Certyfikat kompetencji zawodowych przewoźników

Certyfikowany przewoźnik drogowy musi posiadać wiadomości z wielu różnorodnych dziedzin. Są to zagadnienia, które obejmują tematy i informacje konieczne w codziennej działalności gospodarczej, ale, z drugiej strony, zakres tematyczny wymagany do zdania egzaminu jest tak szeroki, że nie sposób zapoznać się dogłębnie choćby z częścią informacji. Nie jest to możliwe na jakimkolwiek kursie dla przewoźników, które trwają zazwyczaj około 60 godz., nie mówiąc już o zdobyciu tej wiedzy bez jakiejkolwiek pomocy. Przewoźnik musi poświęcić długie godziny na poszukiwanie wiedzy, zwłaszcza że przy każdym z punktów zakresu tematycznego podano co najmniej kilka pozycji wydawniczych, w skład których wchodzą również ustawy, a, jak wiemy, są one często bardzo skomplikowane i bez właściwej interpretacji nie bardzo wiadomo, o co tak dokładnie w nich chodzi.
Kandydat na przedsiębiorcę, który będzie wykonywał transporty na terenie kraju musi opanować następujące dziedziny wiedzy:
•prawo cywilne,
•prawo handlowe,
•prawo pracy i zagadnienia socjalne,
•prawo finansowe,
•organizację i zarządzanie przedsiębiorstwem,
•rachunkowość i sprawozdawczość finansową przedsiębiorstwa,
•informacje dotyczące dostępu do zawodu przewoźnika i krajowego transportu drogowego rzeczy,
•informacje w zakresie bezpieczeństwa ruchu i standardów technicznych pojazdów przeznaczonych do transportu.
Ale co dokładnie trzeba wiedzieć z poszczególnych zakresów tematycznych, by zdać egzamin i uzyskać certyfikat?
W zakresie prawa cywilnego wymagana jest wiedza na temat umów cywilno-prawnych, tj. umów o przeniesienie praw, o wykonanie usług (zlecenia, o dzieło, agencyjnej, przechowania, komisu, składu, przewozu, spedycji) umów o korzystanie z cudzych praw. W tych ostatnich najistotniejsze są umowy najmu, dzierżawy, użyczenia i leasingu. Ponadto trzeba znać zasady zawierania innych umów, takich jak: umowy rachunku bankowego, ubezpieczenia, pożyczki, depozytu, poręczenia czy gwarancji bankowej.
Dział umów zawiera również zagadnienia umów przewozowych oraz praw i obowiązków przewoźnika i spedytora oraz nadawcy i odbiorcy przesyłki. Wymagana jest także znajomość przepisów o odpowiedzialności przewoźnika z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu.
Kolejnym elementem z działu cywilno- prawnego są zagadnienia dotyczące roszczeń i odszkodowań oraz bardzo istotne przedawnienia roszczeń.
Przewoźnik powinien znać również zasady ubezpieczeń komunikacyjnych majątkowych i osobowych, a także ubezpieczeń przewozowych. W dziale cywilno-prawnym przedsiębiorca powinien zapoznać się z zasadami negocjowania i zawierania umów w krajowym transporcie drogowym rzeczy. Oprócz podstawowych pojęć z zakresu negocjacji, takich jak konsultacja, konfrontacja czy uzgodnienia, powinny być dla niego znane zasady przetargów publicznych i składania ofert.
Z zakresu prawa handlowego istotne są wiadomości o prowadzeniu działalności gospodarczej. Przewoźnik musi wiedzieć, jak rozpocząć prowadzenie biznesu, jak go prowadzić, a także jak zlikwidować. Musi znać instytucje, w których dokonuje się tych wszystkich czynności oraz te, przez które będzie rozliczany, tj. urzędy gmin, starostwa, urzędy skarbowe czy banki.
Nie mogą stanowić dla niego tajemnicy obowiązki i prawa przewoźnika wykonującego krajowy transport drogowy, zwłaszcza wobec instytucji wymienionych powyżej.
Ale żeby prowadzić działalność gospodarczą, przewoźnik powinien wiedzieć również, w jakiej formie może ją prowadzić. Powinien znać podstawowe formy organizacyjno- prawne, takie jak spółka cywilna, spółka prawa handlowego, przedsiębiorstwo państwowe, a także wiedzieć o możliwości prowadzenia działalności na własne nazwisko (jako osoba fizyczna). Oprócz form, powinien znać zasady zarządzania przedsiębiorstwami, znać organy decyzyjne w poszczególnych formach działalności oraz prawa i obowiązki wspólników w różnych rodzajach spółek.
Prawo pracy i zagadnienia socjalne to wymogi dotyczące znajomości umów o pracę, sposobów ich zawierania i rozwiązywania, a także wynagrodzeń dla pracowników i terminów ich wypłacania. Pracodawca powinien znać podstawowe prawa i obowiązki pracownika. Musi doskonale znać czas pracy kierowców i innych pracowników zatrudnionych w transporcie drogowym, wymiary czasu pracy oraz wymiary urlopów i zasady ich udzielania.
Jednym z ważniejszych tematów jest znajomość tachografów oraz zasad ich stosowania. Wymagana jest znajomość legalizacji i używania tachografów, umiejętność ich czytania oraz zasady archiwizacji wykresówek.
Ważne jest, by prowadzący działalność wiedział, jakie instytucje mogą kontrolować przedsiębiorcę transportu drogowego.
W zakresie prawa finansowego egzamin obejmuje zagadnienia dotyczące podatków w działalności transportowej. Wymagana jest znajomość możliwości wyboru zasad opodatkowania działalności gospodarczej, zasad rozliczania podatku od towarów i usług oraz znajomość deklaracji składanych przy poszczególnych formach podatków i terminów ich składania. Trzeba znać również inne podatki związane z działalnością transportową, tj. podatek od środków transportu oraz od nieruchomości. Oprócz podatków istotne jest również, jakie opłaty są ponoszone przy transporcie drogowym np. z tytułu korzystania z dróg, opłaty za licencje oraz opłaty przy wykonywaniu przewozów tzw. ponadgabarytowych.
Przedsiębiorca działający na polskim rynku przewozów powinien znać zasady finansowania przedsiębiorstw oraz rodzaje rozliczeń finansowych. Powinien znać rodzaje rozliczeń dokonywanych przez bank – gotówkowych i bezgotówkowych oraz znać zasady korzystania z rachunków rozliczeniowych w bankach i wiedzieć o możliwości korzystania z kredytów na finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa.
W zakresie prawa finansowego znajduje się finansowanie inwestycji oraz ocena ich opłacalności. Przewoźnik ma wiedzieć, jakie są sposoby finansowania inwestycji polegającej np. na zakupie środka transportu. Powinien również poznać pojęcie leasingu jako formy finansowania inwestycji oraz zasady jego podziału na leasing operacyjny i finansowy.
Istotne są również informacje dotyczące organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem. Właściciel musi znać teoretycznie opracowania struktur organizacyjnych przedsiębiorstw, zasady sprawnej organizacji przedsiębiorstwa, a także umieć odróżnić pojęcie organizowania od pojęcia organizacji. Musi potrafić zaplanować swoją działalność, czyli poznać miejsce planowania w zarządzaniu przedsiębiorstwem, a także rodzaje planów w ujęciu czasowym, jak i rodzajów planów w ujęciu podmiotowym. Są to m.in. plany zatrudnienia, sprzedaży usług, kosztów czy planowanie finansowe. Jednak na planowaniu cała działalność się nie kończy. Przewoźnik musi znać zasady marketingu w transporcie. Musi wiedzieć, że marketing to nie tylko reklama, ale cały proces badania i kształtowania rynku. W tym celu zakres materiału zawiera również metody badania rynku oraz formy prowadzenia marketingu w świadczeniu usług przewozowych.
Jedną z najtrudniejszych części materiału jest fragment obejmujący rachunkowość i sprawozdawczość finansową. Obejmuje on zagadnienia związane z ogólnymi zasadami prowadzenia rachunkowości i sprawozdawczości finansowej. Na egzaminie mogą pojawić się pytania z zakresu budowy kont księgowych oraz ze sposobów księgowania poszczególnych składników przedsiębiorstwa, jak też z pojęć dodatkowych, jak np. pojęcia kont rozliczeniowych oraz odchyleń od cen ewidencyjnych towarów. Przedsiębiorca powinien poznać bilans przedsiębiorstwa oraz rachunek zysków i strat, znać poszczególne pozycje tych sprawozdań, a także wykazać się umiejętnością ich czytania i wyciągania na ich podstawie wniosków. Powinien także znać sprawozdania finansowe kierowane do różnych instytucji, tj. urzędów skarbowych, GUS oraz wiedzieć o konieczności ich sporządzania i w jakiej formie powinny być przygotowane.
Bliższą znajomość kandydat do certyfikacji powinien zawrzeć również z pojęciami kosztów. Musi on wykazać się znajomością różnych układów kosztów, tj. kosztów według miejsc powstawania (konta 5- układ kalkulacyjny) i rodzajów kosztów (konta 4- układ rodzajowy). Powinien umieć rozróżnić koszty stałe i zmienne, bezpośrednio i pośrednio produkcyjne, powinien także rozróżniać pojęcie kosztu i wydatku oraz wskazać na różnice między tymi pojęciami.
W związku z tym egzaminowany musi umieć kalkulować ceny w przewozach oraz znać pojęcie rentowności przewozu. Powinien również posiadać podstawowe wiadomości na temat nowoczesnych technik elektronicznych i telekomunikacyjnych wykorzystywanych w przedsiębiorstwie.
W zakresie dostępu do zawodu przewoźnika i do rynku krajowego transportu drogowego wymagana jest znajomość przepisów dotyczących uzyskania licencji oraz warunków wydawania zezwoleń w krajowym transporcie rzeczy. Oprócz przepisów dotyczących licencji, przedsiębiorca powinien znać przepisy określające wymagane dokumenty w krajowym transporcie drogowym, takie jak: listy ładunkowe, faktury, winiety za korzystanie z dróg. Ponadto musi wiedzieć, jakie uprawnienia w zakresie udzielania, odmowy udzielania, cofnięcia i wygaśnięcia uprawnień posiadanych przez przewoźnika mają poszczególne organy administracji rządowej i samorządowej.
Do pozytywnego zdania egzaminu konieczna jest również wiedza z ostatniego z głównych działów, a dotycząca bezpieczeństwa ruchu i standardów technicznych pojazdów przeznaczonych do transportu rzeczy. Przewoźnicy muszą znać przepisy dotyczące bezpieczeństwa ruchu i ochrony środowiska, w którym to temacie zawierają się przepisy dotyczące emisji spalin i hałasu. Muszą orientować się w przepisach dotyczących homologacji poszczególnych typów pojazdów, podstawowych norm technicznych dotyczących pojazdów oraz zasad ich rejestracji.
Prowadzący działalność w zakresie transportu musi wykazać się wiedzą z przepisów dotyczących potwierdzania kwalifikacji kierowców i dokumentów uprawniających do wykonywania zawodu. Ponadto powinien znać uprawnienia Inspekcji Transportu Drogowego i Policji do kontroli kierowców i pojazdów transportu drogowego. Powinien również wiedzieć, jakie inne organy są ustawowo uprawnione do przeprowadzania takiej kontroli.
Po zdobyciu odpowiedniego poziomu wiedzy, przewoźnik może złożyć wniosek o przystąpienie do egzaminu na certyfikat kompetencji zawodowych. Po złożeniu wniosku w odpowiednim oddziale Instytutu Transportu Samochodowego i wniesieniu opłaty w wysokości 400 zł za egzamin i 300 zł za wydanie certyfikatu, Instytut wyznacza termin egzaminu. Osoby posiadające 5-letnią praktykę na stanowisku szefa firmy zdają jedynie test z zagadnień podanych powyżej, składający się z 45 pytań. Osoby, które nie mają 5-letniej praktyki, dodatkowo rozwiązują również zadanie problemowe.
Przedstawiony zakres tematyczny jest bardzo szeroki. Niewiele osób tak naprawdę posiada kompletną wiedzę we wszystkich z tych dziedzin na raz. Jeżeli ktoś prowadzi samodzielnie niewielkie przedsiębiorstwo transportowe, nie będzie się rozliczał na zasadach pełnej księgowości, toteż nie jest dla niego istotna wiedza na temat zawartości bilansu czy rachunku zysków i strat, natomiast jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność, która obliguje go do prowadzenia ksiąg handlowych, jest to już zazwyczaj jednostka większa, w której właściciel samodzielnie nie umie radzić sobie ze 'wszystkim’ i zatrudnia kompetentnych pracowników. Są to specjaliści w danej dziedzinie, np. księgowy czy osoba zarządzająca przewozami. By kontrolować działania pracowników, właścicielowi potrzebna jest tylko ogólna wiedza, którą pogłębia w razie potrzeb. Wynika z tego, że państwo polskie utrudnia tylko niepotrzebnie dostęp do branży transportowej dla małych firm, które chciałyby rozpocząć działalność posiadając np. 1 pojazd.
Wymienione zakresy tematyczne dotyczą egzaminu dla krajowego transportu rzeczy. Jeśli ktoś chciałby się starać o certyfikat na transport międzynarodowy, musi dodatkowo poznać zagadnienia związane bezpośrednio z tym transportem i zdać egzamin na certyfikat kompetencji zawodowych przewoźników w międzynarodowym transporcie drogowym.