Czas na Wschód (9): BAZ – autobusy miejskie

Kontynuujemy naszą „wędrówkę” po autobusowych producentach na Ukrainie. Po dwóch czołowych firmach w tym sektorze – posiadającym spore tradycje LAZ`ie z Lwowa i dopiero startującym Bogdanie z Czerkasow – przyszedł czas na BAZ z Prolyska pod Kijowem (Obwód Boryspilski). Właśnie od nazwy tego regionu pochodzi nazwa firmy, której pełne brzmienie to ZAT Boryspilskij Avtozavod. Jest to firma o tyle ciekawa, że właściwie nie jest ona konkurentem opisanych w poprzednich odcinkach ukraińskich producentów. Raczej stara się ona w dość oryginalny sposób wypełnić pewną niszę rynkową w segmencie tanich pojazdów klasy mini i midi. Ale po kolei.

Holding Etałon wchodzi w autobusy

Firma BAZ należy do skupiającego kilka przedsiębiorstw holdingu „Etałon”. W skład koncernu wchodzą jeszcze m.in. centrum badawczo-rozwojowe „Etałon”, firmy handlowo-serwisowe (np. ChernigivAvtodetal) oraz inne przedsiębiorstwa z branży produkcyjnej (Stryj-Avto, Chernigivskij Avtozavod). Jednak to właśnie BAZ, jako najmłodsza ze spółek wchodzących w struktury koncernu Etałon, jest obecnie jej głównym ogniwem. Firma powstała 1 czerwca 2002 r., kiedy to rozpoczęła się budowa zakładów oraz rekrutacja personelu. Trwało to – trzeba przyznać – dość szybko, bowiem już 1 lipca 2002 r. inżynierzy z firmy „Etałon” zaczęli prace konstrukcyjne nad nowym autobusem podmiejskim klasy mini, który miał być budowany na podwoziu ciężarówki Tata LP613. Dalej wydarzenia potoczyły się szybko: 1 sierpnia bramy fabryki opuściła pierwsza próbna partia 5 autobusów A079 Etałon na podwoziu Tata. Firma nie miała jednak zamiaru poprzestać tylko na jednej konstrukcji. Dzięki finansowemu wsparciu koncernu można było szybko rozpocząć prace konstrukcyjne nad kolejnym, małym autobusem. Już na początku września 2002 r., inżynierzy zaczęli opracowywać dokumentację techniczną nowego minibusa BAZ 2215 w wersjach „Delfin” i „Marszrutne Taxi”, budowanego na podwoziu samochodu dostawczego GAZ Gazel. Jako ciekawostkę można tutaj przytoczyć fakt, iż samo słowo „marszruta” oznacza trasę, jednak na Ukrainie wyrazem tym zwyczajowo określa się także minibusy. Można powiedzieć, że „marszrutka” to ukraiński odpowiednik polskiego słowa „bus”.

Rozpoczęcie produkcji

2 września 2002 r. nastąpiło oficjalne uruchomienie zakładów, kiedy to wyprodukowano pierwsze dwa seryjne autobusy. W grudniu rozpoczęto prace konstrukcyjne nad autobusami miejskimi, wyposażonymi w silniki Tata. Modyfikacje objęły m.in. obniżenie poziomu podłogi oraz zastosowanie innego układu drzwi. W ten sposób powstała dokumentacja konstrukcyjna dwóch nowych autobusów miejskich – 3201 i 3202 „Prolisok”. Jeszcze przed końcem roku – 22 grudnia – fabryka zdołała wyprodukować próbną partię minibusów BAZ 2215 na podwoziu GAZ Gazel.

W lutym 2003 r. BAZ wprowadził do oferty także dotychczasowe modele przystosowane do przewozów szkolnych. Pod koniec kwietnia 2003 r. BAZ z olbrzymim rozmachem zaprezentował się na corocznych targach motoryzacyjnych w Kijowie, gdzie był jednym z największych wystawców. BAZ pokazał tam aż 10 pojazdów, w tym kilka premier. Ofertę autobusów uzupełniła mała, wielofunkcyjna ciężarówka komunalna BAZ 3340 „Teren” z silnikiem Lombardini, wzorowana na niemieckim samochodzie „Multicar”.

Trzeba przyznać, że jednym z głównych atutów firmy z Prolyska jest fakt, że posiada ona wsparcie finansowe i odpowiednie zaplecze naukowo-badawcze stojącego za nim koncernu. Pozwala to na szybkie opracowanie nowych modeli, a więc i elastyczne reagowanie na potrzeby rynku oraz odpowiedni rozwój sieci handlowo-obsługowej. Biorąc pod uwagę, że BAZ oferuje głównie produkty z pewnej rynkowej niszy, jaką są autobusy bardzo małej pojemności, trudno się dziwić sukcesowi firmy. A jest on niewątpliwy, bowiem już w czerwcu 2003 r. bramy zakładów opuścił 100. autobus A079.04 „Etałon”, a we wrześniu 2003 r. firma wyprodukowała swój 250. autobus. W dzisiejszym odcinku naszego cyklu przyjrzymy się, co producent z Prolyska ma do zaoferowania przewoźnikom obsługującym komunikację miejską.

Od małego Delfina…

Najmniejszym autobusem miejskim w ofercie BAZ są modele budowane na podwoziach popularnych samochodów dostawczych. Pierwszym z nich jest BAZ 2215 „Delfin”, zwany także „Marszrutne Taxi”. Ten mikro-autobus o długości 5,7 metra (rozstaw osi – 3,15 m) zabiera na pokład 18 pasażerów, w tym 14+2 na miejscach siedzących. Pojazd zbudowany jest na podwoziu samochodu dostawczego GAZ Gazel z przednim, 4-cylindrowym silnikiem Andoria 4cT90 o pojemności 2,4 dm3 i mocy maksymalnej 90 KM. Polska jednostka dość dobrze daje sobie radę z tym małym autobusem, zapewniając mu dość niskie zużycie paliwa, wynoszące ok. 12,5 l/100 km przy stałej prędkości 60 km/h i ok. 15,5 l/100 km przy 80 km/h. Z silnikiem współpracuje mechaniczna, 5-stopniowa skrzynia przekładniowa GAZ. Dostęp do wnętrza umożliwiają dość wąskie, dwuskrzydłowe drzwi umieszczone za przednią osią o sterowaniu elektrycznym.

Tabela 1: Dane techniczne autobusów BAZ 2215 Delfin, BAZ 3240 i BAZ 3215 Delfin Maxi

Podobną, choć nieco większą konstrukcją jest autobus BAZ 3240. Przy nieco dłuższym nadwoziu (6,1 m) oraz rozstawie osi (3,6 m), zabiera on na pokład do 30 pasażerów, w tym 13+1 na miejscach siedzących. Dłuższy zwis tylny umożliwił montaż dodatkowej, drugiej pary drzwi dwuskrzydłowych za tylną osią. Autobus jest budowany na podwoziu IVECO Daily A49 z silnikiem tego samego producenta o pojemności 2,5 dm3 i mocy 103 KM. Z silnikiem współpracuje mechaniczna, 5-stopniowa skrzynia biegów IVECO. Zużycie paliwa jest nieco wyższe niż w przypadku modelu 2215 i wynosi 12,6 l/100 km przy 60 km/h i 16 l/100 km przy prędkości 80 km/h.

… do dużego Delfina

Bardzo ciekawą konstrukcją jest autobus miejski 3215 „Delfin Maxi”. Jest to konstrukcyjne rozwinięcie modelu „Delfin”, bazującego na dostawczym samochodzie GAZ Gazel, wyposażonym w dodatkową, trzecią oś wleczoną. Umożliwiło to zwiększenie dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu (5,4 t wobec 3,8 t w modelu 2215) i – co za tym idzie – jego pojemności pasażerskiej. Takie rozwiązania są dość często stosowane przez zachodnioeuropejskie firmy, specjalizujące się w produkcji minibusów (np. EA), jednak jak dotąd żaden z polskich producentów nie zdecydował się wprowadzić do swojej oferty takiego pojazdu. Trzyosiowy „Delfin” ma 6,4 m długości i zabiera na pokład 32 pasażerów, w tym 15+1 na miejscach siedzących. Rozstaw pomiędzy 1 i 2 osią wynosi 2,9 m (w modelu 2-osiowym 2215 – 3,15 m). Dzięki wydłużeniu nadwozia, także i tutaj udało się zamontować dodatkową, drugą parę drzwi dwuskrzydłowych na tylnym zwisie. Są one – podobnie jak w modelach 2215 i 3240 – sterowane elektrycznie. Sercem autobusu jest polski silnik Andoria w najnowocześniejszej dostępnej obecnie wersji 4cT90-1BE. Dzięki wyposażeniu w chłodnicę powietrza doładowującego, osiąga ona niebagatelną, jak na tę klasę pojazdu, moc 120 KM. Z silnikiem współpracuje mechaniczna, 5-stopniowa skrzynia biegów GAZ. Zużycie paliwa kształtuje się na poziomie 13,5 l/100 km przy stałej prędkości 60 km/h i 15-17 l/100 km w cyklu miejskim.

Integralny Prolisok

Nieco większą od opisanych powyżej konstrukcji jest autobus BAZ 3201/3202 Prolisok. W przeciwieństwie do swych mniejszych krewniaków, pojazd ten posiada integralną, samonośną konstrukcję nadwozia i wyposażony jest w tylny silnik produkcji indyjskiej firmy Tata. Ta 6-cylindrowa jednostka (typ Tata 697) o pojemności 5,7 dm3 osiąga maksymalną moc 130 KM, co autobusowi tej wielkości (ok. 6,5 m) zapewnia niezłe osiągi. BAZ 3201 Prolisok mieści do 35 pasażerów, w tym 15+1 siedzących. Z silnikiem połączona jest 5-stopniowa, mechaniczna skrzynia biegów. Do wnętrza prowadzą sterowane pneumatycznie, pojedyncze drzwi dwuskrzydłowe, umieszczone na tylnym zwisie. Warto zaznaczyć, że pojazd posiada pneumatyczne zawieszenie obu osi, co w segmencie autobusów mini nie jest przecież standardem nawet w konstrukcjach firm zachodnioeuropejskich. Autobus zużywa 13 l oleju napędowego na 100 km przy stałej prędkości 60 km/h oraz 17 l/100 km przy 80 km/h. Model Prolisok posiada także wydłużoną do 6,8 m wersję 3202. Dzięki zwiększeniu długości całkowitej, udało się zmieścić dodatkową, drugą parę drzwi dwuskrzydłowych, a pojemność wzrosła do 38 pasażerów (16+1 siedzących). Wzrosło jednak także zużycie paliwa, które przy prędkości 60 km/h wynosi 13,5 l/100 km, a w cyklu miejskim – 19 l/100 km.

Tabela 2: Dane techniczne autobusów BAZ 3201 Prolisok i 3202 Prolisok

Czas na midi

Co ciekawe, w tym segmencie firma oferuje kilka różnych konstrukcji. Kolejnym modelem firmy BAZ w klasie pojazdów 6,5-metrowych jest autobus A212 „Sławutycz”. Jest to integralna konstrukcja z tylnym silnikiem Diesla MMZ D-425.12S, znana z ciężarówek białoruskiej firmy MAZ. Ten 4-cylindrowy silnik ma 5,7 dm3 pojemności i osiąga maksymalną moc 136 KM. Przy długości 6,45 m, pojazd zabiera na pokład do 37 pasażerów, z czego 15 ma zagwarantowane miejsca siedzące. Do wnętrza prowadzą dwie pary jednoskrzydłowych drzwi, umieszczonych blisko siebie, pomiędzy osiami. Z silnikiem współpracuje mechaniczna, 5-stopniowa skrzynia biegów. Jednocześnie pojazd ten jest dość oszczędny – zużycie paliwa wynosi 12 l/100 km przy 60 km/h i 18 l/100 km w cyklu miejskim. Warto zaznaczyć, że i ta konstrukcja posiada pneumatyczne zawieszenie obu osi.

Największym autobusem miejskim oferowanym przez BAZ jest model klasy midi A411 „Roksołana”. Model ten zdecydowanie wyróżnia się od pozostałych konstrukcji firmy – zarówno pod względem wielkości, pojemności, zastosowanych komponentów, jak i stylistyki, która znacznie bliższa jest europejskim gustom. Autobus „Roksołana” ma dokładnie 9 m długości, a jego pojemność wynosi 70 pasażerów, w tym 20+1 siedzących – jest to więc typowy autobus klasy midi. Pojazd napędza rzędowy, umieszczony z tyłu, 4-cylindrowy silnik Deutz o pojemności 4,76 dm3 i mocy maksymalnej 143 KM. Jednostka ta współpracuje z mechaniczną, 6-stopniową skrzynią biegów. Obie sztywne osie (przednia i tylna) zawieszone są pneumatycznie. Trzeba przyznać, że ten model BAZ`a prezentuje się zdecydowanie lepiej od pozostałych i zapewne miałby on największe szanse zaistnienia na rynkach Europy Środkowej czy Zachodniej.

Tabela 3: Dane techniczne autobusów BAZ A212 Sławutycz i BAZ A411 Roksołana

W kolejnym odcinku przyjrzymy się autobusom szkolnym i międzymiastowym, oferowanym przez firmę BAZ.