Jak interpretować przepisy ustawy o transporcie drogowym

4 marca 2004 r. w Ministerstwie Infrastruktury odbyła się narada poświęcona interpretacji pojęć i przepisów występujących w ustawie o transporcie drogowym oraz w rozporządzeniach wykonawczych do tej ustawy. W naradzie, której przewodniczył Witold Górski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury wzięli udział przedstawiciele:

•  Urzędów Marszałkowskich,

•  Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szefów Wydziałów Komunikacji.

Organizacji reprezentujących środowiska przewoźników:

•  Polskiej Izby Gospodarczej Transportu Samochodowego i Spedycji,

•  Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Transportu Samochodowego,

•  Polskiego Stowarzyszenia Przewoźników Autokarowych,

•  Zrzeszenia Transportu Prywatnego w Katowicach,

•  Komisji ds. Transportu Pasażerskiego ZMPD.

Resort infrastruktury był reprezentowany m.in. przez przedstawicieli Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego, którym przewodniczył Tomasz Połeć, zastępca Głównego Inspektora ITD. W naradzie wzięli także udział przedstawiciele Komendy Głównej Policji. Dyrektor Departamentu Transportu Drogowego, Maciej Wroński przedstawiał kolejno interpretacje Ministerstwa dotyczące definicji i przepisów ustawy, po czym swoje opinie na ten temat wypowiadali zaproszeni uczestnicy narady. Omówiono następujące problemy:

1. „Lokalny transport zbiorowy” – pojęcie to występuje w definicji komunikacji miejskiej ( art. 4 pkt 7a ustawy z dnia 6 września 2001 o transporcie drogowym ) przy jego interpretacji pomocna może być głównie wykładnia językowa, zgodnie z którą można przyjąć, iż lokalnym transportem zbiorowym są regularne przewozy ograniczone miejscowo wyłącznie do obszaru wskazanego w art. 4 pkt 7a (odpowiednio miasto, miasto i gmina lub miasto i gminy sąsiadujące) mające na celu głównie zaspokajanie potrzeb mieszkańców tego terenu.

lokalny – miejscowy, właściwy danemu miejscu; ograniczony do danego miejsca (Mały słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995).

transport – przewóz ludzi lub ładunków różnymi środkami lokomocji (Mały słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995)

zbiorowy – odnoszący się do zbioru, do pewnej grupy ludzi lub rzeczy; złożony z wielu jednostek; gromadny, kolektywny (Mały słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995)
Lokalny transport zbiorowy może być realizowany przez: samorządy szczebla gminnego, które organizują (i ewentualnie finansują) komunikację miejską i przedsiębiorców wykonujących przewozy na zasadach ogólnych na własne ryzyko.
Zaproponowaną przez Ministerstwo definicję przyjęto bez uwag.

2. „Pobieranie opłat za przewóz zgodnie z cennikiem” jest jedną z przesłanek stanowiących warunek konieczny do zakwalifikowania przewozu jako przewóz regularny ( art. 4 pkt 7 lit. c ustawy o transporcie drogowym ).
Po dyskusji dotyczącej sposobu pobierania opłaty za przejazd oraz sposobu publikacji cenników ustalono:
a) opłata za przejazd w przewozach regularnych powinna zostać pobrana najpóźniej przed rozpoczęciem przewozu;
b) za podanie cennika do publicznej wiadomości w punktach sprzedaży biletów uważa się również jego udostępnienie na każdorazowe żądanie podróżnego (nie musi być on wywieszony wewnątrz autobusu).

3. „Przewóz regularny specjalny” pojęcie zdefiniowane w art. 4 pkt 9 ustawy o transporcie drogowym. Jedną z przesłanek pozwalających zakwalifikować przewóz, jako przewóz regularny specjalny jest ograniczenie go do określonej grupy osób, z wyłączeniem innych; oznacza to bezwzględny zakaz zabierania innych pasażerów, niż określeni we wniosku o wydanie zezwolenia, oraz zakaz sprzedaży biletów na przejazd w ofercie publicznej, tj. każdemu chętnemu.
Definicja ta została przedyskutowana, zakwestionowano zasadność przedstawiania rozkładu jazdy jako jednego z warunków uzyskania zezwolenia, uzasadniając to faktem, że przewozy odbywają się na podstawie umowy o przewóz, a rozkład jazdy jest zmienny i dostosowywany do potrzeb organizatorów przewozów.

4. „Kabotaż” Definicja kabotażu ujęta została w art. 4 pkt 12 ustawy o transporcie drogowym. Samo pojęcie kabotażu nie budzi wątpliwości, natomiast zwrócono uwagę, iż z dniem 1 maja br. tj. z chwilą wstąpienia do UE zagraniczni przewoźnicy posiadający licencję wspólnotową będą mogli realizować przewozy kabotażowe osób na terenie Polski. Oczywiście, jeżeli ustawa o transporcie drogowym wymaga uzyskania na dany rodzaj przewozów zagraniczny przedsiębiorca będzie zobowiązany uzyskać ten dokument (np. przy przewozach regularnych).

5. Przesłanki do wystąpienia z wnioskiem o zmianę licencji. Przesłanką do wystąpienia przez przedsiębiorcę z wnioskiem o zmianę licencji jest zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym wyłącznie zmiana danych wymienionych w art. 8 ustawy, zawartych w treści licencji, tj.:

•  oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres,

•  określenie rodzaju i zakresu, a w krajowym transporcie drogowym taksówką – także obszaru,

•  czas, na jaki licencja ma być udzielona.

W zasadzie przepis ten nie budzi wątpliwości, występują one jednak w przypadku, gdy siedziba przedsiębiorcy nie jest zgodna z miejscem prowadzenia działalności.

6. Właściwość organów do wydawania zezwoleń. Organem właściwym do wydania zezwolenia jest zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 1 organ właściwy wg:

•  miejsca wykonywania przewozów, tj. obszaru na którym przebiega linia komunikacyjna – dla zezwoleń wydawanych przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starostę; siedziba przedsiębiorcy nie musi znajdować się na obszarze działania organu;

•  miejsca wykonywania przewozów – dla zezwoleń wydawanych przez marszałka, gdy linia komunikacyjna nie wykracza poza obszar województwa; siedziba przedsiębiorcy nie musi znajdować się na obszarze tego województwa;

•  siedziby (miejsca zamieszkania) przedsiębiorcy – dla zezwoleń wydawanych przez marszałka, gdy linia komunikacyjna wykracza poza obszar województwa; w niektórych przypadkach będzie to marszałek, przez którego województwo nie przebiega wnioskowana linia komunikacyjna.

Nie zgłoszono uwag do powyższej interpretacji.

7. Związki międzygminne. Wątpliwość budziła możliwość tworzenia związków międzygminnych pomiędzy gminą miejską (miastem na prawach powiatu) a gminą wiejską w celu realizowania wspólnej komunikacji miejskiej. Możliwość wydawania zezwoleń dla obszaru związku międzygminnego przewiduje art. 18 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy o transporcie drogowym . Ustawa o transporcie drogowym nie precyzuje rodzaju gmin, które mogą tworzyć związek międzygminny.
Także podstawowy w w/w kwestii akt prawny – ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, nie różnicuje uprawnień gmin do tworzenia związków w zależności od tego, czy jest to gmina wiejska czy miejska. Gmina w rozumieniu ustawy to wspólnota samorządowa oraz odpowiednie terytorium., wobec czego nie ma chyba przeszkód prawnych w utworzeniu takiego związku.
Interpretacja Ministerstwa przyjęta została bez uwag.

8. Uzgodnienie linii komunikacyjnej. Wydanie zezwolenia należy uzgodnić:

•  przez starostę – z odpowiednimi organami gminy ( art. 18 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o transporcie drogowym ),

•  przez marszałka województwa – odpowiednio do przebiegu linii komunikacyjnej ze starostami ( art. 18 ust. 1 pkt 1 lit. f ustawy o transporcie drogowym ) lub z innymi marszałkami województwa ( art. 18 ust. 1 pkt 1 lit. f ustawy o transporcie drogowym ).

Uzgodnienie w odróżnieniu od opiniowania oznacza konieczność uzyskania zgody od uzgadniającego organu; wniesienie jakichkolwiek zastrzeżeń bez ich uwzględnienia uniemożliwia wydanie zezwolenia. W tym stanie rzeczy wątpliwości budzić może zasadność występowania o uzgodnienie zezwolenia na linię komunikacyjną do organu na obszarze którego przejazd odbywa się przy drzwiach zamkniętych. Ze względu na brak jakiegokolwiek uzasadnienia merytorycznego (celowości takiego wystąpienia) wydaje się, iż nie ma potrzeby uzgadniania zezwolenia na linię komunikacyjną w w/w sytuacji. Za przyjęciem takiej interpretacji przemawiać mogą:

•  brak przystanków na terenie działania mającego uzgodnić zezwolenie organu administracji samorządowej – przystanki są jednym z koniecznych elementów linii komunikacyjnej;

•  brak jakiegokolwiek interesu społeczności tworzącej samorząd lokalny do zajmowania stanowiska w tej sprawie.

Interpretacja Ministerstwa po dyskusji przyjęta została bez uwag wpływających na jej brzmienie.

9. Termin ważności zezwolenia i termin ważności rozkładu jazdy. Przepis § 1 ust. 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 24 grudnia 2003 r . w sprawie treści, sposobu i terminów ogłaszania rozkładów jazdy oraz warunków ponoszenia kosztów z tym związanych oznacza, iż organ wydający zezwolenie powinien określać datę ważności rozkładu jazdy zgodną z datą ważności zezwolenia, którą wyznacza przewoźnik we wniosku o jego udzielenie wnosząc odpowiednią opłatę. Oczywiście, w okresie ważności zezwolenia mogą zachodzić zmiany w rozkładzie jazdy, po zaakceptowaniu przez organ wydający zezwolenie, jednakże nie wpływa to na samą treść zezwolenia.
Skoordynowane przed 31 grudnia 2003 r. rozkłady jazdy zachowują ważność do terminu, na jaki zostały uzgodnione. Po tym terminie należy je uaktualnić, przedstawiając odpowiednią propozycję organowi, który wydał zezwolenie. Uaktualnienie rozkładu jazdy polega na przedstawieniu tego rozkładu z propozycją zmian lub przedstawieniu tego rozkładu z adnotacją, iż przedsiębiorca nie przewiduje żadnych zmian.
Przyjęto bez uwag.

10. Dane zawarte w zezwoleniu. Dane, które powinny być wskazane w zezwoleniu określa art. 20 ust. 1 ustawy o transporcie drogowym . Zgodnie z pkt 3 ww. przepisu w zezwoleniu należy wymienić wszystkie miejscowości, w których są przystanki. Ze względu na fakt, iż dane wskazane w ww. przepisie tworzą katalog otwarty (przepis używa określenia „w szczególności”) dla komunikacji miejskiej, gdzie linia komunikacyjna w większości przypadków ma przebieg na obszarze jednej miejscowości, należy w zezwoleniu wskazać wszystkie przystanki (nazwy ulic i numery przystanków) w danej miejscowości. Strony zgodziły się, że pomimo faktu, iż rozkład jazdy nie jest w ustawie zdefiniowany jako załącznik do zezwolenia, to jednak zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 24 października 2003 r. w sprawie wzorów zezwoleń na wykonywanie krajowych i międzynarodowych przewozów drogowych oraz wypisów z zezwoleń – zezwolenie jest ważne wyłącznie z obowiązującym rozkładem jazdy, który stanowi jego integralną część.

11. Projekt rozkładu jazdy na linię komunikacyjną. W projekcie rozkładu jazdy składanego do wniosku o wydanie lub zmianę zezwolenia na wykonywanie przewozów regularnych i regularnych specjalnych, na jednej linii komunikacyjnej przewoźnik należy zamieścić wszystkie kursy wykonywane przez przewoźnika, jeżeli stanowią połączenie komunikacyjne po określonej drodze między przystankami wskazanymi w rozkładzie jazdy. Dopuszcza się przejazd w kierunku „tam” i „powrót” różnymi ulicami miast lub drogami prowadzącymi przez różne miejscowości, o ile jest to wymagane potrzebami przewozowymi lub warunkami ruchu. Zasadniczo linia komunikacyjna powinna stanowić połączenie pomiędzy dwoma miejscami początkowym i docelowym przewozów, nie mniej możliwe są odstępstwa od tej zasady, gdy ze względu na sytuację rynkową i realne zapotrzebowanie społeczne w niektóre dni lub pory dnia trasa przejazdu powinna być skrócona. Oczywiście nie mogą na tej samej linii komunikacyjnej być umieszczane kursy:

•  wykraczające poza obszar jednej gminy – dla linii komunikacyjnej gminnej,

•  przebiegające na obszarze jednej gminy lub więcej niż jednego powiatu – dla linii komunikacyjnej powiatowej,

•  przebiegające na obszarze jednej lub kilku gmin, jednego powiatu lub wykraczających poza województwo – dla linii komunikacyjnej wojewódzkiej;

•  przebiegające na obszarze jednego powiatu lub jednego województwa – dla linii komunikacyjnej ponadwojewódzkiej

Wszyscy obecni zgodzili się, że z ustawy nie wynika wymóg określenia w projekcie rozkładu jazdy – rodzaju usług, jakie wykonuje przewoźnik (zwykłe, przyspieszone, pospieszne, ekspresowe). W zasadzie tę interpretację przyjęto, zwrócono jednak uwagę, iż Ministerstwo Infrastruktury w akcie prawnym powinno zdefiniować pojęcia kursów zwykłych, przyspieszonych, pospiesznych i ekspresowych, które występują w innych uregulowaniach.

12. Schemat połączeń komunikacyjnych Do wniosku o wydanie zezwolenia należy dołączyć schemat połączeń komunikacyjnych z zaznaczoną linią komunikacyjną i przystankami ( art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy o transporcie drogowym ). Schemat taki powinien zawierać kontury odzwierciedlające granice jednostki administracyjnej samorządu lub samorządów na których obszarze mają być (lub są) realizowane przewozy regularne osób. Wspólnie ustalono, iż schemat połączeń, jaki składa przedsiębiorca powinien być sporządzony dla każdej wnioskowanej linii komunikacyjnej odrębnie.

13. Potwierdzenie zasad korzystania z obiektów. Konieczność dołączenia do wniosku o zezwolenie potwierdzenia uzgodnienia zasad korzystania z obiektów dworcowych i przystanków określona jest w przepisie art. 22 ust. 1 pkt 3 ustawy o transporcie drogowym . Potwierdzenie powinno zawierać oświadczenie zarządcy (zarządu) drogi lub obiektu dworcowego o uzgodnieniu zasad korzystania z przystanku lub obiektu dworcowego. Ponieważ droga publiczna jest z definicji otwarta dla ruchu publicznego nie istnieją przesłanki, zgodnie z którymi zarządca (zarząd) drogi mógłby odmówić korzystania przez przedsiębiorcę z istniejącego przystanku. Natomiast zarządca drogi nie jest zobowiązany do ustanawiania przystanku w miejscu wskazanym przez przewoźnika. Przewoźnik może w takiej sytuacji sporządzić na swój koszt projekt organizacji ruchu i wystąpić o jego zatwierdzenie do organu zarządzającego ruchem. Ww. organ rozpatruje złożony wniosek zgodnie z przepisami o szczegółowych warunkach zarządzania ruchem. W odniesieniu do zarządców obiektów dworcowych lub przystanków położonych poza drogą publiczną należy wskazać, iż ich zarządcy mogą nie wyrazić zgody na korzystanie z tych obiektów. Uzgodnienie w przewozach regularnych specjalnych zasad korzystania z obiektów dworcowych i przystanków innych niż zlokalizowanych przy drogach publicznych
Zgodnie z art. 22 ust. 4 pkt 4 ustawy o transporcie drogowym przewoźnik wykonujący przewozy regularne specjalne nie jest zobowiązany do uzgadniania zasad korzystania z przystanków położonych na drodze publicznej. Takie przystanki są dla niego dostępne bez żadnych ograniczeń. Konieczność uzgodnienia dotyczy jedynie obiektów dworcowych i przystanków położonych poza pasem drogowym.

14. Informacja o godzinach odjazdów na tabliczkach przystankowych . Obowiązek zamieszczania informacji o godzinach odjazdów na tabliczkach przystankowych wynika z art. 22 ust. 1 pkt 4 ustawy o transporcie drogowym .
Do kontroli ww. obowiązku uprawniona jest Inspekcja Transportu Drogowego i organ właściwy do wydania zezwolenia.
Nie spełnienie ww. obowiązku jest przesłanką do obligatoryjnego cofnięcia zezwolenia, jako naruszenie warunków udzielonego zezwolenia (24 ust. 4 pkt. 2 ustawy o transporcie drogowym). Oczywiście, w postępowaniu administracyjnym należy udowodnić, iż faktycznie przewoźnik nie dopełnił obowiązku, a nie jest to np. efektem aktu wandalizmu.
Przyjęto bez uwag, z tym, że wypłynął tu problem zmiany rozkładów bez wiedzy właściciela lub zarządzającego przystankiem. Dla uniknięcia takich sytuacji należy tę kwestię uwzględnić w uzgodnieniu zasad korzystania z tych obiektów.

15. Grupa osób uprawnionych do korzystania z przewozu regularnego specjalnego . Przepis art. 22 ust. 4 pkt 1 ustawy o transporcie drogowym wymaga dołączenia do wniosku informacji określającej grupę osób uprawnionych do korzystania z przewozu. Określenie może polegać na wskazaniu, iż grupę osób stanowić będą np. pracownicy określonego (wymienionego we wniosku) przedsiębiorstwa, uczniowie określonej szkoły. Osoby te powinny wylegitymować się odpowiednim dokumentem lub w inny sposób wykazać, iż „należą” do uprawnionej grupy.
Do powyższej interpretacji nie wniesiono uwag zmieniających jej znaczenie.

16. Obligatoryjna odmowa wydania udzielenia zezwolenia lub jego zmiany – oraz problemy wiążące się z tym tematem dot. między innymi odmowy udzielenia lub zmiany zezwolenia, a analiza sytuacji rynkowej, regulowania opłat za tę analizę itp. Temat został poruszony, jednak po krótkim omówieniu uznano, iż nie wyjaśniono większości wątpliwości, wobec czego będzie on kontynuowany przy okazji następnej narady.
Ministerstwo Infrastruktury podjęło się zorganizować w najbliższym czasie kolejne spotkanie w podobnym do obecnego składzie.. Ustalono, iż przed spotkaniem goście otrzymają stosowne materiały w celu wcześniejszego zapoznania się i przygotowania do dyskusji.

źródło: Departament Transportu Drogowego Ministerstwa Infrastruktury, http://www.mi.gov.pl