Jelcz M083 Libero – nowa jakość w miejskich minibusach

Ostatnie targi autobusowe Transexpo w Kielcach, o czym czytelnicy Infobusa mieli okazję się już przekonać, obfitowały w premiery. I tak, w Kielcach pojawili się zarówno nowi producenci, nowe modele, jak i nowe modyfikacje znanych już konstrukcji. Największe emocje wzbudzały naturalnie nowości przedstawione przez rodzimych producentów. I choć pod tym względem na Transexpo brylował Solaris, nie można było nie dostrzec nowego autobusu miejskiego, prezentowanego przez Jelcza –modelu M083C Libero. Tym bardziej, że była to praktycznie pierwsza nowa konstrukcja zaprezentowana przez firmę od 2001 r., kiedy to swą premierę święcił model M101I (później nazwany Salusem).

 

Zapowiadany już od kilkunastu miesięcy autobus M083 nie jest jednak zupełnie nową konstrukcją. Jego historia sięga 2000 r., kiedy to podczas Międzynarodowych Targów Poznańskich Autosan przedstawił prototyp małego, niskowejściowego autobusu miejskiego A613MN Mini, zbudowanego na podwoziu Csepel 613. Nadwozie o eleganckiej, wyróżniającej się stylistyce, wyposażono w otwierane do środka drzwi w układzie 1-2-0. Napęd zapewniał mu tylny, 4-cylindrowy silnik Cummins Euro 2 o pojemności 3,9 litra i mocy maksymalnej 135 KM, zblokowany z mechaniczną skrzynią biegów ZF. Na zakupionej serii węgierskich podwozi wykonano 4 prototypy, które trafiły m.in. do PKS Radom i PKS Bydgoszcz.

Autobus cieszył się dużym zainteresowaniem, lecz apetyt przewoźników ostudziły kłopoty firmy Csepel, która w efekcie wycofała się całkowicie produkcji podwozi autobusowych. Autosan został więc zmuszony do poszukiwania nowego podwozia dla autobusu Mini, co wstrzymało prace rozwojowe nad modelem. Początkowo rozważano nawiązanie w tej kwestii współpracy z turecką firmą BMC. Ostatecznie jednak Autosan zdecydował się opracować własne podwozie dla tego modelu.

Efekty tych prac można było zobaczyć po raz pierwszy podczas Wystawy Komunikacji Miejskiej w Łodzi w 2002 r. Tutaj miał swoją premierę model A0808MN Koliber, zbudowany już na własnej platformie Autosanu. Od A613MN odróżniał go przede wszystkim nieco zmieniony wystrój przedniej ściany z projektorowymi lampami oraz zwiększony rozstaw kół, znacznie bardziej pasujący do konstrukcji tej wielkości. W miejsce osi Raba, w modelu Koliber zastosowano osie FON Radomsko z tarczowymi hamulcami. Układ napędowy pozostał w zasadzie niezmieniony w stosunku do modelu Mini i składał się na niego tylny, 4-cylindrowy silnik Cummins B3,9 o mocy 150 KM, współpracujący z mechaniczną, 6-stopniową skrzynią biegów ZF 6S-890. Autobus wykonano w dwóch, prototypowych egzemplarzach (drugi pokazano podczas targów Transexpo w 2003 r.) Jeden z nich trafił do MPK Opoczno.

Jednak i ten model nie trafił do produkcji. Gwałtownie pogarszająca się sytuacja na polskim rynku spowodowała, że postanowiono wyraźnie rozgraniczyć specjalizację ofert Autosana i Jelcza, a zgodnie z podziałem ról, rynek autobusów miejskich miał przypaść Jelczowi. Tym samym, zdecydowano że po odpowiednich modyfikacjach, dostosowujących konstrukcję do standardów segmentu autobusów miejskich, autobus zostanie wprowadzony do produkcji w Jelczu.

Niestety, załamanie sprzedaży autobusów Jelcz spowodowało, że firma znalazła się w bardzo trudnej sytuacji i wyasygnowanie środków na uruchomienie produkcji nowego modelu nie było możliwe. Termin wdrożenia autobusu do produkcji wciąż przekładano. Jednak pierwszy krok został wykonany –w 2003 r. w Autosanie rozpoczęto produkcję autobusów A0808T Gemini, których podwozia stanowiły nieco zmodyfikowaną wersję platformy przeznaczonej właśnie pod autobusy A0808MN Koliber. Dopiero jednak poprawa sytuacji w segmencie autobusów miejskich w ostatnich dwóch latach umożliwiła wznowienie prac wdrożeniowych w Jelczu. Dzięki temu, tuż przed tegorocznymi targami Transexpo można było zobaczyć prototyp autobusu nazwanego Jelcz M083C Libero. Jego oficjalna premiera miała miejsce 4 października podczas wystawy Transexpo 2006 w Kielcach.

 

Tabela: Dane techniczne autobusu Jelcz M083C Libero

 

Skoro już znamy historię nowego autobusu miejskiego w ofercie Jelcza, możemy przejść do przedstawienia jego konstrukcji. Jak już pisaliśmy, Libero ma konstrukcję podobną do swoich poprzedników, uwzględniającą jednak zmiany dostosowujące go do standardów uznawanych w komunikacji miejskiej. Oznacza to m.in. zwiększenie długości pojazdu tak, aby na tylnym zwisie –oprócz silnika –mógł zmieścić się także retarder oraz automatyczna skrzynia biegów (w opcji). Libero ma więc 8500 mm długości i 2400 mm szerokości, przy niezmienionym rozstawie osi, wynoszącym 4000 mm. Autobus, podobnie jak poprzednie prototypy napędza tylny, 4-cylindrowy silnik Cummins ISBe4-160B Euro 4, rozwijający moc 118 kW (160 KM) przy 2500 obr./min. Napęd przenoszony jest następnie na tylny most Meritor Cameri (przełożenie 4,11) za pośrednictwem mechanicznej, 6-stopniowej skrzyni biegów ZF 6S-700BO. Sztywną oś przednią dostarczyła czeska firma LAF z Liberca.

Dzięki zastosowaniu przedniej osi portalowej, Libero posiada niską podłogę od przedniego wejścia do tylnej krawędzi drugich drzwi. Za nimi umieszczono jeden poprzeczny stopień (nieco obniżony w stosunku do modelu Koliber), a przed ostatnim rzędem foteli jest jeszcze jeden, niewielki stopień. W drugich drzwiach zamontowano ręcznie odkładaną rampę wjazdową.

Tak jak we wszystkich autobusach miejskich Jelcza, produkowanych od 2000 r., zarówno szkielet nadwozia, jak i jego poszycie wykonano ze stali nierdzewnej. Część poszycia stanowią także elementy z tworzywa PWS, natomiast skrzydła drzwi powstały z aluminium. Tak samo jak prototypy Mini i Koliber, Jelcz Libero posiada dwoje drzwi wejściowych w układzie 1-2-0, otwieranych do wewnątrz. Druga para drzwi została jednak nieco przesunięta w kierunku tylnej osi, czego świadectwem jest umieszczenie dwóch szyb (zamiast jednej dużej) pomiędzy drzwiami.

Jednak zmiany wprowadzone w nadwoziu to nie tylko czysto techniczne modyfikacje. Chcąc uatrakcyjnić autobus i dostosować go do panujących na rynku tendencji, konstruktorzy Jelcza poprosili o pomoc w zmianie wizerunku autobusu specjalistów z wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych, z którą Jelcz udanie współpracował już przy kilku innych projektach. W efekcie prac prof. Jana Kukuły i dr Agaty Danielak-Kujdy, powstał pojazd o nowoczesnych, ostrych liniach nadwozia, zawierających jednak elementy typowe dla autobusów Jelcz, jak np. charakterystyczny „uśmiech”przedniej ściany. Obniżono linię szyb bocznych, zachowując jej niski przebieg także w części o podwyższonej podłodze w tylnej części autobusu. Zupełnie nowa jest także tylna ściana o masywnej stylistyce, nawiązująca częściowo do modelu Gemini, z którym Libero dzieli podwozie, ale także do innych modeli Jelcza. Zgodnie z panującą modą, zrezygnowano z listew ozdobnych wokół szyb bocznych.

Zmiany widać także we wnętrzu. Zamontowano tu fotele Kiel Polska z miękką wkładką o ładnych, zaokrąglonych liniach, poręcze Happich oraz nowe klapy dachowe i lampy oświetleniowe. W miejsce wygiętych, wykonanych z tworzywa skosów dachowych użyto metalowych o innym kształcie. Generalnie, wnętrze sprawia bardzo dobre wrażenie i wydaje się, że właśnie tu nastąpiły najkorzystniejsze zmiany w stosunku do poprzednich prototypów. Trzeba przyznać, że spośród znanych dotąd w Polsce miejskich minibusów, wnętrze Libero wyróżnia się przestronnością. Pewne elementy wymagają jeszcze dopracowania. Przede wszystkim dotyczy to stanowiska kierowcy, gdzie zamontowano dość archaiczną deskę rozdzielczą, w zasadzie niezmienioną w stosunku do modeli Mini i Koliber. Usprawiedliwieniem dla projektantów może być fakt, że prototyp Libero wykonywano w pośpiechu, tuż przed targami, więc zamontowanie dotychczasowego panelu pozwalało zaoszczędzić czas. Należy także zwrócić uwagę na drzwi i sterujące nimi mechanizmy, które sprawiają wrażenie nieco topornych, a szerokie skrzydło przednich drzwi nieco ogranicza po otwarciu przejście do przestrzeni pasażerskiej. Są to jednak są to szczegóły, które dość szybko można poprawić, np. stosując więcej elementów z innych modeli Jelcza.

Celem autobusu Libero jest przede wszystkim dotarcie do mniejszych miast, których dotąd nie było stać na poważniejszą wymianę taboru oraz uzupełnienie luki rynkowej w segmencie miejskich minibusów. Dotychczas, przedsiębiorstwa poszukujące autobusów tej klasy, skazane były na wybór pomiędzy kilkoma modelami opartymi na przedniosilnikowych podwoziach ciężarówek (Jelcz Vero, Kapena City). Jednak w przypadku komunikacji miejskiej, tego typu konstrukcje nie zawsze się sprawdzają. Przede wszystkim, trudno je dostosować do potrzeb osób niepełnosprawnych –uzyskanie niskiej podłogi jest możliwe zazwyczaj tylko na niewielkiej powierzchni tylnego zwisu. Umieszczenie silnika z przodu znacznie ogranicza możliwości aranżacji przestrzeni w tej części autobusu, w tym np. umieszczenie w pełni funkcjonalnego przedniego wejścia. Pod tym względem, wprowadzenie na rynek modelu Libero wydaje się przysłowiowym „strzałem w dziesiątkę”. Kilka drobnych niedociągnięć prototypu można wyeliminować w szybki i tani sposób. Unifikacja ze znanym modelem Autosan Gemini powinna umożliwić ograniczenie kosztów produkcji, a więc i ceny. Jeśli ta okaże się atrakcyjna, a władze samorządowe w mniejszych miastach będą skutecznie pozyskiwać unijne fundusze, Libero można wróżyć sukces na polskim rynku. Jednak Jelcz nie zamierza poprzestać na rynku polskim. Autobus ten był bowiem prezentowany –obok znanych już w Wielkiej Brytanii Autosanów Eagle –podczas targów EuroBusExpo w Birmingham, a wkrótce będzie przechodził testy na szwedzkich drogach.

 

Chcąc nieco szerzej przedstawić naszym Czytelnikom techniczne i rynkowe plany dotyczące autobusu Libero, poprosiliśmy przedstawiciela Polskich Autobusów o odpowiedź na kilka nurtujących nas pytań. Odpowiedzi prezentujemy poniżej:

 

 

Oferta autobusu JELCZ M083C Libero jest skierowana do miast o mniejszym natężeniu ruchu, ale także do miast powyżej 200 tys. mieszkańców o obszarach o ciasnej i węższej zabudowie (ścisłe centa miast).

 

 

 

We wszystkich miastach, które zechcą, aby taki test eksploatacyjny u nich zrealizować. Autobus Jelcz Libero był już na testach w Przemyślu, Chełmie i Bielsku Podlaskim. W drugiej połowie listopada będzie testowany w Szwecji.

 

 

 

Przewidujemy opcyjne oferowanie:

– silnika IVECO NEF (4-cylindrowy Euro 4 i Euro 5)

– automatycznej skrzyni biegów, gdy będzie wymóg klienta

 

 

 

Podejmujemy działania w celu ujednolicenia stylistyki zewnętrznej. Będzie to uwzględnione w modernizacji pozostałych autobusów niskowejściowych marki Jelcz.

 

 

 

Zakładamy dalszą unifikacje produktów Jelcz i Autosan, głównie w zakresie zespołów i komponentów kooperowanych. Analizowane jest rozpoczęcie prac nad wspólnym autobusem miejskim 10 m

 

 

 

PA podejmuje działania, aby model Libero w pełnym zakresie wszedł do oferty od II kwartału 2007 r.

 

 

 

Tak, w przypadku konkretnego zainteresowania klientów.

 

 

 

 

W początkowym etapie sprzedaży (rok 2007) – 25 szt. w późniejszym okresie pow. 50 szt. rocznie.