Jelcz M125M Vecto wraca do gry!

W poprzednich wydaniach InfoBusa informowaliśmy o przekazaniu z końcem 2003 roku sześciu sztuk Jelczy M125M dla PKM Gliwice oraz pięciu dla PKM Katowice. W marcu br. ostatecznie zakończono realizację zeszłorocznych zamówień i obecnie w taborze tych śląskich przedsiębiorstw jeździ łącznie 16 autobusów Jelcz M125M Vecto (6 szt. w barwach PKM Gliwice i 10 szt. w barwach PKM Katowice). W poniższym artykule chcielibyśmy przedstawić podstawowe dane techniczne tych konstrukcji, a także porównać oba modele dostarczone do śląskich przedsiębiorstw komunikacyjnych. Zaprezentujemy także oba przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej, rozmawiając z ich przedstawicielami: Maciejem Krawczykiem, wiceprezesem Zarządu PKM Katowice oraz Józefem Rajwą, członkiem Zarządu PKM Katowice i Dyrektorem ds. taboru.

Jelcz M125 – pierwszy polski autobus niskopodłogowy

Gdy w 1998 roku zaprezentowano pierwszy polski autobus całkowicie niskopodłogowy Jelcz M125M Dana, wiązano z nim ogromne nadzieje. Trzeba tutaj podkreślić, że został on w całości zaprojektowany przez konstruktorów Z.S. Jelcz S.A., a jego nowatorstwie świadczy fakt, że był to również pierwszy autobus w naszym kraju zbudowany ze stali nierdzewnej. Niestety, mimo tak zaawansowanych technologii wykorzystywanych przy produkcji M125M, w pierwszych latach obecności na rynku nie znalazł on wielu klientów. Od roku 1998 do połowy 2003 pojazd ten sprzedał się w ilości tylko 19 egzemplarzy, a na jego zakup zdecydowały się następujące przedsiębiorstwa:

•  MZK Biała Podlaska (1 szt.),

•  ZGK. Cieszyn (5 szt.),

•  ZKM Ciechanów (2 szt.),

•  MPK Inowrocław (1 szt.),

•  MARKUS Jaworzno (1 szt.),

•  METEOR Jaworzno (2 szt.),

•  MPK Lublin (3 szt.),

•  TRANSGÓR Rybnik (2 szt.),

•  PKS Rybnik (1 szt.),

•  MPK Włocławek (1 szt.).

Oczywistym jest, że pierwsze sztuki nie uniknęły tzw. „chorób wieku dziecięcego”. Jest to zjawisko znane u wszystkich nowych produktów w momencie pojawienia się ich na rynku, nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. W przypadku Jelcza M125M Dana zjawisko to zostało nadmiernie nagłośnione przez konkurencję, co skutecznie uniemożliwiło dalszy rozwój i sprzedaż większych partii tego produktu. Jednak obecnie, po tylu latach możemy obserwować „drugą młodość” tego autobusu i dzięki dużym dostawom dla śląskich przedsiębiorstw (łącznie PKM Gliwice i PKM Katowice zamówiły 16 egzemplarzy) znacznie poprawiła się jego sytuacja na polskim rynku.

Układ napędowy

Od momentu ozpoczęcia produkcji w M125M standardowo montowano 6-cylindrowy silnik MAN DO826 LUH12. Niestety, ten silnik spełniał jedynie normy Euro 2, dlatego w późniejszym czasie musiał być zastąpiony modelem DO836 LUH12, o mocy 162 kW (220 KM), wyposażonym w układ automatycznego uzupełniania oleju OilMaster, by sprostać obecnie obowiązującym normom czystości spalin Euro 3.

Moment obrotowy jest przenoszony na oś tylną za pośrednictwem automatycznej 4-biegowej skrzyni Voith D854.3E ze zintegrowanym zwalniaczem hydraulicznym, który przyczynia się do zwiększenia żywotności silnika oraz elementów przeniesienia napędu. Przełożenia w skrzyni biegów firmy Voith zostały tak dobrane, by silnik pracował w optymalnym zakresie obrotów (w okolicy maksymalnego momentu obrotowego), przez co zużycie paliwa ograniczono do minimum. Opcyjnie występuje możliwość zamontowania skrzyni biegów ZF 5 HP500.

Układ hamulcowy

Na wszystkich kołach znajdują się pneumatyczne hamulce bębnowe, których skuteczność wspomaga układ przeciwblokujący ABS i przeciwpoślizgowy ASR. Instalacja pneumatyczna ma ręczne zawory odwadniające, podgrzewacz i osuszacz powietrza, co gwarantuje bezawaryjną pracę układu hamulcowego. By zapobiec zużyciu okładzin hamulce wspomagane są zwalniaczem zblokowanym ze skrzynią biegów.

Zawieszenie

Zawieszenie pneumatyczne składa się z dwóch miechów powietrznych z przodu, czterech z tyłu i jest sterowane układem poziomującym ECAS. Od początku produkcji niezmiennie instalacja elektryczna poprowadzona jest magistralą CAN (Controller Area Network).

Stanowisko pracy kierowcy

Dla podniesienia komfortu i bezpieczeństwa pracy kierowcy zastosowano zamykaną kabinę kierowcy typu pełnego, regulowany pulpit sterowniczy VDO najnowszej generacji, w którym można regulować nachylenie kolumny kierownicy oraz pneumatyczny fotel. Dodatkowo kabinę kierowcy można wyposażyć w klimatyzację, jednak jest to większy wydatek pieniężny, przez co decydują się na nią tylko nieliczne przedsiębiorstwa transportowe. W porównaniu z pierwszymi Jelczami M125M nowe pojazdy z zewnątrz wyróżniają się zmniejszoną przednią szybą, co umożliwiło wydzielenie osobnego wyświetlacza i zmniejszyło ewentualne koszty w razie konieczności jej wymiany. By spełnić oczekiwania klientów, z końcem 2003 roku pojawiła się również możliwość przedzielenia przez środek przedniej szyby. Jest to coraz częściej spotykana w autobusach miejskich opcja, w związku z tym, że przednia część pojazdu jest najbardziej narażona na uszkodzenia, a koszty wymiany połowy szyby są o wiele mniejsze, niż w przypadku konieczności wymiany całej.

Co ciekawe – Jelcz, jako jeden z nielicznych producentów w Polsce standardowo wyposaża wszystkie autobusy w podgrzewaną szybę przedniego wyświetlacza, by zapobiec jego ewentualnemu zaparowaniu. Jeśli mowa o zmianach, to należy wspomnieć o przeniesieniu zbiornika paliwa nad przednie nadkole, dzięki czemu więcej foteli pasażerskich znalazło się na niskiej podłodze. Początkowo zbiornik ten był montowany przed tylną osią, jednak wymuszało to usytuowanie większej ilości siedzeń bezpośrednio na stopniach, a takowych z zasady powinno być jak najmniej w autobusie niskopodłogowym.

Przestrzeń pasażerska

W nowych Jelczach największej zmianie uległa przestrzeń pasażerska. Przede wszystkim zwiększono liczbę siedzeń w części bezpodestowej z 6 do 10, a opcyjnie nawet do 12 sztuk. Również siedzenia w tylnej części pojazdu, których ułożenie na pewnej wysokości było długo krytykowane, nie są już tak trudno dostępne, ponieważ przekonstruowano układ schodów z trzech mniejszych na dwa większe, dzięki czemu pasażer wchodząc na nie ma lepsze poczucie stabilności. Jako plus należy przyznać, że we wszystkich modelach produkowanych przez Z.S. Jelcz nigdy nie brakowało poręczy i uchwytów, których pasażer mógłby się złapać w razie gwałtownego przyhamowania. By zapewnić większy komfort podróżowania, standardowo montowane są miękkie siedziska firmy Astromal, model AM 2000 City.

Cała przestrzeń pasażerska jest wykończona estetycznie, sprawiając wrażenie solidnej i trwałej, bez stosowania dodatkowych i niepotrzebnych udziwnień, dzięki czemu ograniczono do minimum możliwość jej uszkodzenia. Sprawną wentylację wnętrza M125M, oprócz dwóch wyciągów dachowych zamontowanych w tylnej części pojazdu i dwóch szyberdachów, dodatkowo wspomagają rozsuwane boczne szyby, które dopiero od pewnego czasu zaczynają się pojawiać w innych konkurencyjnych autobusach niskopodłogowych.

Oczywiście na życzenie klienta mogą być zastosowane okna z górną częścią uchylną, jednak ta forma wentylacji jak dotąd nie spotkała się z większym uznaniem pasażerów.

Przewóz osób niepełnosprawnych

Z myślą o osobach niepełnosprawnych i poruszających się na wózkach inwalidzkich autobus wyposażony jest w rampę wjazdową odchylaną ręcznie, usytuowaną w środkowych drzwiach. Jest to obecnie standard we wszystkich autobusach niskopodłogowych różnych marek. Naprzeciw środkowych drzwi wygospodarowane zostało miejsce na wózek dziecięcy lub inwalidzki, a jego przemieszczaniu ma zapobiec pas bezpieczeństwa zamontowany na poręczy. Zgodnie z obecnymi trendami nie brak we wnętrzu tzw. „półtoraków” – siedzeń dla osób starszych, matek z dziećmi i osób z większą ilością bagaży.

Różnice w śląskich Jelczach M125 Vecto

Warto podkreślić, że większość z tych zmian wprowadzono wraz ze zmianą nazwy z Jelcza M125M Dana na M125M Vecto w 2001 roku. Przejdźm y teraz do porównania przekazanych na początku roku konstrukcji, które zakupiły przedsiębiorstwa PKM Gliwice i PKM Katowice. Największą różnicą, która rzuca się w oczy, jest dzielona przednia szyba zamontowana w Jelczach dla Gliwic. Jeśli mowa o szybach, to na specjalne życzenie PKM Gliwice, system wentylacji pasażerskiej, który mają usprawniać okna rozsuwane zamontowane w Katowickich Vecto, został zastąpiony uchylnymi górnymi częściami okien. System ten sprawdził się już w autobusach zakupionych w latach poprzednich, dlatego też nie zdecydowano się na jego zamianę. Jest to o tyle ciekawy precedens, że od pewnego czasu większość przedsiębiorstw kupując nowe autobusy ucieka od okien uchylnych, po licznych skargach pasażerów na wysoką temperaturę w pojeździe w okresie letnim. I tak, okna rozsuwane można spotkać w autobusach niskopodłogowych w takich miastach, jak: Warszawa, Wrocław, Białystok, Kraków i Katowice. System informacji pasażerskiej oraz kasowniki do nowych nabytków PKM Gliwice i Katowice dostarczyła firma PIXEL z Bydgoszczy. Gliwickie M125M wyposażone zostały w tablice Pixel Light, a katowickie w tablice diodowe (TD).

Po zakończeniu dostaw nowych autobusów z Jelcza do śląskich przedsiębiorstw, poprosiliśmy przedstawicieli PKM Gliwice i PKM Katowice o krótką wypowiedź na temat bieżącej działalności spółek i najnowszych niskopodłogowych nabytków. Oto zapis tych rozmów:

PKM Katowice – wywiad z Józefem Rajwą, Członkiem Zarządu PKM Katowice i Dyrektorem ds. taboru.

Proszę opisać działalność PKM Katowice.

Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej jest spółką gminną, w której 85% udziałów ma gmina Katowice, a pozostałe Chorzów i Siemianowice. Na dzień dzisiejszy posiadamy ponad 200 sztuk autobusów, z czego około 105 to przegubowe Ikarusy 280. Tabor pojedynczy o standardowej wysokości podłogi stanowią Jelcze M-11, 120MM/1, 120MM/2. Dodatkowo posiadamy pojazdy przystosowane do przewozu osób niepełnosprawnych, w tym 6 sztuk Jelczy M121M, 9 sztuk Jelczy M125M (a do końca marca przybędzie kolejny z 10 z zakontraktowanych w zeszłym roku), 15 sztuk Solarisów Urbino 12 i 8 sztuk MAN-ów NL 222.

Proszę powiedzieć, co zadecydowało o wyborze w ostatnim przetargu Jelczy M125M, zwłaszcza, że w roku poprzednim zakupiona została większa partia Solarisów?

Z racji tego, że jesteśmy spółką gminną, jesteśmy zobowiązani do ogłoszenia przetargu publicznego, w związku z czym wybraliśmy ofertę, która najlepiej spełniała warunki określone w specyfikacji. W tym przypadku najlepszą okazała się oferta firmy Polskie Autobusy, która zaoferowała nam Jelcze M125M.

Jak sprawują się najnowsze nabytki? Jak oceniają je kierowcy?

Pięć Jelczy M125M eksploatujemy od 20.12.2003 roku. Wydaje mi się, że jest to zbyt krótki okres czasu na jakieś konkretne wnioski i doświadczenia, jednak po pierwszych rozmowach z kierowcami, którzy otrzymali nowe wozy, muszę powiedzieć, że dziewięciu na dziesięciu kierowców bardziej chwali sobie Jelcze jako bardzo stateczne w ruchu. Ważne również jest to, że zdecydowanie lepiej się prowadzą w stosunku do autobusów eksploatowanych do tej pory. Można powiedzieć, że podczas jazdy nie ma tego wrażenia, że cała konstrukcja huśta się na boki, co przy stanie dróg na Śląsku ma bardzo duże znaczenie.

Jak wygląda ilość spalanego paliwa w nowych Jelczach M125M w stosunku do innych pojazdów?

Jak już wcześniej wspomniałem, jest to zbyt krótki okres czasu by stwierdzić konkretnie, jak Jelcze M125M wypadają na tle pozostałych autobusów. Przez pierwszy miesiąc eksploatacji autobusy były na tzw. dotarciu. Jest to okres, po którym autobusy dopiero zaczynają funkcjonować jak należy, a jeśli dodać do tego warunki pogodowe, jakie panowały tej zimy – muszę przyznać, że wszystkie Jelcze zdały pozytywnie swój pierwszy egzamin. Podobnie jest z kierowcami, którzy dopiero przestawiają się na obsługę innych niż do tej pory modeli.

Oczywiście od samego początku eksploatacji notujemy dzienne zużycie paliwa w każdym pojeździe, podobnie zresztą jak w pozostałych autobusach. Ogólnie mogę powiedzieć, że nowe Jelcze mieszczą się w normach, jakie zakładamy. Ciężko jest mi dokładniej określić, ile średnio M125M zużywają oleju napędowego, ponieważ autobusy są wykorzystywane na różnych liniach, w których znaczenie ma zarówno topografia terenu, natężenie potoków pasażerskich jak i wcześniej wspomniany kierowca, który niejednokrotnie lubi sobie „depnąć” na gaz. Podsumowując średnią ilość spalanych litrów – Jelcz M125 nie różni się w tym względzie od Solarisów czy MAN-ów, które do tej pory jeździły na liniach przez nas obsługiwanych.

Jak wygląda sprawa zakupu kolejnych nowych autobusów?

Zgodnie z przyjętym na ten rok planem, nie przewidujemy w 2004 roku zakupu żadnych autobusów. Co prawda istnieją szanse, że przy zakładanych na ten rok dochodach zakupimy kilka autobusów niskopodłogowych, jednak nie będzie to więcej niż 5 sztuk. Dodatkowo jest też jeszcze jeden warunek – że dostaniemy połowę pieniędzy z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Na zakończenie proszę powiedzieć, jakie w Pana odczuciu autobusy najlepiej spisują się w eksploatacji na Śląskich ulicach?

Prawdę mówiąc to najlepszym rozwiązaniem na nasze drogi są autobusy średniopodłogowe, takie jak zakupiliśmy w 2001 roku, czyli Jelcze model 120MM/2. Jest to sprawdzona i wytrzymała konstrukcja, która mogłaby z powodzeniem być dalej kupowana, jednak po nagonce w prasie i mediach, jaka miała miejsce w 2001 roku po zakupie 15 sztuk takich autobusów, niestety jesteśmy zmuszeni do zakupu droższych autobusów niskopodłogowych, których przy naszych dostępnych środkach automatycznie możemy nabyć relatywnie mniej.

Bardzo dziękuję za czas poświęcony InfoBusowi i życzę bezawaryjnej eksploatacji nowych nabytków.

PKM Gliwice – wywiad z Maciejem Krawczykiem, wiceprezesem Zarządu PKM Gliwice.

Proszę naszym Czytelnikom przedstawić pokrótce przedsiębiorstwo.

Jesteśmy spółką gminną. Nasze autobusy jeżdżą codziennie na ponad 60 liniach, wykonując około 40 tys. km

Obecnie eksploatujemy ponad 160 autobusów. Jako jedni z pierwszych w kraju nabyliśmy w 1992 roku 10 sztuk autobusów DAB 1200 B, a w roku następnym 5 sztuk w wersji przegubowej. Były to na tamte czasy bardzo nowoczesne autobusy, zresztą są takie do dziś. Niestety, podobnie jak inne przedsiębiorstwa komunikacyjne w Polsce, większość naszego taboru stanowią Ikarusy 260, 280 i Jelcze M-11.Od 1998 roku zgodnie z przyjętym założeniem nabywamy tylko nowe autobusy spełniające najwyższe normy czystości spalin i przystosowane do przewozu osób niepełnosprawnych. W parku taborowym posiadamy 5 sztuk Volvo B10 BLE, 7 sztuk MAN-ów NL 222, 8 sztuk MAN-ów NL 223 oraz najnowsze Jelcze M125M w ilości 6 sztuk, których silniki spełniają normy Euro 3. Mamy również jednego minibusa Kapenę Urbanino, który jest głównie wykorzystywany do przewozu pracowników. Jednocześnie z zakupem nowych autobusów, od 1995 roku systematycznie zlecamy naprawy główne starszych pojazdów, dzięki czemu udało nam się wyremontować do chwili obecnej prawie 100 autobusów.

Proszę powiedzieć, co zadecydowało o zakupie Jelczy M125M przez PKM Gliwice? Muszę przyznać, że osobiście byłem bardzo zaskoczony taką decyzją, patrząc na zakupy z lat poprzednich.

Ustawa o zamówieniach publicznych zmusza nas przed zakupem nowych autobusów do ogłoszenia przetargu publicznego. Oferent, który najlepiej spełnił warunki określone w specyfikacji wygrał. W przetargu wystartowały cztery firmy: Polskie Autobusy (Jelcz M125M), Solaris Bus & Coach (Urbino 12), MAN Bus Polska (NL 223) i Volvo Polska Autobusy (V 7000). O wyniku zadecydowały trzy kryteria: cena – 60%, ocena techniczna – 20%, warunki gwarancji i serwisu – 20%.

Tabela 1. Porównanie podstawowych parametrów ofert przedstawionych w przetargu publicznym na dostawę 6 sztuk autobusów dla PKM Gliwice.

Jakie są plany spółki na rok 2004, jeżeli chodzi o wymianę taboru?

W planach na rok 2004 mamy przewidziany zakup tylko dwóch 12-metrowych autobusów niskopodłogowych, jak również remont dwóch autobusów przegubowych bądź zakup używanych.

Bardzo dziękuję za rozmowę.

Podsumowanie

W połowie marca 2004 roku Zakłady Samochodowe Jelcz S.A. zakończyły realizację kontraktu na dostawę 10 sztuk Jelczy M125M Vecto dla PKM Katowice. Wszystkie autobusy dotarły do klienta na czas, podobnie jak sześć M125M dla Gliwic i pierwsza część kontraktu dla Katowic. Można zdecydowanie powiedzieć, że czasy, gdy Jelcz spóźniał się z realizacją zamówień odeszły w zapomnienie. Tak trzymać!

Tabela. 2. Parametry techniczne autobusów Jelcz M125M Vecto dla PKM Gliwice i PKM Katowice