Biopaliwa – żółta kartka dla Polski

Złoża tradycyjnych paliw kopalnych wyczerpują się

Wydarzenia ostatnich miesięcy pokazują, że chyba możemy mówić o kolejnym, ogólnoświatowym kryzysie paliwowym. Ceny tradycyjnych paliw do pojazdów mechanicznych, jak benzyna czy olej napędowy, osiągają historyczne maksima i nic nie wskazuje na to, aby w najbliższym czasie ten niekorzystny trend miał się odwrócić. Do takiej sytuacji przyczyniają się z pewnością spekulacje na rynku paliw czy niestabilność polityczna w regionach o kluczowym znaczeniu dla sektora energetycznego. Jednak głównych przyczyn galopujących cen paliw należy upatrywać w zasadach funkcjonowania rynku, czyli zależności pomiędzy podażą a popytem. Nowe złoża ropy naftowej nie są jak narazie odkrywane, a wojny i klęski żywiołowe często powodują wyłączanie z eksploatacji niektórych złóż. A zasoby ropy są ograniczone. Tymczasem, popyt na paliwa ropopochodne napędza gospodarczy i – co za tym idzie także motoryzacyjny – boom w Chinach i innych, szybko rozwijających się krajach tego regionu.

To powoduje, że producenci samochodów i naukowcy intensyfikują prace nad zastosowaniem tzw. paliw alternatywnych. Prace te koncentrują się obecnie na 8 podstawowych rodzajach paliw: wodorze, GTL, sprężonym gazie ziemnym (CNG), syntetycznym oleju napędowym, LPG, biogazie oraz biopaliwach płynnych. Największe nadzieje wiąże się z wodorem, który jest pierwiastkiem powszechnie występującym w przyrodzie. Problemy stwarza jednak jego pozyskiwanie (izolowanie) oraz magazynowanie. Dlatego, w ostatnim czasie dużo uwagi poświęca się innym paliwom gazowym (LPG, CNG) oraz biopaliwom, których pozyskanie jest znacznie łatwiejsze. W dodatku, te ostatnie są paliwami odnawialnymi i pozwalają uniezależnić się od dostaw z krajów posiadających bogate złoża danego surowca.

Czym są biopaliwa?

Biopaliwa odgrywają istotną rolę w europejskiej polityce transportowej i energetycznej, ponieważ stanowią jedną z niewielu dostępnych możliwości zastąpienia benzyny i oleju napędowego. Poprzez unikanie emisji gazów cieplarnianych przyczyniają się też do walki ze zmianami klimatycznymi, zwiększają zróżnicowanie europejskich źródeł energii, zmniejszają uzależnienie od importu ropy naftowej, a także otwierają nowe rynki zbytu dla europejskiego rolnictwa. Biopaliwa mogą zastępować tradycyjne paliwa lub stanowić do nich dodatek; są one uzyskiwane poprzez przetwarzanie lub fermentację niekopalnych zasobów biologicznych takich jak oleje roślinne, buraki cukrowe, zboża i inne uprawy oraz odpady organiczne. Należy do nich biodiesel produkowany z nasion oleistych (zwłaszcza rzepaku) i zużytego oleju spożywczego, bioetanol produkowany ze zbóż i roślin wykorzystywanych do produkcji cukru oraz biogaz uzyskiwany z gazów powstających na składowiskach odpadów oraz z odpadów z gospodarstw rolnych. Duże doświadczenia w tym zakresie mają kraje Ameryki Południowej. Np. w Brazylii stosuje się alkoholowe paliwo silnikowe, otrzymywane z trzciny cukrowej. Prace nad tego typu paliwami zapoczątkował kryzys energetyczny lat 70. Wówczas, władze Brazylii rozpoczęły działania, mające na celu popularyzację biopaliw. W 1985 r. już 40% nowych samochodów w tym kraju jeździło na metanolu. Obecnie ok. 40% wszystkich samochodów w Brazylii jeździ na mieszance benzyny i alkoholu metylowego w stosunku 3:1.

Komisja Europejska za stosowaniem biopaliw

W związku z rosnącymi cenami paliw kopalnych oraz koniecznością uniezależnienia się od dostawców ropy naftowej, Komisja Europejska uznała zwiększenie udziału biopaliw w rynku paliwowym za jeden z priorytetów swojej polityki energetycznej. W planie przyjętym w 2001 r., w celu wspierania wykorzystania paliw alternatywnych w sektorze transportu stwierdzono, że wykorzystanie paliw (takich jak etanol i biodiesel) uzyskiwanych z produktów rolnych to technologia o największym krótko- i średnioterminowym potencjale. W 2003 r., przyjęta została dyrektywa w tej sprawie (Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych, Dz. U. L 123 z 17.5.2003.) „Sektor transportu jest obecnie niemal zupełnie uzależniony od paliw produkowanych na bazie ropy naftowej” – mówi Andris Piebalgs, Komisarz ds. Energii. Według tych przepisów udział biopaliw w całkowitej sprzedaży benzyny i oleju napędowego w Państwach Członkowskich musi stopniowo wzrastać, poczynając od 2% w roku 2005 do przynajmniej 5,75% w 2010 r. „Państwa Członkowskie muszą koniecznie wypełnić swoje zobowiązanie do opracowania strategii dotyczących alternatywnych paliw w sektorze transportu, oraz do przeciwstawienia się tej nadmiernej zależności, która w Unii Europejskiej jest przyczyną poważnych obaw dotyczących zarówno środowiska jak i bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię.” – mówi komisarz Piebalgs.

Tabela 1: Założony w krajowych sprawozdaniach udział biopaliw w całkowitym rynku paliw w poszczególnych krajach na koniec 2005 r. Źródło: Komisja Europejska.

Kraje Członkowskie ociągają się

Tymczasem, Komisja Europejska upomniała na początku b.r. 9 Krajów Członkowskich w związku z nie stosowaniem się do dyrektywy z 2003 r., która zobowiązała państwa UE do przedstawienia do lipca 2004 r. sprawozdań o udziale biopaliw w ogólnym rynku paliw oraz docelowego ich udziału. W lutym zostały rozesłane powiadomienia o nieprzestrzeganiu prawa do 19 Państw Członkowskich, które nie poinformowały Komisji o środkach zastosowanych przez nie w celu transpozycji dyrektywy do prawa krajowego, co miało nastąpić do dnia 31 grudnia 2004 r. Były to: Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Irlandia, Luksemburg, Łotwa, Niderlandy, Niemcy, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry i Włochy. Pięć spośród tych krajów – Belgia, Włochy, Luksemburg, Polska i Słowenia w ogóle nie przedstawiły takich sprawozdań. Cypr i Estonia przekazały raporty niekompletne, bo nie przedstawiające docelowego poziomu udziału biopaliw w krajowym rynku. Z kolei w krajowych sprawozdaniach Francji i Portugalii podane wartości docelowe nie są ostateczne. Poza tym niektóre Państwa Członkowskie wyznaczyły docelowy udział biopaliw w rynku w 2005 r. poniżej wartości referencyjnej ustanowionej w dyrektywie, wynoszącej 2%.

Biopaliwa a sprawa polska

Ostatecznie, Polska złożyła raport dotyczący udziału biopaliw w rynku oraz docelowej jej wartości na przełomie czerwca i lipca b.r. Nasz kraj jednak znalazł się w gronie siedmiu państw, które założyły na koniec 2005 r. zbyt niski udział biopaliw w rynku paliwowym, aniżeli przewiduje to dyrektywa (2%). Na tej liście znalazły się: Dania (zakładany udział biopaliw na koniec 2005 r. – 0%), Irlandia (0,06%), Finlandia (0,1%), Wielka Brytania (0,3%), Węgry (0,4-0,6%), Polska (0,5%) i Grecja (0,7%). Bruksela wystąpiła do wymienionych krajów o uzasadnienie tak niskiego poziomu biopaliw, zakładanego na bieżący rok, jednak przedstawioną przez nie argumentację uznała za niewystarczającą. Stwierdzono również brak zachęcania do stosowania biopaliw w wymienionych krajach. W związku z tym, KE wszczęła postępowanie przeciw wymienionym krajom – w tym Polsce – o naruszenie dyrektywy o biopaliwach.

Trzeba przyznać, że jedną z przyczyn opóźnień we wdrażaniu unijnej dyrektywy dotyczącej biopaliw w Polsce są emocje, które wywołuje ten temat. Wystarczy przypomnieć 2003 r., kiedy to doszło do ostrego konfliktu dotyczącego wprowadzenia domieszki biopaliw do wszystkich paliw płynnych oferowanych na rynku. Obie strony silnie lobbowały na swoją rzecz, a niektórzy mówili wręcz o możliwości uszkodzenia silników przy stosowaniu takich domieszek. Ostatecznie, prezydent zdecydował się zawetować ustawę o biopaliwach.

Tymczasem biopaliwa powinny się pojawić na polskich stacjach benzynowych jeszcze w tym roku. Będą one sprzedawane w specjalnie oznakowanych dystrybutorach. Termin ich wprowadzenia zależy od tego, kiedy zacznie obowiązywać rozporządzenie Rady Ministrów określające normy do biokomponentów, które miałyby być dodawane do paliw. Politycy PSL twierdzą, że należy bardziej śmiało wprowadzać biokomponenty do paliw na polskich stacjach, bowiem może to się przyczynić do obniżenia cen paliw. Marek Sawicki z PSL jest zdania, że dodatek 5% spirytusu spowoduje obniżenie ceny benzyny, bowiem biopaliwa objęte są niższą akcyzą. Benzyna mogłaby wówczas stanieć o ok. 40 gr. na litrze. Poseł Sawicki zapowiedział ponadto złożenie skargi na polski rząd do Komisji Europejskiej w związku z nie stosowaniem się do Dyrektywy 2003/30/WE.

Źródła:

•  Komisja Europejska – Dyrekcja Generalna ds. Energii i Transportu ( http://europa.eu.int/comm/dgs/energy_transport )

•  Instytut Badań Rynku Motoryzacyjnego „Samar” ( www.samar.pl )

•  Polska Agencja Prasowa ( www.pap.com.pl )