Komunikacja miejska w średnich miastach. Lublin (1)

W Lublinie w 2008 r. przewozy realizowało Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne oraz prywatni przewoźnicy, działający na własne ryzyko finansowe. MPK posiadało rozbudowaną taryfę biletową z biletami miesięcznymi, zaś prywatni przewoźnicy posiadali oddzielny system taryfowy i przyjmowali opłaty za przejazd tylko w formie gotówki w pojazdach, u konduktora lub kierowcy. Bilety nie były wzajemnie honorowane. Liczba autobusów MPK w ruchu wynosiła około 280, zaś prywatnych –ponad 50. Prywatni przewoźnicy obsługiwali wybrane zadania przewozowe na liniach MPK, dezintegrując ofertę przewozową lubelskiej komunikacji komunalnej. Od 2002 r. na polecenie władz miasta wykonywali przewozy również na części linii nierentownych, których obsługę przejęli od MPK.

W Lublinie przygotowano projekt „Zintegrowany System Miejskiego Transportu Publicznego w Lublinie”, który zgłoszono do dofinansowania z programu unijnego Rozwój Polski Wschodniej. Projekt o wartości 318 mln zł otrzymał dofinansowanie w wysokości 270 mln zł i ma być zrealizowany do 2013 r. Przewiduje on zakup 100 autobusów, 70 trolejbusów, budowę 34 kilometrów linii trolejbusowych, budowę nowej zajezdni trolejbusowej, budowę systemu zarządzania ruchem oraz modernizację części skrzyżowań.

Dnia 1 stycznia 2009 r. utworzono Zarząd Transportu Miejskiego w Lublinie. Wkrótce podpisano wstępną umowę z MPK, precyzującą zapłatę za usługi przewozowe i standardy jakościowe świadczonych usług. W grudniu 2009 podpisano umowę wieloletnią i rozpoczęto proces zakupu przez ZTM usług przewozowych na zadaniach obsługiwanych dotąd niezależnie od miasta przez przewoźników prywatnych. Ogłoszono cztery przetargi na 4-letnią obsługę linii. Po odwołaniach i protestach wykonawców, podpisano umowy z firmą Irex z Sosnowca, konsorcjum Irex-Meteor i Autobusowym Konsorcjum Lubelskim, zrzeszającym część z dotychczasowych przewoźników prywatnych. Firmy te pomiędzy majem a listopadem 2010 r. rozpoczęły realizację usług używanymi, niskopodłogowymi autobusami, pomalowanymi w lubelskie barwy miejskie. Obowiązuje w nich taka sama taryfa jak w autobusach MPK.

Dodatkowo, w 2010 r. ZTM zgłosił do dofinansowania z Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO) projekt przewidujący poprawę infrastruktury przystankowej i informacji pasażerskiej. Przewiduje on między innymi montaż elektronicznych tablic przystankowych, montaż nowych słupków przystankowych i wiat, a także montaż wiat z zintegrowaną miejską toaletą. Projekt otrzymał dofinansowanie i ogłoszono przetarg na jego realizację. Cześć dotyczącą informacji pasażerskiej wygrała firma R&G z Mielca. Na przystankach, w 2011 roku, pojawiły się liczne nowe, czerwone, estetyczne słupki.

MPK natomiast zgłosiło do dofinansowania z RPO projekt modernizacji taboru trolejbusowego, przewidujący zakup 30 nowych trolejbusów. Projekt otrzymał dofinansowanie i w 2010 roku ogłoszono przetarg na dostawę nowych trolejbusów. Zgłosiły się do niego firmy Solaris i ukraiński LAZ. Tańszą ofertę firmy LAZ odrzucono z powodu zawartych w niej błędów i podpisano umowę z firmą Solaris. Zaproponowane zostały trolejbusy Solaris Trollino 12 z asynchronicznym napędem firmy Skoda. Cena zakupu 30 trolejbusów wyniosła 47 mln zł, z czego unijne dofinansowanie obejmie kwotę 26 mln zł. Analizowano różne warianty terminów dostaw, i w rezultacie 15 trolejbusów dostarczono w 2011 r., a dostawę kolejnych 15 zaplanowano na pierwszą połowę 2012 r. Pozwoli to na jednorazową wymianę niemal połowy taboru trolejbusowego.

W latach 2007-2010 wykonywano prace przygotowawcze i projektowe, związane z budową nowej trakcji trolejbusowej. Zajezdnia trolejbusowa jest w trakcie projektowania. W latach 2006-2007 zrealizowano trasę w ciągu ulicy Orkana, dofinansowaną jeszcze z poprzedniego budżetu unijnego. Dotychczas nie uruchomiono jeszcze żadnych nowych linii trolejbusowych. W latach 2011-2012 ogłoszono natomiast przetargi na budowę nowych odcinków sieci –jeden obejmujący budowę drugiego toru sieci na ul. Głębokiej i Wileńskiej, drugi w al. Unii Lubelskiej i na ul. Podzamcze, trzeci w ul. Zemborzyckiej i Diamentowej, a czwarty –na Drodze Męczenników Majdanka i na Felinie. W 2011 roku wraz z przedłużeniem ul. Grygowej zbudowano nowy odcinek sieci, który ma stanowić dojazd do przyszłej zajezdni. Nie został on jednak podłączony do istniejącej trakcji trolejbusowej. Przetarg na budowę toru sieci w ciągu ulic Głębokiej i Wileńskiej wygrało MPK Lublin i obecnie (marzec 2012 r.) prowadzone są prace przy ustawianiu słupów trakcyjnych.

Pod koniec 2010 roku przeprowadzono badania marketingowe wielkości i struktury popytu oraz więźby podróży w komunikacji miejskiej w Lublinie na zlecenie ZTM Lublin. Przetarg wygrała firma TRAKO Marek Wierzbicki z Wrocławia. Wyniki badań będą mogły posłużyć do poprawy układu linii komunikacji miejskiej. Firma przedstawiła swoją koncepcję na jesieni 2011 r.

W 2011 r. ZTM ogłosił przetarg na 8 trolejbusów z planowanych 70. W przetargu oferty złożyła firma Solaris (z kwotą 12,5 mln zł) oraz konsorcjum firm MPK, Enika i Autosan (10,8 mln zł). Oferty jednakże odrzucono, gdyż były niekompletne, zaś przetarg anulowano. Aktualnie planowane są 2 przetargi –pierwszy na 20 trolejbusów z dodatkowym napędem pomocniczym, a drugi na 50 standardowych trolejbusów.

Podsumowując, w ostatnich latach w Lublinie: powołano ZTM, włączono przewoźników prywatnych do miejskiego systemu komunikacji, zaprojektowano nowe trasy trolejbusowe, zakupiono 30 nowych trolejbusów, podpisano umowę wieloletnią z MPK, rozpoczęto realizację projektu poprawy infrastruktury przystankowej, ogłoszono 4 przetargi na budowę nowych tras trolejbusowych, rozpoczęto prace budowlane na jednym z nowych odcinków sieci trolejbusowej, a także wprowadzono miejskie malowanie pojazdów komunikacji. Skorzystano z możliwości pozyskania finansowania zarówno z programu Rozwój Polski Wschodniej, jak i z Regionalnego Programu Operacyjnego. Aktywną rolę w pozyskiwaniu funduszy unijnych odegrały zarówno władze miasta, operator transportu zbiorowego, jak i miejski przewoźnik.

Celem dokonania prostego scharakteryzowania jakości lubelskiej komunikacji miejskiej, w tabeli 2 zestawiono linie w Lublinie według kryterium częstotliwości kursowania.

Tab. 2. Linie w Lublinie uporządkowane według częstotliwości kursowania (opracowane na podstawie rozkładów zmieszczonych na stronie www.mpk.lublin.pl)

W Lublinie występuje grupa linii o wysokiej częstotliwości kursowania (13 linii), które mogą pełnić rolę połączeń podstawowych. Uzupełnia je grupa linii o częstotliwościach w zakresie 20-30 minut (30 linii). Występuje też duża liczba połączeń o niskiej częstotliwości –co 45 minut lub rzadziej (16 linii). W ciągu ostatnich 2 lat zmniejszyła się liczba linii o dużej częstotliwości kursowania, a także zwiększyła liczba linii o częstotliwości kursowania co 20 minut za sprawą zmniejszenia liczby linii o interwale około 25 minut.

W lubelskich rozkładach jazdy od kilku lat w coraz większym zakresie wprowadza się takty w rozkładach linii. Taktowanie pozwala osiągnąć poprawę jakości oferty przewozowej. Po pierwsze, rozkład jazdy zostaje uproszczony i jest łatwiejszy do zapamiętania przez pasażera. Po drugie, odstępy między kursami w poszczególnych porach dnia (szczyt, okres pozaszczytowy) są równomierne, co pozwala na równomierne rozłożenie liczby podróżnych pomiędzy poszczególne kursy, likwidując problem tłoku. Po trzecie, taktowanie umożliwia wzajemną koordynację rozkładów jazdy różnych linii, łączących te same rejony miasta. W rezultacie, taktowanie wraz z koordynacją rozkładów jazdy pozwalają na bezinwestycyjną poprawę jakości oferty przewozowej, skutkujacą większą regularnością kursowania, likwidacją problemu tłoku i zwiększonym popytem na transport publiczny. Brak wzajemnej koordynacji rozkładów jazdy linii o charakterze suplementarnym doprowadza do niekorzystnego zjawiska nakładania się czasowego kursów. Ze zjawisk negatywnych, należy zwrócić uwagę na równoległe występowanie linii o częstotliwości kursowania 15 i 20 minut, niemożliwych do wzajemnej koordynacji.