Czas na Wschód (7): Bogdan – klasa mini

Po najważniejszym i najstarszym ukraińskim producencie autobusów – firmie LAZ, warto przyjrzeć się jego rodzimej konkurencji, która w ostatnich czasach wyrosła za plecami lwowskiej fabryki. Jednym z nich jest firma „Czerkaskij Autobus” z miejscowości Czerkasy, położonej na południowy wschód od Kijowa, która dla swoich pojazdów stosuje swojsko brzmiącą nazwę Bogdan…

Historia Czerkaskich Zakładów Remontowych

Firma „Czerkaskij Autobus” jest spadkobiercą Czerkaskich Zakładów Remontowych (CzARZ), których budowę rozpoczęto w 1964 r. Ukończone dwa lata później zakłady początkowo zajmowały się – zgodnie ze swoja nazwą – remontami autobusów PAZ 652. Maksymalne zdolności wytwórcze fabryka osiągnęła we wczesnych latach 70. Do roku 1993, kiedy CzARZ zaprzestał działalności remontowej, odbudowano tu 25 115 autobusów PAZ. Na początku lat 70. fabryka została gruntownie przebudowana i rozpoczęła produkcję na potrzeby przemysłu zbrojeniowego. W 1993 r. zakłady rozpoczynają produkcję przyczep samochodowych oraz samochodów typu towos na bazie osobowych Iżów 2715. Dekretem prezydenta Ukrainy z 15 czerwca 1993 r., rok później czerkaskie zakłady zostają sprywatyzowane. W 1996 r. fabryka rozpoczyna produkcję 12-miejscowych minibusów na bazie dostawczego GAZa Gazeli oraz mobilnych warsztatów dla ekip pogotowia naprawiającego gazociągi, opartych na podwoziu ciężarówek KrAZ 260G. W 1998 r. zakłady przechodzą kolejną gruntowną przebudowę. Zamontowane zostaje nowe oprzyrządowanie produkcyjne i rozpoczynają się przygotowania do seryjnej produkcji autobusów.

A-091 – pierwszy autobus

W 1999 r. zaprezentowany zostaje pierwszy efekt tych prac – autobus A091 Bogdan, zbudowany na podwoziu Isuzu NQR 71P. W grudniu 2002 r. zostaje oddana do użytku nowa lakiernia o powierzchni 1 080 m2, wyposażona w nowoczesne oprzyrządowanie pomiarowe polskiej produkcji. Umożliwia ona zwiększenie mocy produkcyjnych do 1 500 autobusów rocznie. W 2002 r. firma przyjmuje obecną nazwę – „Czerkaskij Autobus” i zaczyna używać nazwy Bogdan jako marki dla produkowanych autobusów. W 2003 r., w celu rozszerzenia asortymentu produkcyjnego o autobusy średniej i dużej pojemności, macierzysty koncern Bogdan wykupuje 2 budynki należące do zakładów Rotor w Czerkasach o powierzchni produkcyjnej 5 300 m2.

Dzisiaj należąca do Holdingu Przemysłowo-Inwestycyjnego „Bogdan” firma Czerkaskij Autobus należy do największych producentów środków transportu na Ukrainie. W dwóch zakładach o łącznej powierzchni produkcyjnej 30 300 m2 firma zatrudnia 959 pracowników, a jej zdolności produkcyjne wynoszą ok. 1 500 autobusów małej i 50 autobusów dużej pojemności rocznie. W 2002 r. firma wyprodukowała 467 autobusów, wówczas wyłącznie klasy mini. W 2003 r. 39% nowych autobusów sprzedanych na Ukrainie nosiło markę Bogdan. Firma współpracuje z wieloma uznanymi, światowymi partnerami, takimi jak Isuzu Motors Limited – głównym dostawcą podwozi i silników. Prowadzona jest także kooperacja z krajowymi firmami, jak np. z Sojitz Corporation, która umożliwiła ekspansję rynkową firmy w innych krajach WNP, a także ze spółką Ukravtobusprom, która w czasach ZSRR zajmowała się projektowaniem autobusów i trolejbusów dla większości radzieckich producentów. W 2004 r. Czerkaskij Autobus otworzył swoje przedstawicielstwo w Kazachstanie oraz rozpoczął rozmowy z irańską Bahman Group dotyczące możliwości wspólnej produkcji autobusów dla Iranu.

Czas na mini – Bogdan A-064

Opis oferty fabryki z Czerkas rozpoczynamy od autobusów klasy mini, które jako pierwsze pojawiły się w ofercie firmy i do dziś stanowią trzon programu produkcyjnego. Najmniejszym autobusem w ofercie jest minibus Bogdan A-064. Oparty na podwoziu małej ciężarówki Isuzu, 6,6-metrowy pojazd zabiera na pokład 41 pasażerów, w tym 14+1 siedzących. Napęd zapewnia mu 4-cylindrowy, przedni silnik Isuzu 4 HF1-2 o mocy 103 KM.

Tabela 1: Dane techniczne autobusu Bogdan A-064

Bogdan A-091

Kolejny minibus, Bogdan A-091, zaprojektowany przez firmę Ukravtobusprom, znajduje się w ofercie firmy od 1999 r. i był pierwszym seryjnie produkowanym w Czerkasach autobusem. Co ciekawe, ten niewielki autobus miejski spełnia przepisy EKG-ONZ R36 oraz GOST 27815-88, dotyczące środków transportu publicznego. Oprócz odmiany miejskiej, autobus posiada także wersję międzymiastową, turystyczną oraz specjalną, przeznaczoną dla służb ratowniczych. Podobnie jak mniejszy model, tak i A-091 bazuje na podwoziu ciężarówki Isuzu, a więc i podstawowe komponenty mechaniczne pochodzą od tej firmy. Uruchamiane pneumatycznie mechanizmy drzwiowe pochodzą z kolei od włoskiego dostawcy. Przednia oraz tylna ściana autobusu zostały wykonane z tworzywa wzmacnianego włóknem szklanym, co w 1999 r. było na Ukrainie rozwiązaniem wyjątkowo nowoczesnym.

W zależności od przeznaczenia, poszczególne modyfikacje autobusu A-091 posiadają inaczej rozplanowane wnętrze. I tak, autobus miejski posiada 21 foteli pasażerskich, międzymiastowy – 27, a turystyczny – 24. Ta ostatnia wersja obejmuje dodatkowo bogate wyposażenie, obejmujące układ klimatyzacyjny, system audio-video oraz zamykane schowki bagażowe. Co ciekawe, producent podaje także ceny tych konstrukcji. Wersja miejska kosztuje 158 000 hrywien, międzymiastowa – 169 000 hrywien, a turystyczna – 209 000 hrywien. Wszystkie ceny zawierają VAT. Dostępna jest ponadto wersja specjalna, o której wspominaliśmy. Jest to autobus przeznaczony dla służb ratowniczych. Przestrzeń pasażerska posiada układ ogrzewania niezależny od silnika. Pojazd wyposażony jest w sprężarkę umożliwiającą pompowanie kół oraz specjalistyczny sprzęt do prowadzenia akcji ratowniczych w kopalniach. Ten wysoce wyspecjalizowany pojazd kosztuje 236 750 hrywien, uwzględniając podatek VAT.

Tabela 2: Dane techniczne autobusu Bogdan A-091 w wersji miejskiej

Bogdan A-092 i A-092.2

Nieco nowocześniejszym od dwóch opisanych powyżej modeli jest autobus Bogdan A-092, będący modernizacją konstrukcji A-091. Zaprezentowany po raz pierwszy w lutym 2003 r. pojazd wyposażono w silnik Euro 3, co na Ukrainie robi szczególne wrażenie, bowiem obecnie obowiązującymi tutaj normami ekologicznymi są Euro 0. Wprowadzenie do silnika Euro 3 niezbędnych urządzeń elektronicznych kontrolującego pracę silnika umożliwiło nie tylko kilkukrotne obniżenie emisji szkodliwych związków w spalinach, ale także pozwoliło bardziej wydajnie wykorzystywać paliwo, którego zużycie spadło o 7-8%. Przednia ściana autobusu uzyskała bardziej współczesne kształty, zmieniono także materiały wykończeniowe we wnętrzu i fotele pasażerskie oraz konstrukcję drzwi. Układ hamulcowy został wyposażony w system ABS. Dzięki wydłużeniu nadwozia o 215 mm możliwe było zwiększenie pojemności bagażników oraz ilości przestrzeni dla pasażerów siedzących na tzw. tylnej ławce.

Ostatnim modelem klasy mini w ofercie firmy „Czerkaskij Autobus” jest – zunifikowany z modelem A-092 – autobus dalekobieżny A-092.2 Jest to właściwie luksusowa odmiana opisanego wcześniej autobusu międzymiastowego. Z zewnątrz można go odróżnić przede wszystkim po wklejanych szybach bocznych. Model ten jest także wyposażany w doładowany, 4-cylindrowy silnik Isuzu Euro 3. Wewnątrz zainstalowano 27 wygodnych foteli z regulowanymi oparciami i nie przewidziano miejsc stojących. Bogatsze jest także wyposażenie seryjne.

Tabela 3: Dane techniczne autobusu Bogdan A-092 w wersji miejskiej

Tabela 4: Dane techniczne autobusu Bogdan A-092.2

W kolejnym odcinku opiszemy konstrukcje Bogdan średniej i dużej pojemności. Do zobaczenia!