„Czysty rynek – nowa jakość” – relacja z konferencji poświęconej problemom transportu publicznego
W ubiegłym miesiącu przedstawiliśmy w InfoBusie relację z pierwszego spotkania zorganizowanego w ramach kampanii. Przypomnijmy zatem, iż zasadniczym celem stawianym sobie przez animatorów akcji jest zwrócenie uwagi na nieprawidłowości pojawiające się na rynku miejskich przewozów autobusowych. Jednym z ważniejszych aspektów jest organizacja i przeprowadzanie przetargów na usługi zbiorowego transportu miejskiego. Na grudniowym spotkaniu, które odbyło się w warszawskim hotelu Mercure, poruszona została właśnie ta problematyka. Animatorzy kampanii uważają bowiem, że dostępność do rynku miejskich przewozów autobusowych jest utrudniona także z powodu niejasnych i niekorzystnych warunków zawartych w ofertach przetargowych.
Komunikacyjne przetargi
Organizowanie przetargów reguluje ustawa z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych. Zdaniem organizatorów często dochodzi jednak do nieprawidłowego jej stosowania oraz nadużyć prawa. Kolejnym problemem jest również takie sformułowanie specyfikacji przetargowej, która z góry skazuje niektórych przewoźników (najczęściej prywatnych) na porażkę, ograniczając konkurencję i ułatwiając tym samym zwycięstwo innym (MPK, MZA, PKM itp.). Często także jedynym kryterium wyboru oferenta jest cena (100%).
O zarysowanych powyżej problemach mogliśmy dyskutować z zaproszonymi przez organizatorów gośćmi – dr Ewą Krakowińską – ekonomistką oraz Piotrem Niemczukiem – ekspertem z dziedziny zamówień publicznych. W swoim wystąpieniu dr Krakowińska z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego poruszyła problem ceny jako jedynego kryterium wyboru. Zdaniem ekspertki jest ono niewystarczające, a także niedoskonałe. Takie sformułowanie specyfikacji przetargowej prowadzi bowiem do obniżania przez konkurujące ze sobą przedsiębiorstwa kosztów, co w konsekwencji musi doprowadzić do pogorszenia jakości proponowanych usług. Wiąże się to zatem z niższym komfortem podróżowania, na dalszy plan schodzi również bezpieczeństwo pasażerów i troska o nich. Z punktu widzenia rynku miejskich przewozów autobusowych obniżenie kosztów do minimum oznacza gorszy tabor, który z biegiem lat może wymagać naprawy lub wymiany. Co zatem zrobić, aby wybrać najlepsze z konkurujących ze sobą przedsiębiorstw? Zdaniem dr Krakowińskiej proces ten należy podzielić na dwa etapy. Pierwszy z nich – to odrzucenie oferty przedsiębiorstw proponujących najniższą cenę, jako zagrażającą jakości oraz najwyższą, jako tę, która nie spełnia kryterium wyboru. W drugiej fazie, po wyliczeniu średniej ceny, wzięłyby udział pozostałe przedsiębiorstwa (oczywiście te, które wyraziłyby taką chęć). W ten sposób cena nie będzie sprzyjała obniżeniu poziomu oferowanych usług. Inna koncepcja zakłada w I etapie selekcję nie na podstawie kryterium ceny (co należy dokonać dopiero w II części), ale zwracając przede wszystkim uwagę na takie kryteria jak stan techniczny, zaplecze, pozycja na rynku, kondycja finansowa itp.
Ekspert z dziedziny zamówień publicznych Piotr Niemczuk przedstawił typowe nadużycia i błędy występujące przy organizowaniu przetargów. Wśród nich wskazać należy na sformułowania opisu przedmiotu, uniemożliwiające stosowanie zasad uczciwej konkurencji, wynikających z ustawy z 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych. Jako przykład p. Niemczuk podał wymóg wprowadzenia taboru o określonym kolorze, mimo iż czas produkcji pojazdu wynosi od 3 do 6 miesięcy. Oznacza to, że największe szanse na wygraną ma dotychczasowy przewoźnik. Kolejnym problemem poruszonym w tym wystąpieniu była wysokość wadium – kwestią dyskusyjną jest, zdaniem eksperta, konieczność przekazania całej sumy, a nie dokonywanie sukcesywnych wpłat w ciągu trwania okresu wykonywania umowy. Niedogodność ta oraz wysokie kary umowne skutecznie uniemożliwiają konkurowanie niektórym z przewoźników. Zdaniem Piotra Niemczuka niedopuszczalne jest również wymuszanie renegocjacji umowy – nie jest to bowiem zgodne z regułami, które powinny kształtować postępowanie w ramach zamówień publicznych. Zdaniem eksperta poprawę obecnej sytuacji może przynieść nowelizacja ustawy Prawo zamówień publicznych. Przepisy powinny bowiem precyzyjniej określać reguły rządzące przetargami.
Konkurencja na rynku przewozowym
Wypowiedzi ekspertów przerywane były licznymi pytaniami zebranych na sali dziennikarzy. W dyskusji poruszona została m.in. istotna kwestia konkurowania przewoźników prywatnych z takimi firmami jak chociażby MZA Warszawa – w odniesieniu do ogłoszonego niedawno przez ZTM przetargu na obsługę linii w północnej części miasta. Podobne problemy występują np. na Śląsku, gdzie w przetargach organizowanych przez KZK GOP startują przewoźnicy prywatni i PKM-y. Wiele z prywatnych firm w tej walce jest skazana na niepowodzenia.
Na zakończenie warto wspomnieć raz jeszcze o przetargu warszawskim – rywalizacja w nim zapowiada się bardzo ciekawie, tym bardziej że oprócz firm prywatnych wystartowali dwaj miejscy przewoźnicy MZA Warszawa i MPK Łódź. Wyniki zostaną ogłoszone niebawem.
