Kiedy wejdzie cyfrowe tacho?

5 sierpnia, czy później? Takie pytanie, dotyczące wprowadzenia do użytku tachografów cyfrowych, stawiają sobie przewoźnicy. Także to zagadnienie, jak i wiele innych, związanych z tachografami cyfrowymi, poruszano podczas Forum „Tachograf cyfrowy – komputer w nowoczesnym transporcie”. Odbyło się ono 5 lipca w Warszawie. Organizatorami byli Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji oraz Instytut Transportu Samochodowego. Uczestniczyli w niej przedstawiciele rządu, organizacji które pracują nad realizacją przedsięwzięcia oraz producenci. Obradom przysłuchiwało się także wielu dziennikarzy i to zarówno związanych z branża motoryzacyjną i transportową, jak i informatyczną. W problemy pojawiające się na styku samochód – informatyka wprowadzili zebranych dr inż. Wacław Iszkowski – Prezes Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji, który przypomniał iż we współczesnych pojazdach, a zwłaszcza użytkowych, chociażby w silniku, elektroniki jest coraz więcej, tachograf cyfrowy będzie następnym urządzeniem tego typu, ten kierunek rozwoju jest nieunikniony oraz dr inż. Andrzej Wojciechowski – dyrektor Instytutu Transportu Samochodowego, który podkreślił rolę tachografu w podnoszeniu bezpieczeństwa ruchu pojazdów.

Ministerstwo Infrastruktury

Pierwszym prelegentem był minister Ryszard Krystek, Podsekretarz Stanu ds. Polityki transportowej w Ministerstwie Infrastruktury. Głównym tematem jego wystąpienia była rola tachografu cyfrowego w podnoszeniu bezpieczeństwa ruchu na drogach. Wedle danych Inspekcji Transportu Drogowego, nadal głównymi nieprawidłowościami wykrywanymi podczas kontroli przewoźników jest nieprzestrzeganie czasu pracy. Kierowca zmęczony, niewyspany, to kierowca powodujący zagrożenie na drodze. W przypadku kierujących pojazdami zawodowo, zaśnięcie za kierownicą to jedna z ważniejszych przyczyn wypadków. Do kontroli czasu pracy za kierownicą służą tachografy, które rejestrują prędkość jazdy, czas jazdy, czas postoju, obowiązkowe przerwy i czas odpoczynku. Tachografy cyfrowe rejestrują te dane na nośnikach informatycznych. Celem wprowadzenia tachografów cyfrowych jest poprawa bezpieczeństwa na drogach, poprzez lepszą kontrolę czasu pracy. Zastosowanie nowych urządzeń usprawni kontrolę i to zarówno na drogach, jak i w firmach oraz może usprawnić pracę firm transportowych. Ma także zapobiec fałszowaniu zapisów wykonywanych w technologii analogowej. Wprowadzenie tachografów cyfrowych wpisuje się w realizację poprawy bezpieczeństwa na polskich drogach. W 1991 r. zginęło w wypadkach 7900 osób. W 2004 r. liczba ta wyniosła 5700. Unia Europejska wymaga, by liczbę ofiar zmniejszyć o 50 procent. Aby zrealizować te postanowienia, w Polsce w 2010 r. liczba zabitych na drogach nie powinna przekroczyć 4000. Zakłada to program Gambit 2005 oraz Polityka Transportowa Państwa na lata 2006 – 2020.

Tachografy cyfrowe to nie tylko urządzenia w pojazdach, ale cały system, obejmujący kierowców, przedsiębiorstwa, warsztaty obsługujące tachografy oraz organa kontrolujące. Ministerstwo Infrastruktury ma w tym systemie prowadzić krajową politykę bezpieczeństwa dla tachografów cyfrowych i współpracować w tym zakresie z Komisją Europejską, a z drugiej strony z Organem Wydającym Karty. Jak się wydaje, na tej instytucji będzie spoczywać najwięcej zdań, bo musi obsługiwać użytkowników systemu, którymi są kierowcy, przedsiębiorcy, warsztaty oraz organa kontroli, prowadzić personalizację kart, posiadać klucze oraz certyfikaty, prowadzić ewidencję kluczy, certyfikatów i kart wymieniać dane i współpracować z Tachonetem (europejski system tachografów cyfrowych) oraz CEPiK – iem (Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców), a także z producentami kart.

Prace nad wprowadzeniem systemu tachografów cyfrowych są w Polsce prowadzone na podstawie Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów nr 46 z dnia 30 kwietnia 2004 r. Powołano Międzyresortowy Zespół ds. Wdrożenia Tachografów Cyfrowych w Polsce, pod przewodnictwem Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Infrastruktury. Członkami tego zespołu zostali przedstawiciele Ministerstwa Infrastruktury, Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Obrony Narodowej, Komitetu Integracji Europejskiej, Głównego Urzędu Miar, Policji, Inspekcji Transportu Drogowego. Efektem pracy Międzyresortowego Zespołu było opracowanie założeń systemu tachografu cyfrowego oraz projektu ustawy o systemie cyfrowych urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym. W czasie, kiedy odbywała się konferencja, trwały prace legislacyjne w Sejmie nad projektem ustawy. Inne konieczne działania mają charakter organizacyjno – techniczny (nabór kadr, szkolenia uczestników systemu, zakupy urządzeń technicznych itp.).

Komisja Europejska przyjęła, że system tachografów cyfrowych, powinien zostać wprowadzony 5 sierpnia 2005 r. Jednak już w tej chwili wiadomo, że jest to niemożliwe, ze względu na przykład na stan wprowadzania tachografów w Polsce. Nowa data wdrożenia systemu, rozważana przez KE to 1 stycznia 2006 r. Pojawiają się jednak glosy, że tak naprawdę może to być przełom kwietnia i maja 2006 r. lub nawet 5 sierpnia 2006 r. W Polsce wdrożenie tachografów cyfrowych może nastąpić w 5 miesięcy od wejścia w życie ustawy. W dniu, w którym odbywała się konferencja, miało miejsce posiedzenie Sejmowej Komisji Infrastruktury dotyczące ustawy. W piątek, 8 lipca, Sejm ją przyjął. Teraz wypowie się Senat. Są szanse, że ten akt prawny uchwali jeszcze Sejm IV kadencji. Aby ustawa weszła w życie konieczny jest podpis prezydenta.

Ministerstwo Nauki i Informatyzacji

Ministerstwo Nauki i Informatyzacji reprezentował dr inż. Dariusz Bogucki – dyrektor Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego MNII. Jego wystąpienie pokazywało tachograf cyfrowy, jako element systemu informatycznego Państwa. Informatyzacja, jako „e-Government” będzie spełniała coraz większą rolą w działaniu Państwa. Można wyróżnić dwa sposoby podejścia do zagadnienia. W ujęciu Stanów Zjednoczonych, Japonii i Korei, eGovernment to zapewnienie dostępu do usług administracji świadczonych on-line, natomiast w ujęciu Unii Europejskiej to nie tylko „informatyzacja administracji”, ale zintegrowane działanie zmierzające do stworzenia tańszej i skuteczniejszej administracji i w rezultacie do poprawy zarządzania państwem i obniżenie kosztów działania administracji. Dokument Komisji Europejskiej „eGovernment Beyond 2005” wskazuje na szczególna rolę usług eGovernment w najbliższych latach poprzez zbliżająca się rewolucję technologiczną (UMTS, konwergencja usług, DTV/DR, szerokopasmowy Internet), zmiany demograficzne w UE (starzenie, rosnąca migracja), rosnąca mobilność społeczeństw unijnych, gdzie państwo musi realizować swe funkcje „zdalnie” dla wszystkich obywateli UE, oczekiwanie obywateli i firm na takie same usługi elektroniczne ze strony administracji jakie świadczy im sfera komercyjna oraz oczekiwanie na obniżenie kosztów funkcjonowania administracji. Dr inż. Dariusz Bogucki przedstawił wyniki badań dotyczące „e-Government” w Polsce, które wskazywały, że 34 procent usług administracji jest dostępna informatycznie.

Jednak według UE poziom rozwoju tej dziedziny wynosi zaledwie 2 procent. Kluczową rolę w poprawie tej sytuacji może odegrać formalne powołanie Ministerstwa Nauki i Informatyzacji, które nastąpiło 1 kwietnia 2003 r. oraz uchwalenie „ustawy fundamentalnej” dla sektora „informatyzacji” określającej zasady współpracy z innymi podmiotami, którą prezydent podpisał 7 kwietnia 2005 r. Ustawa o informatyzacji ustanowiła ramy interoperacyjności – również w wymiarze poszczególnych ustaw dziedzinowych, powołujących do życia kolejne systemy teleinformatyczne realizujące zadania publiczne i w ten sposób wiążę się z wprowadzeniem systemu tachografów cyfrowych. Pozwala stworzyć ramy współpracy różnych systemów informatycznych w administracji.

Stała Podkomisja ds. Transportu Sejmowej Komisji Infrastruktury

Prace nad przygotowaniem legislacyjnym wprowadzenia do użytku tachografów cyfrowych przedstawiła pani poseł Elżbieta Piela – Mielczarek. Zwróciła uwagę na tytuł ustawy, który brzmi „Ustawa o cyfrowym urządzeniu rejestrującym”. Projekt tego aktu wpłynął do komisji późno, więc mało było czasu na konsultacje. Pojawił się także dylemat polityczny, czy ustawy nie powinien uchwalać Sejm następnej kadencji, bo realizował ją będzie także następny rząd. Gdyby nie została uchwalona (dziś wiemy, że tak się nie stało), to do nowego sejmu musiałby wpłynąć od nowa, a więc termin wprowadzenia w Polsce tachografów cyfrowych przesunąłby się w nieokreśloną przyszłość, choć rząd musiałby realizować postanowienia Unii Europejskiej. Pani poseł zdradziła także kontrowersje, które omawiano podczas debaty w podkomisji. Zastanawiano się, czy rząd „nie wybiega przed orkiestrę”, jednak jak się okazało. Polska zajmuje obecnie trzecie miejsce od końca w zaawansowaniu prac nad wprowadzeniem tachografów cyfrowych. Pojawiały się także punkty sporne związane między innymi z zarządzaniem systemem i zabezpieczeniami (administrować systemem ma Ministerstwo Infrastruktury), uprawnieniami producentów i warsztatów do obsługi (zadania zostały podzielone między producentów i warsztaty), szkoleniami specjalistycznymi (Główny Urząd Miar – wówczas ten sam podmiot szkoli i egzaminuje, czy każdy podmiot, za opłatą, czy bez). Dyskusję wzbudzała rola Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A., która w 100 procentach należy do Skarbu Państwa. Ustalono, że PWPW ma przez 7 lat czuwać nad kartami – produkcją, rozprowadzaniem i ich bezpieczeństwem.

Wydział Tachografów Cyfrowych w Departamencie Transportu Drogowego MI

Niestety w forum nie mógł uczestniczyć, z powodu innych obowiązków, Dyrektor Departamentu Transportu Drogowego w Ministerstwie Infrastruktury, pan Maciej Wroński. Ministerstwo reprezentowała pani Hanna Żelichowska – naczelnik Wydziału Tachografów Cyfrowych. Przedstawiła ona sytuację prawną wprowadzania tych urządzeń w Polsce i w skali europejskiej. W europejskim systemie tachografów cyfrowych uczestniczy 25 Państw Członkowskich Unii Europejskiej, Islandia, Lichtenstein, Norwegia i Szwajcaria oraz od 2009 r. państwa-sygnatariusze Umowy AETR. Od 1 maja 2004 r. w Polsce obowiązuje legislacja wspólnotowa. Są to następujące dokumenty:

– Rozporządzenie (EWG) 3820/85 – zharmonizowane przepisy socjalne,

– Rozporządzenie (EWG) 3821/85 – urządzenia rejestrujące w transporcie drogowym (tachografy),

– Rozporządzenie (WE) 2135/98 – zmieniające rozporządzenie 3821/85 i wprowadzające daty obowiązywania systemu,

– Rozporządzenie (WE) 1360/2002 – wprowadzające Załącznik techniczny IB (i zmieniające rozporządzenie 3821/85),

– Dyrektywa (EWG) 88/599 – sposób wykonywania kontroli na drogach i w przedsiębiorstwach,

– Decyzja Rady (EWG) 93/173 – formularz sprawozdawczy Państw Członkowskich dla KE.

24 miesiące od daty publikacji w Dzienniku Urzędowym UE rozporządzenia 1360/2002, pojazdy wprowadzone po raz pierwszy do użytkowania, muszą być wyposażone w urządzenie rejestrujące, odpowiadające wymaganiom załącznika IB (tachograf cyfrowy)”, czyli tachograf cyfrowy miał wejść do użytku od 5 sierpnia 2004 r. W ust. 2 tego rozporządzenia można przeczytać ” Państwa Członkowskie podejmą wszelkie niezbędne działania dla zapewnienia, że będą w stanie wydawać karty kierowców nie później niż po upływie 21 miesięcy od daty publikacji rozporządzenia 1360/2002 karty do TC „, co określa termin rozpoczęcia wydawania kart od 5 maja 2004 r. Dziś wiadomo – założony harmonogram nie został wypełniony.

O wprowadzeniu tachografów cyfrowych do transportu drogowego, zaczęto w Unii Europejskiej myśleć od 1998 r. (po wejściu w życie rozporządzenia 2135/98). Prace badawcze i organizacyjno – techniczne rozpoczęły się w 2002 r., kiedy wszedł w życie Załącznik techniczny IB do rozporządzenia 1360/2002 . P omimo z aangażowania ogromnych środków finansowych, kadrowych, organizacyjnych, a także wsparcia ze strony struktur UE, ośrodków badawczo-naukowych, czy przemysłu powstały opóźnienia. Głównym ich powodem był brak wymaganej europejskiej homologacji dla producentów tachografów i kart. Wedle stanu na lipiec 2005 r. homologację posiadają tachografy produkowane przez firmy : Actia, Siemens VDO i Stoneridge. W kwietniu 2004 r. Loyola de Palacio – wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej wystosowała list – moratorium do administracji transportowych 25 państw w sprawie przesunięcia terminu wdrożenia tachografów cyfrowych o rok, tj. do 5 sierpnia 2005 r. (wydawanie kart do TC najpóźniej od 5 maja 2005 r.). Artykuł 27 projektu Rozporządzenia Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie harmonizacji przepisów socjalnych miał mieć brzmienie ” W rozporządzeniu (WE) nr 2135/98 wprowadza się następujące zmiany: Art. 2 ust. 1 lit. a) ” Po dniu 5 sierpnia 2005 r. pojazdy wprowadzane do użytku po raz pierwszy, muszą być wyposażone w urządzenie rejestrujące zgodnie z wymaganiami załącznika IB do rozporządzenia (EWG) nr 3821/85.”; Art. 2 ust. 2 „Państwa Członkowskie podejmą niezbędne środki, w celu zapewnienia, że zdołają wydać karty kierowców nie później niż 5 maja 2005 r.”

Gotowość techniczną do stosowania tachografów cyfrowych od 5 sierpnia 2005 r. deklaruje 12 państw : A ustria, Belgia, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Litwa, Niderlandy, Niemcy Norwegia i Szwecja. Pełną gotowość do stosowania tachografów cyfrowych od 1 stycznia 2006 r. wyrażają Cypr, Czechy, Dania, Grecja, Luksemburg, Łotwa, Portugalia, Szwajcaria, Wielka Brytania i Włochy. 6 państw zapowiada możliwość stosowania tych urządzeń od przełomu kwietnia i maja 2006 r., są to Islandia, Lichtenstein, Malta, Słowacja, Słowenia i Węgry.

Prezydencja brytyjska zamierza doprowadzić do uzgodnienia ostatecznej daty wejścia w życie systemu tachografów cyfrowych. Stosowne posiedzenia zaplanowano na 6 grudnia 2005 r. Polska spodziewa się przesunięcia terminu do 1 stycznia 2006 r. N owe rozporządzenie „o harmonizacji przepisów socjalnych” prawdopodobnie nie wejdzie w życie wcześniej, niż w maju 2006 r. Natomiast Komisja Europejska grozi państwom członkowskim sankcjami, które nie wdrożą systemu tachografów cyfrowych z początkiem roku 2006.

W państwach członkowskich przyjęto różne modele systemu wydawania kart do tachografów cyfrowych , gdzie całość nakładów finansowana jest ze środków budżetowych administracji rządowej ( m.in. Czechy), kombinację budżetów, realizowaną przez krajowe administracje drogowe, inspektoraty transportu drogowego, rządowe agencje ( np. Estonia, Litwa, Niderlandy, Norwegia, Szwecja, Anglia) lub przekazanie maksymalnego zakresu kompetencji instytucjom zewnętrznym z pozostawieniem administracji państwowej funkcji nadzorczych i monitorujących – najniższe koszty budżetowe (Francja, Hiszpania, Włochy). Przyjęte w Polsce rozwiązania w tym zakresie czerpią ze wzorów francuskich, hiszpańskich i brytyjskich.

Podsumowanie

Celem wprowadzenia tachografów jest podniesienie poziomu bezpieczeństwa na drogach. Urządzenie to ma umożliwić dokładniejszą kontrolę czasu pracy kierowców. Jego wprowadzenie będzie wiązało się z kosztami, które poniosą wszyscy uczestnicy systemu – państwo, służby kontrolne, przewoźnicy i chyba w najmniejszym stopniu kierowcy. Wprowadzenie tachografów cyfrowych jest procesem nieuniknionym i na pewno nastąpi. Dziś nie jest jeszcze znany jego dokładny termin, ale wedle stanu zaawansowania prac, obecnie mówi się o 1 stycznia 2006, przełomie maja i kwietnia 2006 i 5 sierpnia 2006 r. Ta ostatnia data wydaje się najbardziej realna. W Polsce prowadzone są prace nad wprowadzeniem całego systemu tachografów cyfrowych. Ogólne założenia są znane. Jednak rozwiązania szczegółowe są uwarunkowane zapisami w ustawie, dotyczącej tachografów. Sejm przyjął ją 8 lipca, teraz będzie rozpatrywana przez Senat. Termin jej wejścia w życie będzie zależał od podpisu prezydenta. Dopiero wtedy będzie znany dokładny harmonogram nieprzekraczalnych terminów wprowadzania poszczególnych elementów systemu tachografów cyfrowych w Polsce.

W kolejnym wydaniu BusKuriera przedstawimy drugą część relacji ze spotkania „Tachograf cyfrowy – komputer w nowoczesnym transporcie”. gdzie opiszemy szerzej karty procesorowe, które do polskich użytkowników cyfrowych tachografów będzie dostarczać Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A.