Dworce autobusowe w Warszawie (część 1)

Pewnego rodzaju standardem widocznym w polskich miastach małej i średniej wielkości jest lokowanie dworców autobusowej komunikacji podmiejskiej i międzymiastowej blisko centralnej części miasta, na ogół w pobliżu dworca kolejowego (o ile nie znajduje się on na peryferiach). Rozwiązanie takie jest jednak niekorzystne i niewystarczające dla sprawnej obsługi miast dużych i centrów aglomeracji z kilku przyczyn. Autobusy międzymiastowe docierające do najściślejszego centrum wielkiego miasta muszą pokonać długi odcinek pokrywający się z siecią lokalnej komunikacji miejskiej, nierzadko przedzierając się przez zakorkowane ulice (co powoduje opóźnienia), a zgromadzenie linii wybiegających z miasta we wszystkich kierunkach wymaga stworzenia dworca o dużej powierzchni w atrakcyjnej, drogiej i ciasno zabudowanej części miasta. Ponadto ze względu na powierzchnię miasta często wymagane są dodatkowe przystanki nawet dla międzymiastowych linii pospiesznych i ekspresowych. Dlatego też w większych miastach funkcjonuje układ bazujący na kilku dworcach autobusowych o nieprzypadkowej lokalizacji, z których jeden pełni rolę głównego i największego. W przypadku komunikacji podmiejskiej często stosowany jest model oparty na zgrupowaniu końcowego przystanku linii na pierwszym dużym węźle przesiadkowym do komunikacji miejskiej na granicy miasta. W Warszawie aktualne rozmieszczenie dworców oraz przystanków będących największymi skupiskami linii podmiejskich i międzymiastowych wynika częściowo z pozostałości po pierwotnej infrastrukturze Państwowej Komunikacji Samochodowej, a częściowo z rozwoju niezorganizowanej działalności przewoźników komercyjnych, doraźnie korygowanej przez miasto. Spójną wizję organizacji punktów przesiadkowych na peryferiach utrzymuje Zarząd Transportu Miejskiego, udostępniając odpłatnie stanowiska zainteresowanym przewoźnikom.

W pierwszej części artykułu przybliżającego skupiska początkowych przystanków linii podmiejskich i międzymiastowych w Warszawie przedstawione są zorganizowane dworce i punkty przesiadkowe. W części kolejnej opisane zostaną niezorganizowane przystanki komunikacji prywatnej na terenie stolicy.

Zarządzany przez Polonus PKS Warszawa główny warszawski dworzec autobusowy został otwarty w 1980 roku przy Alejach Jerozolimskich po południowej stronie dworca kolejowego Warszawa Zachodnia. Przejął rolę centralnego dworca od poprzednio istniejącego dworca autobusowego przy skrzyżowaniu ulic Leszno i Okopowej. Jest obecnie największym dworcem w Warszawie, obsługuje ruch krajowy (podmiejski i międzymiastowy) oraz międzynarodowy. Dziennie odprawianych jest niemal tysiąc autobusów we wszystkich kierunkach, głównie należących do krajowych Przedsiębiorstw Komunikacji Samochodowej, ale z usług dworca korzystają także przewoźnicy prywatni oraz firmy działające w sieciach komunikacji międzynarodowej. Dworzec dysponuje jedenastoma stanowiskami do odprawy podróżnych, rozległym placem postojowym mogącym pomieścić więcej niż sto autobusów oraz budynkiem z poczekalnią, pięcioma okienkami kas biletowych, informacją, przechowalnią bagażu, a także pawilonami handlowo-usługowymi, w których mieszczą się sklepy, kioski, salony prasowe, pawilony gastronomiczne, kantor, fryzjer, urząd pocztowy oraz biuro podróży. W części biurowej kilkupiętrowego budynku znajduje się także hostel dysponujący 168 miejscami noclegowymi w pokojach 1-, 2-, 3- i 4-osobowych. Do peronów dworca kolejowego Warszawa Zachodnia prowadzi przejście podziemne. Istnieją także przejścia podziemne do stanowisk dworca autobusowego, nie są jednak wykorzystywane od dawna. Po stronie wschodniej budynku dworca znajdują się parkingi, postój taksówkowy, przystanki dla autobusów kończących trasę na Dworcu Zachodnim oraz kilkustanowiskowa pętla autobusów miejskich (obecnie wykorzystywana przez linie 182, 717 i wybrane kursy 523). Lokalizacja dworca jest nieco peryferyjna, jednak obiekt jest bardzo dobrze skomunikowany z centrum miasta za pomocą sieci komunikacji miejskiej (autobusów i zintegrowanych taryfowo pociągów podmiejskich i Szybkiej Kolei Miejskiej).

Dworzec Wschodni

Istniejący od 1966 roku dworzec autobusowy Stadion obsługujący ruch podmiejski i międzymiastowy w kierunku wschodnim (około 300 kursów dziennie) został zlikwidowany w połowie 2010 roku w czasie budowy stadionu narodowego przed mistrzostwami UEFA EURO 2012. Z powodu opóźnień związanych ze sporem z zarządcą terenu, na którym planowano wybudowanie nowego dworca, nowoczesny obiekt przy Dworcu Wschodnim oddano do użytku dopiero 29 maja 2012. Do tego czasu przez niemal dwa lata autobusy odjeżdżały z prowizorycznych przystanków przy ulicy Kijowskiej i Lubelskiej, a oczekiwały na odjazd na niechlujnych klepiskach w pobliżu dworca kolejowego. Istniejący obecnie dworzec jest zlokalizowany przy ulicy Lubelskiej, po południowej stronie kolejowego Dworca Wschodniego. Składa się z 5 peronów, jest w całości zadaszony membraną z włókien sztucznych opartą na stalowych słupach. Na terenie pętli znajduje się parterowy, przeszklony budynek o powierzchni ok. 150 m. kw, w którym zlokalizowano Punkt Obsługi Pasażerów ZTM, kasy biletowe do sprzedaży biletów międzymiastowych, zaplecze socjalne dla kierowców i pracowników, toalety i poczekalnię dla podróżnych. W ciągu doby dworzec obsługuje ponad sto kursów autobusów miejskich i niemal dwukrotnie więcej kursów podmiejskich i międzymiastowych. W ciągu godziny może obsłużyć nawet 40 autobusów. Z pętli korzystają przewoźnicy wyruszający wcześniej z dworca Warszawa Stadion (m. in. PKS Białystok, Garwolin, Siedlce). Obiekt jest wygodny i funkcjonalny, przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, pełni rolę wygodnego węzła przesiadkowego pomiędzy koleją a autobusową komunikacją miejską i regionalną. Poważnym mankamentem pętli jest brak miejsca przewidzianego do dłuższych postojów autobusów oczekujących na odjazd, przez co wciąż funkcjonuje błotniste klepisko przylegające do nasypu kolejowego. Zarządcą obiektu jest stołeczny Zarząd Transportu Miejskiego.

 

Duża sześciostanowiskowa pętla autobusowa przy stacji metra Wilanowska, w części wykorzystywana przez autobusy PKS i PolskiBus, ma długą tradycję dworcową. W latach 1889 –1969 istniała tam stacja Piaseczyńsko-Grójeckiej Kolei Dojazdowej. Początkowo nazywała się Warszawa Szopy, w 1943 roku zmieniono jej nazwę na Warszawa Południe. Po likwidacji kolejki jeszcze przez wiele lat stosowano nazwę Dworzec Południowy w odniesieniu do zlokalizowanej tam pętli autobusów miejskich. W latach 90. przeniesiono na Wilanowską spod parku Dreszera dawny dworzec PKS Mokotów. W latach 1983-1995 pętla była wykorzystywana przez jedyną wówczas linię trolejbusową w Warszawie. Po uruchomieniu metra pętla stała się ważnym punktem przesiadkowym pomiędzy metrem a tramwajami oraz autobusami miejskimi i podmiejskimi. PolskiBus wchodząc na rynek w 2011 roku ustanowił pętlę Metro Wilanowska głównym punktem początkowym i przesiadkowym dla wszystkich swoich linii. Na przełomie 2012 i 2013 roku część linii przeniesiono na zlokalizowany na północy węzeł Metro Młociny. Aktualnie spośród sześciu stanowisk pętli cztery są wykorzystywane przez autobusy komunikacji miejskiej, jedno przez PolskiBus i jedno przez autobusy PKS Grójec i Polonus PKS Warszawa (o. Piaseczno). Co ciekawe na rozkładach jazdy i tablicach kierunkowych PKS wciąż można spotkać dawną nazwę „Dworzec Południowy”. Pętla, poza wiatami przystankowymi, nie ma żadnej infrastruktury dla pasażerów. PolskiBus zaadaptował jeden z pawilonów handlowych dla potrzeb kasy biletowej. Nie licząc autobusów ZTM, dziennie odprawianych jest około dwustu autobusów komunikacji podmiejskiej (PKS) i międzymiastowej (PolskiBus).

 

W miejscu dawnej pętli Huta Warszawa 27.10.2008 oddano do użytku duży węzeł przesiadkowy Młociny przy ostatniej stacji pierwszej linii stołecznego metra. Rozległy obiekt obejmuje stację metra, pięciostanowiskowy dworzec autobusowy wykorzystywany w części przez autobusy komunikacji podmiejskiej i międzymiastowej, sześciostanowiskową pętlę tramwajową, parking „Parkuj i Jedź”dla 1000 samochodów i 80 rowerów oraz budynki usługowe, poczekalnie, kasy biletowe, zaplecze socjalne. Pod koniec 2012 roku swoje linie stopniowo zaczął przenosić tam z pętli Metro Wilanowska PolskiBus. Aktualnie trasy rozpoczynają tam linie P1, P2, P3, P4, P8, P11 –łącznie około 40 kursów. Ze stanowisk dworca korzystają także podmiejskie autobusy Translud i Komunikacji Miejskiej Łomianki. Obiekt choć peryferyjny, jest bardzo dobrze skomunikowany z centrum (metro, tramwaje, autobusy). Problemem jest jednak bardzo duże wykorzystanie przez linie autobusowe komunikacji miejskiej –trudne będzie wygospodarowanie kolejnych stanowisk dla potrzeb komunikacji międzymiastowej.

 

W maju 2010 oddano do użytku dworzec dla autobusów dalekobieżnych oraz wycieczkowych przylegający do pirsu południowego budynku stołecznego Lotniska Chopina (poziom przylotów). Dworzec liczy 21 stanowisk, oczekującym podróżnym oferuje miejsca siedzące pod zadaszeniem i gablotę na rozkłady jazdy. Aktualnie z terminalu korzystają m. in. regularne autobusy dalekobieżnych linii przewoźników takich, jak Neobus, Podlasie-Express, PKS Białystok, PKS Stalowa Wola, PKS Suwałki, Contbus, Żak-Tourist. Na ogół autobusy docierają najpierw do przystanku docelowego w Warszawie (Dworzec Zachodni lub plac Defilad) i dopiero stamtąd udają się w kierunku lotniska. Póki co dziennie wykonywanych jest około 60 kursów, jednak dworzec ma bardzo duży potencjał i w przyszłości może być bardziej wykorzystany.

 

W kolejnej części artykułu przedstawione zostaną niezorganizowane przystanki i pętle prywatnej komunikacji podmiejskiej i międzymiastowej, ulokowane w najważniejszych punktach miasta.