostałe linie podmiejskie, przeszła pod władzę przewoźnika –MPK. Równolegle kursowanie rozpoczął prywatny przewoźnik Informix. Wskutek konkurencji kilka miesięcy później MPK zredukowało liczbę kursów linii J z 18 do 5 w dni powszednie. Później podjęło walkę od nowa, ale główną pulę zysków zgarniał Informix. Z początkiem 2007 roku MPK zawiesiło linię J, przywróciło ją znowu 1. maja tego samego roku. Ratunkiem okazały się problemy konkurencyjnego prywatnego przewoźnika, dla którego samodzielne udźwignięcie dochodowej linii okazało się zbyt trudne. Wyjeżdżające na trasy Autosany i Mercedesy w wieku powyżej 20 lat były w nie najlepszym stanie technicznym, zaczęła zwiększać się ilość awarii i niewykonanych kursów, szczególnie zimą. Z dniem 1. maja 2008 Informix zawiesił kursowanie do Jedlni-Letnisko, a MPK pozostało monopolistą na trasie. W marcu 2012 przewoźnik zażądał jednak od gminy dopłaty w wysokości 17 tysięcy złotych miesięcznie –wójt chcąc uniknąć pozostawienia gminy bez obsługi komunikacyjnej zapłacił za kwiecień, doprowadzając w zamian do wydłużenia linii wybranymi kursami do pętli na ulicy Piotrowickiej, po drugiej stronie torów kolejowych. W tym czasie podjęte zostały kroki w celu zorganizowania przewoźnika zastępującego MPK –od 1. maja 2012 linia J została powierzona radomskiemu PKS, którego współwłaścicielem jest gmina Jedlnia-Letnisko. Kursów jest nieco mniej niż w ostatnim rozkładzie MPK, ale za to wszystkie są wydłużone do ulicy Piotrowickiej. Była to pierwsza linia podmiejska przejęta przez PKS Radom, dwa miesiące później dołączyły do niej także B i L. PKS do obsługi linii J przygotował kursujące niegdyś w sieci MZDiK Radom miejskie niskowejściowe autobusy –Autosana A613MN i Jelcza M121. W ostatnich latach systematyczny spadek frekwencji na linii J wynikał z konkurencji ze strony mikrobusów kursujących w kierunku Kozienic oraz odradzającej się popularności połączeń kolejowych. Drugą linią przebiegającą przez teren gminy Jedlnia-Letnisko jest linia do Słupicy. Autobus MPK nigdy tam nie dotarł, jednak połączenie takie uruchomił w 2005 roku Informix przez Myśliszewice i Piotrowice, a w 2011 roku także przewoźnik o nazwie Artur –tym razem przez Siczki i Jedlnię-Letnisko. Gmina dopłaca także do kursującej do Myśliszewic miejskiej linii 26.

Orońsko jest miejscowością położoną w odległości około 15 kilometrów od Radomia w kierunku Krakowa, przy drodze krajowej numer 7. Aktualnie jest siedzibą gminy w powiecie szydłowieckim, a słynie głównie z Centrum Rzeźby Polskiej w posiadłości i pałacyku należącym niegdyś do malarza Józefa Brandta. Pod koniec lat 80. do Orońska przez Kończyce-Kolonię, Kosów, Młodocin Mniejszy i Krogulczą rozpoczęła kursowanie linia podmiejska K. W latach 90. w Szydłowcu i Skarżysku-Kamiennej powstało mnóstwo małych firm obsługujących połączenia mikrobusami, doprowadzając ostatecznie do upadku PKS Skarżysko-Kamienna. Małe busy dojeżdżały także do Radomia przez Orońsko, odbierając pasażerów linii K. W formie linii kursującej wzdłuż głównej trasy nie miała ona szansy na przetrwanie –po przejęciu linii przez MPK w 2004 roku utrzymywano ją na dawnej trasie przez kilka miesięcy, kierując do jej obsługi nowo zakupione małe Jelcze Vero, w drugiej połowie roku zdecydowano jednak o zupełnej zmianie trasy. Uruchomiono linię z Centrum Rozwoju Rolnictwa na nieobsługiwanej dotąd ulicy Chorzowskiej w Radomiu do Łazisk przez Orońsko. Linia wykonywała… dwa kursy z Łazisk i jeden kurs z Radomia. Los takiej linii był oczywiście do przewidzenia, a od końca 2005 roku mieszkańcy Orońska mogą liczyć tylko na mikrobusy.

Jastrzębia jest siedzibą gminy położonej malowniczo nad rzeką Radomką i Jastrzębianką na północny wschód od Radomia. Od drugiej połowy lat 80. do Jastrzębi przez Lesiów, Kolonię Lesiów, Wojciechów dociera linia L. Na tle innych linii podmiejskich linia L jest szczególnym przypadkiem –to relacja, która jako jedyna po przejęciu przez MPK w 2004 roku przeszła przez kolejne stadia rozwoju, ostatecznie obejmując swym zasięgiem duży obszar gminy. Dzięki współpracy samorządu uruchamiano kolejne wydłużone kursy: do Bartodziej, Gorynia przez Wolę Goryńską i Bartodzieje oraz przez Dąbrowę Jastrzębską i Mąkosy Nowe, a także ostatni, a zarazem najdalszy – do Lewaszówki przez Dąbrowę Jastrzębską, Mąkosy Nowe i Mąkosy Stare. Linia L była jedną z dwóch, które przetrwały do samego końca prawnej możliwości obsługi przez MPK –z dniem 1. lipca 2012 przejęło ją PKS Radom.

Jeszcze zbyt wcześnie, by podsumowywać lipcowe zmiany, pojawiły się już jednak pierwsze głosy niezadowolenia mieszkańców podradomskich gmin. Głównym problemem jest ograniczona liczba kursów i przestarzały tabor. Kolejne miesiące mogą przynieść także dalsze redukcje w rozkładach jazdy. Z drugiej strony, wójtowie gmin Jedlnia-Letnisko, Jastrzębia, Skaryszew i Wolanów wyrazili zainteresowanie uruchomieniem linii podmiejskich w ramach sieci Miejskiego Zarządu Dróg i Komunikacji. Zmiany zapowiada także PKS Radom –po przejęciu przez związek podradomskich gmin, od nowa ma zostać opracowana siatka połączeń, planowane są także zakupy nowych autobusów oraz wiat przystankowych, a także wprowadzenie biletu elektronicznego.