Gazowa ofensywa PGNiG
14 czerwca 2004 r. w Poznaniu, podczas Międzynarodowych Targów Technologii Przemysłowych i Dóbr Inwestycyjnych, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. zorganizowało konferencję prasową, podczas której przedstawiono plany firmy, dotyczące rozwoju rynku pojazdów zasilanych sprężonym gazem ziemnym. W spotkaniu uczestniczyli: Marek Kossowski – prezes zarządu PGNiG S.A., Marek Foltynowicz – wiceprezes zarządu PGNiG S.A., Andrzej Hościłowicz – kierownik projektu CNG w centrali PGNiG S.A. oraz dr. inż. Jan Sas z Wydziału Zarządzania Akademii Górniczo-Hutniczej. W swoich wystąpieniach wszyscy prelegenci podkreślali fakt, że zasilanie CNG ze względu na sposób dystrybucji i niską cenę jest obecnie bardzo korzystną propozycją dla firm transportowych operujących na terenie aglomeracji, w tym przede wszystkim dla autobusowych przedsiębiorstw komunikacyjnych.
Planowany rozwój
Obecnie PGNiG realizuje „Program rozwoju rynku pojazdów zasilanych sprężonym gazem ziemnym”, który zakłada, że do 2010 r. powstanie 30 ogólnodostępnych stacji tankowania pojazdów sprężonym gazem ziemnym, a w Polsce będzie jeździło ok. 20 000 takich pojazdów. Wedle planów spółki u dział sprężonego gazu ziemnego w rynku paliw dla transportu na lata 2005 – 2020 ma wynosić: w 2010 – 2%, w 2015 – 5% i w 2020 – 10%. Obecnie głównym celem strategicznym jest stworzenie potencjału zapewniającego 2%-owy udział gazu ziemnego w rynku paliw do pojazdów w perspektywie roku 2010, poprzez doprowadzenie do budowy ogólnopolskiej sieci stacji tankowania sprężonego gazu ziemnego oraz zakładana sprzedaż na poziomie 500 mln Nm3 w roku 2010. Wedle PGNiG rynkowymi odbiorcami sprężonego gazu ziemnego winny być następujące segmenty rynku transportowego: t ransport komunalny, operatorzy lokalnych flot pojazdów, operatorzy krajowych flot pojazdów i użytkownicy indywidualni.
Dla osiągnięcia powyższych celów PGNiG podjął różnorodne działania promocyjne i marketingowe. W pierwszym półroczu 2004 r. zorganizowane zostały trzy konferencje i seminaria w Warszawie, Gdańsku i Krakowie dla przyszłych klientów, developerów, producentów pojazdów i urządzeń oraz innych potencjalnych partnerów na rynku sprężonego gazu ziemnego. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S. A. będzie współfinansowało budowę stacji tankowania sprężonego gazu ziemnego, jak również oferowało pomoc w przygotowaniu biznesplanów i pozyskiwaniu środków dla przedsięwzięć promujących rozwój rynku sprężonego gazu ziemnego. Warto tutaj dodać, że 29 czerwca br. otwarto nową stację CNG w Gdańsku. Uruchomienie następnych w Zabrzu, Opolu, Jaśle, Tarnowie, Bydgoszczy, Olsztynie i Poznaniu planowane jest na IV kwartał br.
Gazowe porozumienie na Śląsku…
22 czerwca 2004 r. został podpisany list intencyjny pomiędzy Przedsiębiorstwem Komunikacji Miejskiej w Tychach a jedną ze spółek dystrybucyjnych z Grupy Kapitałowej PGNiG SA – Górnośląską Spółką Gazownictwa z siedzibą w Zabrzu. Jego głównym celem jest wprowadzenie sprężonego gazu ziemnego do zasilania autobusów śląskiego przewoźnika i tym samym obniżenie na terenie Tychów emisji zanieczyszczeń (spalin samochodowych) i zmniejszenia natężenia hałasu. List intencyjny przewiduje pozyskanie taboru autobusowego z silnikami napędzanymi sprężonym gazem ziemnym oraz budowę stacji tankowania sprężonym gazem ziemnym w mieście Tychy. Jego sygnatariusze zobowiązali się, że dołożą wszelkich starań, każda w swoim zakresie działania, w celu zagwarantowania stabilnych warunków realizacji wspólnie podjętego projektu. Władze miasta Tychy zadeklarowały natomiast wspieranie działań zmierzających do pozyskania środków finansowych z właściwych funduszy Unii Europejskiej do realizacji zamierzeń objętych podpisanym dokumentem.
… i na Pomorzu
W czerwcu również w Gdańsku zostało podpisane „gazowe” porozumienie o współpracy pomiędzy Pomorską Komunikacją Samochodową z siedzibą w Wejherowie a jedną ze spółek dystrybucyjnych z Grupy Kapitałowej PGNiG SA – Pomorską Spółką Gazownictwa (PSG) z siedzibą w Gdańsku. Zawarty dokument przewiduje zaprojektowanie odpowiednich rozwiązań komunikacyjnych dla wybranych obszarów regionu – wprowadzenie specjalnych linii autobusowych obsługiwanych przez autobusy zasilane sprężonym gazem ziemnym. Partnerzy określili w porozumieniu główne kierunki współpracy. PSG w połowie przyszłego roku zamierza uruchomić w Gdyni stację tankowania sprężonego gazu ziemnego, natomiast PKS (Pomorska Komunikacja Samochodowa) wykorzysta ten czas na częściowe przestawienie taboru autobusowego z oleju napędowego na sprężony gaz ziemny.
CNG w Warszawie
Chcąc przedstawić obecną sytuację wykorzystania gazu w transporcie pasażerskim, o wypowiedź na ten temat poprosiliśmy szefów firm transportowych działających na terenie Warszawy. Właśnie takie przedsiębiorstwa, wedle opinii PGNiG, są najlepiej predysponowane do wykorzystania CNG. Posiadają własne bazy transportowe i dysponują dużymi flotami pojazdów operujących w centrach miast.
Miejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie są największym przewoźnikiem w kraju. Codziennie około 1200 autobusów z baz przedsiębiorstwa wyrusza na stołeczne ulice. MZA nie posiadają i nie miały nigdy pojazdu napędzanego CNG. – „Na ten temat znamy różne opinie z różnych źródeł, własnego zdania opartego o eksploatację niestety nie mamy – mówi dyrektor Utrzymania Taboru w warszawskim MZA, Zbigniew Adamski – Na pewno inne możliwości stosowania paliw alternatywnych byłyby pożądane. Są argumenty za, ale jest też jeszcze sporo spraw do rozwiązania. Podstawowe zagadnienia, które firma powinna przeanalizować, to: cena autobusu, minimalna opłacalna ilość autobusów w eksploatacji, uzbrojenie terenu lub wydzielenie zajezdni i stosunek kosztów eksploatacji do nakładów.”
O opinię zapytaliśmy również prezesa PKS Grodzisk Mazowiecki, Zenona Marka. – „PKS w Grodzisku Mazowieckim od 2001 r. eksploatuje autobus zasilany CNG. Jest to Jelcz 120M/1, który dotychczas obsługiwał linie komunikacji miejskiej w Warszawie, a obecnie będzie on eksploatowany na liniach dowozowych do warszawskich hipermarketów. Po okresie jego ponad trzyletniej eksploatacji wyrażamy pozytywną opinię odnośnie jego walorów eksploatacyjnych i ekonomicznych. Autobus technicznie nie stwarza większych problemów. Według nas CNG ma prawie same zalety. Jest paliwem bezpiecznym, w miarę tanim, czystym ekologicznie. Idealnie nadaje się do eksploatacji w autobusach miejskich w centrach dużych miast. Największym problemem w upowszechnieniu CNG jest brak ogólnie dostępnych stacji tankowania. Z uwagi na zmniejszające się zasoby i nieustanny wzrost cen ropy naftowej, wydaje się, że wprowadzenie alternatywnego paliwa jest koniecznością.”
Korzyści po stronie CNG
Gaz ziemny jest jednym z najbardziej ekologicznych i ekonomicznych znanych paliw silnikowych. Jego stosowanie przynosi w porównaniu do paliw ropopochodnych ograniczenie emisji spalin (już teraz autobusy zasilane CNG z powodzeniem spełniają normę Euro 4, a nawet Euro 5), redukcję zadymienia i smogu o 99% oraz obniżenie poziomu hałasu o 40%. Podczas spalania CNG powstaje znacznie mniej substancji szczególnie uciążliwych dla środowiska, jak np. tlenku węgla. Gaz ziemny jest lżejszy od powietrza, przez co szybko się ulatnia i nie powoduje zagrożenia wybuchem. Zasilane nim samochody mogą bez przeszkód parkować w podziemnych garażach, w przeciwieństwie do pojazdów zasilanych LPG (mieszanka propan-butanu). Pozytywne cechy zasilania sprężonym gazem ziemnym są szczególnie widoczne w zasilaniu autobusów miejskich, w pojazdach zakładów komunalnych, czy korporacjach taksówkowych.
Korzyści wynikające ze stosowania CNG jako paliwa można przedstawić w trzech grupach: środowisko, pojazd i budżet.
Środowisko
Spalanie gazu ziemnego redukuje emisję substancji szkodliwych średnio o 85%, zmniejsza poziom emitowanego przez pojazd hałasu 2-3-krotnie (od 3 do 7 dB), zmniejsza zapylenie powietrza i zmniejsza zagrożenie dla zdrowia ludzkiego związkami rakotwórczymi. W związku z powyższym CNG powinny być zasilane pojazdy często używane w ruchu miejskim o dużym natężeniu. Przykładem mogą być Amsterdam czy Berlin, które w trosce o środowisko i koszty prowadzą działania zmierzające do zwiększenia roli transportu opartego o pojazdy napędzane sprężonym gazem ziemnym.
Bezpieczeństwo
Powszechny jest strach przed gazem jako substancją wybuchową. Czynnikiem powodującym eskalację takich obaw są podawane przez media informacje o wybuchach gazu niszczących mieszkania czy całe domy, gdy w jednej chwili giną ludzie i dobytek ich życia. Tymczasem właściwości gazu ziemnego i budowa układu zasilania w samochodach nie potwierdzają tych zagrożeń. Po pierwsze sprężony gaz ziemny jest lżejszy od LPG, oleju napędowego czy benzyny. W przypadku awarii błyskawicznie się ulatnia, co równocześnie powoduje rozcieńczenie mieszaniny z powietrzem. Temperatura zapłonu jest dwukrotnie wyższa niż LPG, benzyny czy oleju napędowego. Zbiorniki gazu są poddawane bardzo rygorystycznym testom. Atestowane stalowe lub kompozytowe zbiorniki sprężonego gazu ziemnego dają pełną gwarancję bezpieczeństwa. Przetrwają nawet wybuch przytwierdzonego do nich granatu.
Budżet
Stosowanie CNG jako paliwa może także przynieść k orzyści ekonomiczne. W naszym kraju gaz ziemny jest dystrybuowany głównie przez PGNiG i zależne spółki. Cena 1 m sześciennego gazu jest ustalana ustawowo i obecnie wynosi 1,22 zł brutto za m3, co daje oszczędność 60-70% wydatków na paliwo. Poza tym pozytywnymi efektami są: zmniejszenie kosztów eksploatacji o 50%, dzięki dwukrotnie dłuższym okresom między przeglądami oraz wydłużenie czasu eksploatacji silnika o ponad 20%. Dla zobrazowania można się posłużyć przykładem. Samochód dostawczy zużywa ok.8,86 m3. gazu na 100 km. Przejechanie na CNG trasy z Wrocławia do Warszawy, liczącej 341 km będzie kosztowało 36,86zł. Ten sam pojazd zasilany benzyną, przy średnim zużyciu 8l/100km „spaliłby” swojemu właścicielowi aż 105 zł. Im dalej, lub im większe przebiegi pojazdów, tym większe oszczędności. Oczywiście przejście na zasilanie CNG pociąga też za sobą spore koszta. Można powiedzieć, że jest to średnioterminowa inwestycja, która dzięki niższym kosztom eksploatacyjnym powinna zwrócić się w perspektywie kilku lat.
CNG na świecie i w Europie
Na świecie jeździ 3,5 miliona pojazdów zasilanych sprężonym gazem ziemnym, z czego w Europie ok. 500 tys. Światowym liderem w tej dziedzinie jest Argentyna (1,1 mln), bardzo szybko rozwija się też rynek w Brazylii (668 tys.). Ważne miejsce zajmują Stany Zjednoczone (130 tys.), w Europie – Włochy (381 tys.), Rosja (36 tys.), Ukraina (45 tys.) i dynamicznie rozwijający się rynek w Niemczech (19 tys.). Ciekawe przykłady wykorzystania sprężonego gazu ziemnego obserwujemy na rynku amerykańskim, gdzie sprężonym gazem ziemnym są zasilane autobusy dowożące dzieci do szkół. Drugim takim przykładem jest policja w Los Angeles, która używa w tej chwili samochodów na gaz sprężony, ponieważ w przypadku przestrzelenia baku – nie wybuchają i tym samym są bezpieczniejsze zarówno dla policjantów, jak i dla osób postronnych. Czynnikiem wpływającym na dostępność gazu ziemnego jako paliwa są stacje tankowania. Obecnie na świecie jest ok. 4 tys. stacji, w tym ok. 1200 w Europie.
W Europie wprowadzanie sprężonego gazu jest wspomagane różnymi programami. Jednym z nich jest zakończony program NGVeurope, w ramach którego w 15 miastach na terenie 7 krajów Unii Europejskiej wprowadzono do komunikacji miejskiej autobusy CNG. Inną inicjatywą jest CIVITAS, czyli program „czystego transportu miejskiego”. Jedną z form jego realizacji jest wprowadzanie do komunikacji miejskiej ekologicznych autobusów, a za takie są uważane pojazdy CNG. Dzięki niemu pojawiły się one np. w austriackim Grazu. Istnieje możliwość, że w ramach następnej edycji autobusy zasilane sprężonym gazem ziemnym pojawią się w którymś z polskich miast.
W Polsce we wprowadzaniu CNG jako paliwa może odegrać rolę projekt „Blue Corridor” przygotowywany przez Europejską Komisję Ekonomiczną ONZ, wedle którego byłby możliwy przejazd pojazdami CNG od Helsinek przez Moskwę do Madrytu. Trasa „błękitnego korytarza” biegnie przez Polskę, od Brześcia do Słubic. Jeśli dojdzie do jego realizacji, na teranie Polski powstanie sieć kilku (najprawdopodobniej pięciu) stacji tankowania CNG – w Poznaniu, Koninie, Zakręcie k/Warszawy, Siedlcach i Białej Podlaskiej.
CNG w Polsce
W Polsce obecnie jeździ ok. 200 pojazdów na gaz ziemny, w tym 31 autobusów, ok.120 pojazdów serwisowych i kilkadziesiąt osobowych. Pojazdy na gaz ziemny można tankować na 24 stacjach w Polsce. Klientami są głównie zakłady komunikacji miejskiej. Największą flotę autobusów na gaz ziemny ma Przemyśl – 25 szt. i MPK Inowrocław – 9 szt., natomiast w pozostałych przedsiębiorstwach ich liczba kształtuje się następująco: MPK Rzeszów – 7 szt., MPK Tarnów – 6 szt., PKS Grodzisk Maz. – 1 szt., DLA Wrocław – 1 szt.
W Polsce zużycie gazu w 2003 r. kształtowało się na poziomie 750 tys. Nm3. Wskaźnikiem pokazującym poziom wykorzystania gazu ziemnego, jako paliwa, jest s topień nasycenia pojazdami na gaz sprężony. Liczby przedstawiają się następująco: w Polsce jeździ ok. 200 pojazdów CNG, co na łączną liczbę 13,5 mln użytkowanych pojazdów stanowi 0,01%. Tymczasem na świecie jeździ 3,3 mln samochodów zasilanych CNG, co na 660 mln wszystkich pojazdów daje udział rzędu 5%.Wynika z tego wniosek – w Polsce jest 500 razy mniej pojazdów zasilanych sprężonym gazem ziemnym niż pokazuje średnia światowa. W tej dziedzinie mamy dużo do zrobienia, tym bardziej wobec doniesień, że być może będziemy musieli kupować gaz ziemny w ilości, której nie wykorzystamy.
