Nagrodzeni na TRANSEXPO 2008: Autosan A12.13C Eurolider

Otwieramy nowy cykl artykułów o produktach nagrodzonych podczas targów TRANSEXPO 2008. Rozpoczynamy go od kategorii „Pojazdy”, gdzie wyróżnienie Targów Kielce dostał Autosan za autobus A12.13C Eurolider – przedstawiciela nowej generacji pojazdów sanockiego producenta.

To, że segment autobusów międzymiastowych jest dla Autosanu rynkiem strategicznym jest faktem powszechnie znanym. Jednak w ostatnich latach, konkurencja w tym segmencie stała się bardzo silna –na rynek weszli nowi, tani konkurenci, jak Solbus czy Irisbus, powoli wkraczają też producenci ze Wschodu i z Turcji. Wszystko to nie pozostaje bez wpływu na sytuację Autosanu, którego popularna rodzina Liderów zaczęła powoli przegrywać z tanimi, ale i nowoczesnymi konkurentami. Opracowanie nowej rodziny autobusów, które mogłyby zastąpić Lidera na rynku krajowym stało się więc koniecznością, tym bardziej że jednocześnie coraz bardziej rozwijał się eksport na wymagające rynki Europy Zachodniej. Dlatego już w 2006 r., podjęto decyzję o rozpoczęciu prac nad zupełnie nową rodziną autobusów międzymiastowych.

Prace nad nową rodziną autobusów rozpoczęły się pod koniec 2006 r. Inaczej, niż w przypadku serii Lider, którą oparto na podwoziach modeli poprzedniej generacji H10, postanowiono że nowa konstrukcja zostanie opracowana od podstaw, przy założeniu zastosowania w pełni samonośnego nadwozia. Jednocześnie, zgodnie z najnowszymi trendami w budowie autobusów, Eurolider miał zostać opracowany jako konstrukcja modułowa, co umożliwi szybkie tworzenie nowych odmian pojemnościowych, a także skróci czas budowy autobusu i pozwoli znacznie ograniczyć koszty produkcji, co przy dzisiejszej presji cenowej ze strony konkurencji ma niebagatelne znaczenie.

Według pierwotnych założeń, na rodzinę Eurolider miały składać się trzy modele o długościach: 9,7, 11 i 12,5 metra. Jednak rosnące na niektórych rynkach europejskich zapotrzebowanie na autobusy dwuosiowe o zwiększonych –według nowych norm Unii Europejskiej –gabarytach spowodowało, że zdecydowano się wydłużyć dwa największe modele do, odpowiednio, 12,3 i 13,2 metra. Opracowanie stylistyki nadwozia i wnętrza autobusu powierzono zewnętrznej firmie.

Jako pierwszy do produkcji skierowany został najdłuższy, 13,2-metrowy wariant Eurolidera, co wynikało z dużego zainteresowania tą konstrukcją ze strony rynku szwedzkiego. I właśnie pierwszy egzemplarz tej wersji mogliśmy podziwiać na targach Transexpo w Kielcach, gdzie Eurolider święcił swoją światową premierę.

Nadwozie Eurolidera zostało zaprojektowane od podstaw przez zewnętrzną firmę designerską. Jego bryłę charakteryzują ostre krzywizny, stosunkowo mała powierzchnia oszklona ścian bocznych oraz gięte szyby boczne. We wzornictwie Eurolidera można odnaleźć także elementy nawiązujące do innych modeli Autosanu, jak np. projektorowe lampy przednie i tylne, czy pomalowane na czarno podszybie przedniej ściany. Jednak najbardziej charakterystycznym elementem nadwozia nowego modelu są srebrzyste pasy, wykonane z polerowanego aluminium, umieszczone wokół przednich reflektorów, na przednich drzwiach, przy dolnej krawędzi pierwszych szyb bocznych oraz na tylnym podszybiu, z zachodzeniem na boki nadwozia. Dodaje to linii autobusu dynamizmu i wrażenia nowoczesności. Innym wyróżniającym się elementem nadwozia Eurolidera są wystające zderzaki.

Nadwozie pozbawione jest wszelkich listew ozdobnych, dzięki czemu poszczególne elementy tworzą jednolitą, gładką powierzchnię. Do tego efektu przyczyniają się także lakierowane na czarno elementy poszycia nad drzwiami, tworząc jednolity pas z szybami bocznymi. Generalnie, należy przyznać, że projektanci osiągnęli nowoczesny i ciekawy efekt wizualny.

Modułowa konstrukcja nadwozia pozwoliła także znacząco obniżyć masę własną pojazdu, co powinno przyczynić się do ograniczenia zużycia paliwa. Szkielet wykonywany jest ze stali o podwyższonej wytrzymałości (górna część nadwozia) oraz stali nierdzewnej (część dolna) lub w opcji całkowicie ze stali nierdzewnej. Poszycia wykonano ze stali nierdzewnej oraz tworzyw sztucznych, natomiast klapy boczne z aluminium.

Ciekawostkę stanowią tylne drzwi, w których zastosowano dodatkowe, wąskie skrzydło, otwierane ręcznie przez kierowcę w momencie zasygnalizowania zamiaru wejścia na pokład przez osobę niepełnosprawną. Po jego otwarciu szerokość wejścia wzrasta z 720 do ponad 900 mm, co umożliwia uruchomienie znajdującej się w progu drzwi windy. To proste rozwiązanie z jednej strony pozwala zapobiec uruchomieniu windy przez osoby niepowołane, a z drugiej pozwala lepiej wykorzystać przestrzeń wewnątrz (umożliwia zamontowanie dodatkowej pary foteli).

Ponieważ nowa seria autobusów została opracowana także z myślą o eksporcie na rynki Europy Zachodniej, konstrukcja modelu Eurolider w pełni odpowiada aktualnym światowym tendencjom. Posiada więc on samonośne nadwozie, pneumatyczne zawieszenie obu osi oraz tarczowe hamulce, ale także zaawansowane technicznie systemy bezpieczeństwa, o których piszemy poniżej.

W Euroliderach stosowane będą podobne zespoły napędowe i jezdne, jak w autobusach rodziny Lider. W modelach 12 i 13-metrowych będą to 6-cylindrowe silniki Renault DXi7 o pojemności 7,2 dm3 i mocy 295-315 KM oraz Cummins ISBe o pojemności 6,7 dm3 i mocy 295 KM. W mniejszym, 9,7-metrowym modelu stosowane będą 4-cylindrowe jednostki znane z modelu Tramp: Renault DXi5 o pojemności 4,8 dm3 i mocy 215 KM oraz Cummins ISBe o pojemności 4,5 dm3 i mocy 190 KM. Silniki będą współpracowały z mechanicznymi skrzyniami biegów ZF 6S-1200 (w modelu 9,7 m: 6S-700) lub automatycznymi Allison T350R (w modelu 9,7 m: T280R).

Pod względem podwoziowym, rodzina Eurolider została podzielona na dwie podstawowe platformy: krótszą (dla modelu 9,7 m) oraz dłuższą (dla odmian 12,3 i 13,2 m). W pierwszej z nich stosowane będą przednie osie sztywne firmy LAF lub niezależnie zawieszone osie Voith. Jeśli chodzi o tylni most, klient będzie mógł wybrać pomiędzy konstrukcjami dwóch amerykańskich firm: Meritor i Dana Spicer. Natomiast w dłuższej platformie w standardzie stosowane będą obie osie firmy ZF, w tym przednia z niezależnym zawieszeniem.

Instalację elektryczną w Euroliderach całkowicie oparto na szynie danych CAN.

Autobus prezentowany w Kielcach wyposażono w 51 indywidualnych, komfortowych foteli z regulowanymi oparciami. Uwagę zwracają charakterystyczne półki bagażowe o miłych dla oka, zaokrąglonych kształtach, co dotyczy również zamontowanych w nich zestawów oświetleniowo-nawiewowych. Naprzeciw drugich drzwi wygospodarowano przestrzeń dla osób poruszających się na wózkach.

Stanowisko kierowcy wyposażono w wygodny, obrotowy fotel ISRI z zawieszeniem pneumatycznym, wyposażony w 3-punktowy pas bezpieczeństwa. Dzięki zastosowaniu instalacji elektrycznej w pełni opartej na szynie danych CAN firmy VDO, możliwe było także zastosowanie nowoczesnego, regulowanego pulpitu typu Siemens VDO z wyświetlaczem ciekłokrystalicznym.

Jak już wspominaliśmy, autobusy Eurolider będą charakteryzowały się dość bogatym wyposażeniem z zakresu bezpieczeństwa. Oprócz systemu elektronicznego sterowania hamulcami (EBS), łączącego w sobie funkcje systemów ABS i ASR, będą one wyposażane także w system kontroli trakcji ESC (ESP), zapobiegający przewróceniu się autobusu podczas jazdy po łuku. Ponadto, wyposażenie standardowe wersji 13-metrowej obejmuje: elektrycznie otwierane i podgrzewane okno kierowcy, elektrycznie sterowane i podgrzewane lusterka, tapicerowane wnętrze (ściany boczne + podsufitka), wysokie fotele z regulowanymi oparciami i pasami bezpieczeństwa, czy system przyklęku ECAS. W skład wyposażenia opcyjnego wchodzą m.in.: układ klimatyzacyjny z szybami termoizolacyjnymi, automatyczna skrzynia biegów Allison, system czujników cofania, system przeciwpożarowy DAFO w komorze silnika, zestaw audio-video (odtwarzacz DVD, 2 monitory LCD), kołpaki kół oraz dodatkowe wyposażenie foteli (rozkładany stolik, siateczka, zagłówki z logo).

System oznaczeń modeli jest dość podobny do stosowanego dotychczas. Pierwsza litera jest stała („A”), a dwie kolejne cyfry kolejną generację autobusów (po A10 i A11). Kolejne dwie cyfry odpowiadają przybliżonej długości w metrach, a ostatnia litera zastosowanemu silnikowi.

Seria	Generacja	Długość (m)	Silnik
A	12	10	R – Renault
		12	C – Cummins
		13

Tabela 1: Oznaczenia modeli rodziny Autosan Eurolider

Jak już wspominaliśmy, rodzina autobusów Eurolider została opracowana w znacznym stopniu pod kątem wymogów rynków zachodnioeuropejskich. Dlatego już od pewnego czasu wiadomo, że pierwsze 5 sztuk autobusów Eurolider –w tym prezentowany w Kielcach prototyp –trafi na szwedzkie drogi. Warto wspomnieć, że pojazd ten był prezentowany na wystawie Persontrafik, która odbyła się w dniach 15-17 października w Goeteborgu.

Również harmonogram wprowadzania kolejnych odmian wydaje się dostosowany do oczekiwań rynków eksportowych. Jako druga z kolei zostanie bowiem uruchomiona produkcja modelu niskowejściowego o długości 13,2 m (A12.13CLE), a więc odmiany popularnej w Szwecji, która może spotkać się z zainteresowaniem także na rynku węgierskim. Model ten powinien pojawić się na rynku na początku II kwartału 2009 r. Przewiduje się, że niskowejściowy Eurolider będzie dostępny także z silnikiem napędzanym gazem ziemnym (Cummins ISL G).

Kolejne przewidziane do uruchomienia produkcji modele to autobus 12,3-metrowy, który powinien pojawić się w II kwartale przyszłego roku oraz jego odmiana o podwyższonym pokładzie, wyposażona wyłącznie w miejsca siedzące. Jako ostatni do oferty trafi model o długości 9,7 metra. Tym samym, do końca 2009 r. nowa rodzina autobusów Eurolider całkowicie zastąpi dotychczasową serię Lider/Ramzes.

Na tym jednak nie koniec. Ogłoszenie upadłości firmy Jelcz S.A. na początku 2008 r. oraz decyzja syndyka o zaprzestaniu produkcji autobusów z końcem października spowodowały, że obowiązujący dotąd podział zadań w ramach grupy Polskie Autobusy (Jelcz –autobusy miejskie, Autosan –międzymiastowe) przestał obowiązywać. Tym samym, Autosan dostał zielone światło dla rozpoczęcia prac nad nową serią autobusów miejskich. W tym celu zatrudniono w Autosanie specjalistów w tej dziedzinie (m.in. mgr inż. Adam Choroszy –Dyrektor Rozwoju Autobusów Miejskich) i rozpoczęto prace projektowe. Dziś już wiemy, że zunifikowana rodzina autobusów miejskich Autosanu, również oparta na modułowej konstrukcji, będzie składać się z modeli o długości 10,5 i 12 metrów (oba w odmianie niskowejściowej i niskopodłogowej) oraz przegubowego o długości 18 metrów (tylko odmiana niskopodłogowa). Do tej rodziny powinien dołączyć także mały, ok. 8,5-metrowy model niskowejściowy, który docelowo zastąpi w ofercie autobus A0808M Sancity. Autobusy mają być w standardzie wyposażane w silniki Cummins (w opcji w wersji zasilanej gazem ziemnym) lub IVECO, automatyczne skrzynie biegów ZF, Voith lub Allison oraz osie ZF (z wyjątkiem modelu 8,5 m, który otrzyma zespoły jezdne częściowo z unifikowane z modelem Eurolider A1210C). Pierwszym owocem prac nad nową serią autobusów miejskich będzie niskowejściowy model 12-metrowy, określony mianem M12LE Sancity, który w ofercie Polskich Autobusów zastąpi, przeżywający w ostatnich latach rynkowy renesans, autobus Jelcz M121 Mastero. Autobus tej wejdzie do oferty Autosanu już w I połowie 2009 r.

Jak więc widać, Eurolider to dopiero jeden z kilku kroków na drodze do całkowitego odnowienia oferty Autosanu. Pierwszym krokiem był model Wetlina, który ma docelowo zastąpić w ofercie Solinę. Uruchomienie produkcji serii Eurolider ma na celu przede wszystkim odzyskanie pozycji na polskim rynku autobusów międzymiastowych, ale i zwiększenie konkurencyjności oferty na rynkach Europy Zachodniej. Z kolei wejście na rynek nowej serii autobusów miejskich Sancity ma umożliwić wypełnienie luki powstałej po upadku Jelcza, a także uatrakcyjnić ofertę eksportową. Dzięki temu, Autosan będzie dysponował szeroką ofertą autobusów dla każdego klienta. Docelowo, firma chce produkować równolegle tylko trzy zunifikowane, modułowe rodziny pojazdów: Wetlina (na podwoziu Mercedes-Benz Vario), Eurolider i Sancity. Umożliwi to znaczne ograniczenie kosztów produkcji, a więc i cen, co przyczyni się do znacznego zwiększenia konkurencyjności firmy. Trzymamy zatem kciuki za to, aby te ambitne plany udało się w najbliższych latach zrealizować.

Dane techniczne

	A1210	A1212	A1213
Długość (mm)	9700	12300	13200
Szerokość (mm)	2550
Wysokość (mm)	3260
Liczba miejsc siedzących	43	55	59
Łączna liczba miejsc	65	88	36
Silnik (1)	Cummins ISBe4-185, 4-cylindrowy, rzędowy, pojemność 4,5 l/136 kW (185 KM) przy 2500 obr./min., maks. moment obrotowy 700 Nm przy 1200-1600 obr./min.	Cummins ISBe4-300, 6-cylindrowy, rzędowy, pojemność 6,7 l/221 kW (300 KM) przy 2500 obr./min., maks. moment obrotowy 1100 Nm przy 1200-1700 obr./min.	Cummins ISBe4-300, 6-cylindrowy, rzędowy, pojemność 6,7 l/221 kW (300 KM) przy 2500 obr./min., maks. moment obrotowy 1100 Nm przy 1200-1700 obr./min.
Silnik (2)	Renault DXi5, 4-cylindrowy, rzędowy, pojemność 4,1 l/140 kW (190 KM) przy 2300 obr./min., maks. moment obrotowy 680 Nm przy 1200-1700 obr./min.	Renault DXi7, 6-cylidnrowy, rzędowy, pojemność 7,2 l/235 kW (320 KM) przy 2300 obr./min., maks. moment obrotowy 1200 Nm przy 1200-1700 obr./min.	Renault DXi7, 6-cylidnrowy, rzędowy, pojemność 7,2 l/235 kW (320 KM) przy 2300 obr./min., maks. moment obrotowy 1200 Nm przy 1200-1700 obr./min.
Skrzynia biegów	Mechaniczna ZF 6S-700 lub automatyczna Allison T280R	Mechaniczna ZF 6S-1200 lub automatyczna Allison T350R
Oś przednia	sztywna LAF lub zawieszenie niezależne Voith	ZF, zawieszenie niezależne
Most napędowy	Meritor lub Dana Spicer	sztywna oś ZF
Układ hamulcowy	Dwuobwodowy Wabco, hamulce tarczowe na obu osiach, system EBS i ESP (eletrkonicznej stabilizacji toru jazdy)	Dwuobwodowy Wabco, hamulce tarczowe na obu osiach, system EBS i ESP (eletrkonicznej stabilizacji toru jazdy)