Bezpieczeństwo podróżnych w publicznym transporcie zbiorowym

Obawa przed napadami, kradzieżami, czy aktami wandalizmu  ze zrozumiałych powodów powoduje u podróżnych niepewność i strach. Obniża zaufanie do środków komunikacji miejskiej oraz generuje szereg skarg i zażaleń. Zła opinia na temat publicznego transportu zbiorowego uderza nie tylko w przewoźników państwowych i prywatnych świadczących usługi przewozowe, ale w całą branżę transportową.

Przyczyny zagrożeń bezpieczeństwa jazdy
Przyczyn tego zjawiska należy szukać głównie w zaniedbaniach organizatorów przejazdów: w złym wyposażeniu autobusów i tramwajów, niewłaściwej organizacji ruchu w mieście; przede wszystkim jednak w braku urządzeń alarmujących (np. możliwości szybkiego kontaktu z policją, lub Inspektoratem Transportu Drogowego), czy w niewykwalifikowanym personelu. Problem wydaje się jednak bardziej złożony. Analizując szerzej kwestie bezpieczeństwa w transporcie publicznym nie można pomijać innych ważnych tematów: problemów demograficznych, zwiększającej się mobilności społeczeństwa, zmian w polityce społecznej i gospodarczej, rozwoju technik transportu czy rozrostu miast. W związku z tym wzrasta popyt na usługi transportu zbiorowego. W 2004 roku sama komunikacja autobusowa w Warszawie osiągnęła poziom 450 milionów przejazdów i korzysta z niej 90% mieszkańców Warszawy powyżej 15 roku życia. Trzeba również wziąć pod uwagę zmiany kulturowe widoczne w mentalności poszczególnych grup społecznych korzystających z transportu publicznego, szczególnie tych, które zagrażają bezpieczeństwu publicznemu (np. pseudo-kibice wracający z meczu).
Przyczyny zagrożeń bezpieczeństwa w środkach transportu zbiorowego można podzielić na kilka grup:

• zachowanie podróżnych: niestosowanie się do regulaminu podróży, np. wnoszenie niebezpiecznych przedmiotów, niszczenie mienia, agresywne zachowanie;
• zachowanie kierowców: niska kultura jazdy, brak zachowania należytej ostrożności, prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu (tylko w 2005 roku Komenda Główna Policji odnotowała aż 99 przypadków, w których osoby bezpośrednio odpowiadające za bezpieczeństwo pasażerów prowadziły pojazd pod wpływem alkoholu, bądź  narkotyków);
• zachowanie osób postronnych, które wykorzystują środki transportu jako miejsce  wandalizmu i przestępczości.

Z kolei inne obszary niebezpieczeństw zależą od dostawców usług przewozowych i mogą być związane z:

• niedostatecznym wyposażeniem pojazdów;
• złym stanem taboru;
• niskim poziomem technicznym infrastruktury (np. przystanki autobusowe)
• nieprawidłową obsługą środków bezpieczeństwa w pojazdach.

Warto też pamiętać, że każdy pasażer powinien czuć się bezpiecznie nie tylko podczas samego przejazdu autobusem, tramwajem, czy metrem, ale również podczas dojścia do przystanku, oczekiwania na pojazd, ewentualnej przesiadki oraz dojścia do celu podróży. Być może właśnie niewłaściwa zabudowa przystanku autobusowego nie ochroniła oczekujących na autobus, przed skutkami śmiertelnego uderzenia samochodem osobowym, nad którym stracił panowanie jego kierowca. Do wypadku doszło w Warszawie na Trasie Toruńskiej w połowie stycznia 2006 r. Z punktu widzenia przewoźników największe znaczenie ma sam przejazd. Oto kilka przykładowych czynników, jakie negatywnie wpływają na stan bezpieczeństwa podczas jazdy:

• zły stan techniczny środka transportu,
• nieodpowiednia konstrukcja siedzisk w autobusach,
• zatłoczenie,
• zła widoczność,
• akty wandalizmu.

Ogromne znaczenie dla komfortu jazdy pasażerów ma także umiejętność płynnej i bezpiecznej jazdy kierowcy oraz sposób prowadzenia pojazdu. To właśnie na kierowcy spoczywa odpowiedzialność za przejazd, a na przewoźnikach – zapewnienie mu jak najlepszych warunków pracy.

Komunikacja miejska a środowisko
Sprawnie funkcjonujący zbiorowy transport publiczny to nie tylko bieżące rozwiązywanie problemów komunikacyjnych w zatłoczonych miastach i dbanie o komfort jazdy pasażerów. Należy pamiętać, że system transportowy musi być również przyjazny dla środowiska naturalnego, tzn. spełniać normy jakościowe, nie zagrażać zdrowiu ludzi i nie zanieczyszczać nadmiernie środowiska. Transport jest niestety jednym z największych źródeł zanieczyszczeń, dlatego tak ważne jest stosowanie ekologicznych metod i technologii w pojazdach komunikacji miejskiej. Świadomość na ten temat stale rośnie, zarówno wśród użytkowników środków transportu publicznego, jak też władz miejskich i samych przewoźników.

Rozwiązania wspierające bezpieczeństwo pasażerów
Coraz częściej jednostki zarządzające komunikacją miejską (jak np. Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie) dokonują oceny jakości usług świadczonych przez przewoźników. Jednym z kryteriów jest ocena bezpieczeństwa podróżnych. Jak zatem przewoźnicy powinni dbać o swoich pasażerów? Otóż mogą oni zidentyfikować zagrożenia i znaleźć odpowiednie rozwiązania, które mogą polegać na zapewnieniu:

• kompetentnego personelu nadzoru i kontroli w pojazdach,
• systemu monitoringu wizyjnego, który pomaga m.in w rejestracji zagrożeń i identyfikacji wandali, poszerza też pole obserwacji pojazdu przez jego kierowcę,
• nowoczesnych systemów łączności radiowej z funkcją satelitarnej lokalizacji pojazdu,
• dobrego oświetlenia wnętrza pojazdu,
• niezawodnej łączności ze służbami kontroli i nadzoru publicznego.

A także na:

• wysokiej kulturze jazdy,
• uwrażliwianiu społeczeństwa na dbanie o ład publiczny,
• zwiększeniu sankcji karnych za akty wandalizmu i agresji w środkach transportu publicznego,
• szybkim usuwaniu szkód i efektów wandalizmu.

Zarządzanie bezpieczeństwem w transporcie zbiorowym jest problemem bardzo złożonym i wymaga systematycznych, stopniowo wprowadzanych zmian. Pożądane efekty mogą być osiągnięte jedynie wtedy, gdy działania na rzecz walki z przyczynami zagrożeń są realizowane kompleksowo i w sposób wielokierunkowy. Powinny dotyczyć całej organizacji dostarczającej usługi komunikacji miejskiej.  Dbałość o komfort, zdrowie i wartości materialne pasażerów zmusi prawdopodobnie władze i organizatorów do zaostrzenia przepisów karnych, zwiększonej kontroli, czy zaangażowania środków finansowych w zakup nowych technologicznych rozwiązań (np. monitoring wizyjny). Poza tym warto skupić się na intensywnym zwiększaniu świadomości pasażerów co do grożących niebezpieczeństw i poczucia odpowiedzialności za publiczne środki transportu. Być może gdyby zarówno kierowcy autobusu, jak i pasażerowie byli bardziej wrażliwi na to, co dzieje się wewnątrz pojazdu, nie doszłoby do wielu niebezpiecznych zdarzeń. Na przykład do takiego jak w Warszawie w grudniu 2005 r., kiedy to na oczach wszystkich pobito w autobusie  21-letniego studenta.  Mimo, że rzecznik Zarządu Transportu Miejskiego potwierdził, że kierowca  autobusu w takiej sytuacji może zjechać z trasy lub nawet podjechać na komisariat, ciągle mamy do czynienia z podobnymi napadami.

Bezpieczeństwo a regulacje prawne
Bezpieczeństwo w transporcie uwzględniają zarówno przepisy unijne, jak również dokument Ministerstwa Infrastruktury pt. „Polityka transportowa państwa na lata 2005-2025”. Szczegółowe wytyczne dla poprawy jakości usług transportowych zawarte są także w normach przyjętych przez Polski Komitet Normalizacyjny, które określają m.in. kryteria jakościowe bezpieczeństwa podróżnych, jak np. zabezpieczenie przed przestępstwami i wypadkami oraz zarządzanie sytuacjami wyjątkowymi. Brak poczucia bezpieczeństwa wśród pasażerów jest hamulcem w korzystaniu ze środków zbiorowego transportu publicznego. Dla władz miast sprawujących pieczę nad komunikacją miejską priorytetem powinno być dbanie o jakość przewozów osób, a tym samym o ich bezpieczeństwo i komfort.

Źródło: S. Zamkowska, „Bezpieczeństwo podróży publicznym transportem pasażerskim”. Transport Miejski i Regionalny, Nr 10. Październik 2005.