Gemini – autobus do wszystkich zadań

W styczniu br. na naszych drogach pojawiały się nowe międzymiastowe autobusy klasy mini z Sanoka – Autosany A0808T Gemini, których publiczna premiera nastąpiła w maju 2003 r., o czym informowaliśmy na łamach InfoBusa w numerze 6/2003. Jak do tej pory ich sprzedaż przedstawia się bardzo interesująco, dostarczono ich na rynek już kilkadziesiąt egzemplarzy i wszystko wskazuje na to, że Gemini stanie się obok Lidera i Trampa (oraz oczywiście szkolnego Smyka) podstawowym filarem sprzedaży sanockiego producenta. Należy jednak tutaj podkreślić, że ta doskonała koniunktura jest po części również efektem kumulacji zamówień na te autobusy, gdyż planowo pierwsze Gemini miały wcześniej opuścić bramy fabryki Autosana. Pamiętajmy, że podczas targów w Kielcach, wiceprezes Polskich Autobusów, Roman Majewski mówił o bardzo dużym zainteresowaniu polskich klientów tym modelem i o sprzedaży partii 21 sztuk „Gemini” w ciągu jednego dnia (!). Oczywiście, chodziło o dzień podczas zjazdu PIGTSiS w Strykowie.

Takie nawarstwienie się kontraktów spowodowało pośpieszny montaż pojazdów, co zdaniem wielu obecnych użytkowników Gemini odbiło się na ich dość niestarannym wykończeniu. Oczywiście, pojawiające się niedociągnięcia wynikają także z „niemowlęcego okresu” konstrukcji, gdzie naturalną koleją rzeczy dają o sobie znać problemy, których nie sposób było przewidzieć na desce kreślarskiej. Na szczęście Autosan ma w branży opinię producenta, który z uwagą wsłuchuje się w opinie swoich klientów i dlatego można być spokojnym, że te wszystkie zgłoszone poprawki zostaną jak najszybciej naniesione i wdrożone do seryjnej produkcji. Tutaj procentuje długoletnia współpraca pomiędzy Autosanem a dyrektorami ds. taboru – przede wszystkim w przedsiębiorstwach PKS – którzy doskonale zdają sobie sprawę, że wysyłanie uwag technicznych do Sanoka ma sens i to nie tylko w doraźnej kwestii, ale także w dalszej, odległej perspektywie. Gdy bowiem będą kupować kolejne autobusy tej serii, z satysfakcją zauważą, że zgłoszone wcześniej błędy zostały wyeliminowane i pojazd coraz lepiej spełnia powierzone zdania. Zyskuje na tym i przewoźnik, i producent. Zdając sobie doskonale sprawę z wagi stałego kontaktu z klientami, Autosan dodatkowo organizuje coroczne spotkania ze swoimi użytkownikami, na których poruszane są problemy związane z eksploatacją sanockich autobusów.

Gemini we Wrocławiu

Zajrzyjmy teraz do przedsiębiorstwa PKS Polbus Wrocław, które jest obecnie największym użytkownikiem modelu Gemini w Polsce. Łącznie firma posiada ich 5 szt. i to w dwóch odmianach – międzymiastowej (3 szt.) i turystycznej (2 szt.), co sprawia, że jeżeli chcemy dowiedzieć się więcej na temat tego modelu, to tyko tutaj.

Pierwsze rozmowy z Autosanem o potrzebie wprowadzenia międzymiastowych autobusów tej właśnie pojemności Polbus podjął jeszcze w 2001 r. Firma, dzięki prowadzonej na bieżąco analizie ilości sprzedanych biletów, doskonale zdawała sobie sprawę z systematycznego spadku przewożonych pasażerów i postępującego niewykorzystania możliwości przewozowych większych pojazdów. To spowodowało, że rozpoczęły się poszukiwania nowych konstrukcji, z klasy mini / midi, które w przyszłości mogłyby być wprowadzone na linie dalekobieżne, ale oferując wyższy komfort podróży niż model H7-10. I tak oto wygląda w wielkim skrócie geneza zakupu wrocławskich Gemini.

Przed rozpoczęciem opisu autobusu – jedna uwaga. Przedstawiciele dolnośląskiego przewoźnika dość oszczędnie wypowiadali się na temat zalet czy wad swoich najnowszych nabytków, co wynika z ich krótkiego, tylko czteromiesięcznego okresu eksploatacyjnego. Dlatego też poniżej skupimy się głównie na ich specyfikacji technicznej, natomiast do poważnej rozmowy o zaletach i wadach Gemini musimy poczekać do następnego roku. Wówczas po zakończonym 12-miesięcznym cyklu od momentu wejścia do ruchu, na pewno będziemy mogli obiektywniej i szerzej wypowiedzieć się na ten temat.

Uniwersalność przede wszystkim

Zdaniem Ryszarda Wójcika, dyrektora ds. taboru w firmie Polbus Wrocław, Autosan A0808T Gemini to autobus do prawie wszystkich zadań – może zarówno obsługiwać przewozy regionalne, pospieszne linie długodystansowe, jak i wyjazdy międzynarodowe – oczywiście w wersji turystycznej. To efekt systematycznie zmniejszającej się ilości przewożonych pasażerów, która powoduje, że właśnie autobusy klasy mini i midi stają się podstawą taboru w przedsiębiorstwach PKS. Podobną sytuację można zaobserwować również w okazjonalnych wyjazdach zagranicznych, gdzie początkowo zgłoszona liczba 50 osób zaczyna z każdym dniem coraz bardziej topnieć i kiedy przychodzi dzień wyjazdu – okazuje się, że to właśnie Gemini nadaje się idealnie do obsługi tej grupy, a nie np. 12-metrowa Setra.

Patrząc na obecną sytuację na rynku można dojść do wniosku, że ten producent, który szybciej zareaguje na pojawiające się potrzeby i dostosuje swoją ofertę to wymagań rynku – po prostu wygra. Nie jest to może odkrywcze stwierdzenie, ale warto je mimo wszystko wiele razy powtarzać, bo to jest klucz do sukcesu w tej branży.

Podczas rozmowy w maju 2003 r. wiceprezes Polskich Autobusów, Roman Majewski zapewniał nas: „Nie odpuszczamy rynku, walczymy o klienta. Będą pojawiać się nowe modele, oczekiwania klienta będą zaspokajane coraz dokładniej.” I proszę, udało się. Można nawet zaryzykować tutaj stwierdzenie, że Gemini może zmienić na swoją korzyść sytuację w sektorze mini w naszym kraju i spowodować, że przewoźnicy, którzy do tej pory kupowali przerobione na autobusy samochody dostawcze, mogą obecnie uważniej przyglądać się nowej konstrukcji Autosana. Co może ich przede wszystkim przyciągnąć? Niska cena. To największy atut Gemini – poza oczywiście dopasowaną do potrzeb rynku pojemnością i wyższym komfortem podróży w porównaniu z tzw. „busami”. Za międzymiastowy model Standard o pojemności 43 miejsc pasażerskich (w tym 10 stojących) zapłacimy tylko ok. 289 000 zł netto. Należy spodziewać się, że ta niewątpliwe korzystna relacja ceny do komponentów zastosowanych w pojeździe spowoduje, że na tarasach międzymiastowych w Polsce już wkrótce pojawią się w większej ilości właśnie tego typu autobusiki, wypierając stąd zarówno „busy”, oferujące mimo wszystko dość niski standard podróży, jak i większe pojazdy, którym obecnie zbyt często zdarza się wozić „powietrze”.

Również wersja turystyczna Gemini o pojemności 29 miejsc pasażerskich i bogatym wyposażeniu wstępuje w całkiem przystępnej cenie – 342 000 zł netto. I do tego jeszcze jeden ważny ekonomiczny argument – koszt części zamiennych Autosana i Jelcza należy obecnie do najniższych w kraju w porównaniu z innymi markami. Zobaczmy teraz, co za tą atrakcyjną cenę oferuje nam sanocki producent.

Układ napędowy

W układzie napędowym Autosana A0808T zastosowano 4-cylindrowy silnik Cummins ISBe 170 30 Euro 3 o mocy 125 kW (170 KM) przy 2500 obr. / min. i pojemności 3922 cm3. Dla firmy Polbus Wrocław to pierwsze kontakt z tą amerykańską jednostką napędową (zakupione przez nią autobusy Lider wyposażono w silniki Renault) i dlatego obecnie przedstawiciele spółki wstrzymują się z opiniami na temat tych silników. Jednak już po tak krótkim okresie eksploatacji wydaje się, że tylko jeden oferowany zakres mocy to troszeczkę za mało. W opinii Ryszarda Wójcika te silniki z powodzeniem sprawdzają się podczas pokonywania dość płaskich tras na terenie Dolnego Śląska, jednak sam jest ciekawy, jak poradzą sobie na Półwyspie Bałkańskim, gdzie w dziewiczą podróż zostały wysłane dwa turystyczne Gemini. Czeka je tam prawdziwy „egzamin dojrzałości” w postaci górzystego terenu i sporych dystansów do pokonania, gdzie dodatkowo pracę silnika będzie obciążać podłączona klimatyzacja (nawiasem mówiąc produkcji Webasto).

Jeżeli chodzi o zużycie paliwa (przy prędkości 70 km/h), to według świadectwa homologacyjnego w przypadku pustego Gemini powinno ono wynosić 26,3 l/100 km – w warunkach miejskich i 13,9 l/100 km w warunkach pozamiejskich. Natomiast w przypadku obciążonego pojazdu te wartości powinny wynosić odpowiednio 28,4 l/100km i 14,4 l/100 km. W opinii Ryszarda Wójcika są to wartości idealne, a z dotychczasowej eksploatacji wrocławskich Gemini wynika, że średnia jest troszeczkę wyższa niż to wynika z homologacji. Jednak trzeba wziąć tutaj pod uwagę, że dotychczasowa eksploatacja wrocławskich Gemini przebiegała w głównie w warunkach zimowych.

W układzie przeniesienia napędu Gemini zastosowano manualną, 6-stopniową skrzynię biegów ZF 6S-890. Warto zaznaczyć, że producent oferuje tutaj jako opcję system centralnego smarowania i retarder firmy Telma typu FV-61.40. Oba te elementy znajdziemy we wrocławskich Gemini w wersji Lux. W układzie hamulcowym zastosowano tarczowe hamulce firmy Wabco na wszystkich osiach, dodatkowo wspomagane przez układy ABS i ASR.

Podsumowując – w układzie napędowym i jezdnym Gemini główne komponenty zostały dostarczone przez znanych, markowych producentów, a wyjątkiem są tutaj obie osie (Radomsko) oraz chłodnice powietrza i wody ( KFAP-WSK S.A. Kraków). Dostawcą opon w ramach pierwszego montażu Gemini jest Kormoran.

Przestrzeń pasażerska

Jak już wspomnieliśmy, niezaprzeczalną zaletą Gemini jest pojemność autobusu dostosowana do aktualnych potrzeb przewozowych. Pasażerowie w zależności od wersji mają do swojej dyspozycji 29 lub 33 fotele – dostarczone przez poznańską firmę Kiel. Co ciekawe – fotel kierowcy został dostarczony przez czeską Karosę.

Poziom wykończenia wnętrza jest adekwatny do ceny autobusu – osoba, która będzie chciała tutaj znaleźć pewne niedoskonałości oczywiście je znajdzie, ale łączna ocena jest pozytywna. Przy niskich kosztach udało się uzyskać przyzwoity wygląd, który na pierwszy rzut oka wygląda całkiem sympatycznie. Trzeba cały czas pamiętać, że Gemini został stworzony pod konkretne potrzeby polskich przewoźników i nie ma najmniejszego sensu porównywanie tego modelu np. z Mercedesem Tourino. To tak jakby porównywać miejskie samochody osobowe z rządowymi limuzynami. Realizują one odmienne cele, różnych grup klientów i do tego innymi środkami. A przedstawiciele większości przedsiębiorstw PKS raczej skłaniają się do dalszego wprowadzania na większą skalę tańszych elementów plastikowych i do ograniczania ilości tzw. „bajerów”, co oczywiście ma swoje uzasadnienie w niższej cenie pojazdu.

Przestrzeń pasażerska w wersji międzymiastowej to jednym słowem – standard, który w zupełności wystarczy do obsługi połączeń regionalnych. Podróżuje się tutaj całkiem wygodnie, wibracje przenoszone przez układ napędowy są dość słabo odczuwalne, a poziom głośności pracy silnika mieści się w przyzwoitej normie. Jednak nawet tak oszczędnie wyposażona wersja nie została oszczędzona przez wandali, którzy w jednym z wrocławski autobusów wyciągnęli lampkę oświetlającą korytarz oraz pozrywali nalepki z numerami miejsc. Obecnie Polbus Wrocław zastanawia się nad wprowadzeniem również do wersji międzymiastowej lodówki i mini-barku, które przydają się przede wszystkim przy wynajmie pojazdów.

Wnętrze w wersji turystycznej charakteryzuje się tkaninowym obiciem sufitu i ścian bocznych, uchylnymi i rozsuwanymi na boki fotelami pasażerskimi oraz klimatyzacja z indywidualnymi nadmuchami. Ponadto podróż uprzyjemnia zestaw audio-video firmy Video-Sat, mini-bar oraz lodówka. Obecnie trwają próby wprowadzenia toalety do wnętrza pojazdu (tradycyjnie przy środkowym wejściu), co w efekcie przyniesie zmniejszenie ilości foteli do 27. Cóż, można mieć różne zdanie na temat sensowności wprowadzania ubikacji do autokarów (szczególnie tak małych), jednak obecnie podstawowe pytanie przy wynajmie autobusu do przewozu grup na dalsze odległości, to czy pojazd posiada toaletę i klimatyzację.

Przy tego typu wyjazdach użytkownicy Gemini początkowo obawiali się zbyt niskiej pojemności bagażników podpodłogowych, które wynoszą tylko 3 m3. Jednak w opinii Ryszarda Wójcika z firmy Polbus Wrocław, praktyka wykazała, że ta wielkość jest wystarczająca – nawet przy dłuższych wyjazdach za granicę. Oczywiście, w nadzwyczajnych sytuacjach istnieje możliwość dołączenia do autobusu przyczepki, która może pomieścić dodatkowe bagaże pasażerów (wersja Lux).

Kierowca Gemini ma do dyspozycji regulowaną (wraz z kierownicą) deskę rozdzielczą. Obniżone stanowisko kierowcy duża, panoramiczna przednia szyba zapewniają dobrą widoczność. Poważnym jednak minusem jest częściowe zasłonięcie lewego lustra przez przedni słupek pojazdu oraz ograniczenie widoczności w prawo przez szybę w przednich drzwiach. Tutaj problemem jest nadmiernie wysunięta barierka na początku prawego rzędu siedzeń, co wymusza na kierowcy konieczność pochylenia się do przodu celem sprawdzenia sytuacji po prawej stronie pojazdu. Zmodernizowana tablica rozdzielcza nie nastręcza trudności w obsłudze, aczkolwiek zestaw zegarów prosi się o bardziej nowoczesne ich rozplanowanie. Kolejnym tutaj niedociągnięciem jest brak zamykanych schowków dla kierowcy – zarówno po przy bocznej szybie, jak i na wysokości półek podsufitowych. Powoduje to, że wszystkie osobiste rzeczy kierowcy leżą na wierzchu, co ani nie jest estetycznie, ani praktyczne. Dobrze byłoby również przyciemnić górny pas przedniej szyby – w okresie letnim nadmierna tutaj operacja promieni słonecznych przy wielogodzinnej jeździe może przeszkadzać prowadzącemu Gemini. Natomiast nie ma żadnych problemów z wentylacją i ogrzewaniem wnętrza, co kierowcy wrocławskiego przewoźnika mieli okazję sprawdzić podczas tegorocznej dość mroźnej zimy.

Wygląd zewnętrzny

Trzeba przyznać, że wizualnie Gemini prezentuje się całkiem nieźle – szczególnie ściana przednia i tylna nadaje autobusowi nowoczesnego i dynamicznego charakteru. Pewnie niektórzy będą się zastanawiać nad podobieństwem modelu z innymi konstrukcjami europejskich producentów, ale warto zauważyć, że Gemini wpasowuje się w design pozostałych autobusów z oferty Autosana i nie ma tutaj jakichś rażących zapożyczeń. Pewne rozwiązania, jak lekki łuk dolnej krawędzi przedniej szyby, soczewkowe reflektory (firmy Hella) czy słupkowa zabudowa tylnych świateł są obecnie przyjętym trendem w konstrukcjach autobusowych i naprawdę nie ma sensu wprowadzać na siłę czegoś innego. Można mieć zastrzeżenia do konserwatywnej linii bocznej oraz do rozwiązania lewego okna kierowcy, ale generalnie Gemini sprawia dobre wrażenie. Również w zgodnej opinii pasażerów, których spytaliśmy o wygląd „tego małego autobusu”, nowy produkt Autosana sprawia dobre wrażenie, a większość porównań jego zewnętrznej stylistyki zmierzało w kierunku zoologicznym.

Tak że idąc tym tropem, nasz krótki opis Gemni można podsumować słowami, że autobus nadaje się jak najbardziej do funkcji woła roboczego w taborze przedsiębiorstw PKS w Polsce i jak na razie spełnia wszystkie powierzane mu zadania. Jednak Autosan musi zwrócić baczniejszą uwagę na kwestię wykończenia konstrukcji, aby po zakończeniu obecnego okresu testowego, pojazd stał się naprawdę skutecznym i dopracowanym narzędziem dla wszystkich przewoźników. Jeżeli uda się to osiągnąć, odbiorcami Gemini nie będą tylko tradycyjni klienci sanockiego producenta, czyli przedsiębiorstwa PKS, ale również przedsiębiorstwa turystyczne, a nawet o zagraniczne firmy. Jednak jak mówi przysłowie – „Diabeł tkwi w szczególe.”

Tabela. Parametry techniczne autobusu A0808T.01 Gemini w wersji Standard i Lux