Sprzedaż autobusów na polskim rynku w I połowie 2002 roku

Ogółem w I połowie 2002 roku sprzedano w Polsce 461 sztuk nowych autobusów,
o 124 szt. mniej niż w I połowie 2001 roku, co oznacza spadek dostaw o 21,2 %. Negatywną
tendencję o średniej wartości ponad -20 % odnotowano prawie we wszystkich kategoriach.
Wyjątkiem jest tutaj segment pojazdów lokalnych, gdzie zmniejszenie sprzedaży porównaniu z analogicznym okresem w ubiegłym roku
sięgnęło poziomu 14,52 % (głównie za sprawą wprowadzenie do klasyfikacji firmy
AMZ z Kutna wykonującej zabudowy autobusowe na samochodach dostawczych) oraz
kategoria autobusów szkolnych, gdzie nie sprzedano w I połowie 2002 żadnego pojazdu, natomiast
w I połowie 2001 roku – 1 szt.

Wykres. 1. Porównanie sprzedaży autobusów w I połowie 1999,
2000, 2001 i 2002 roku

źródło: JMK analizy rynku autobusów

Fakt, że zmniejszenie sprzedaży w porównaniu z pierwszš połowš 2001 roku nastąpiło we wszystkich kategoriach funkcjonalnych
świadczy o gorszej, ogólnej kondycji rynku wynikającej z zapaści gospodarczej
kraju. Kryzys wydatków publicznych ("obcinanie" dotacji budżetowych
i refundacji), rosnące zadłużenie gmin miejskich oraz ciągły wzrost bezrobocia
i spadek zamożności społeczeństwa (związane z tym zmniejszenie wpływów ze sprzedaży
biletów) coraz wyraźniej odbijają swoje piętno na polskim rynku autobusowym.
W tej sytuacji tylko nieliczne przedsiębiorstwa mogą sobie pozwolić na zakup
nowego taboru, pozostałe albo nabywają używane, wieloletnie pojazdy wycofywane
z zachodnioeuropejskich firm transportowych albo dokonują kolejnych remontów
posiadanych autobusów i starają się przeczekać ten niekorzystny okres. Nawet
zbliżające się wybory samorządowe (na które zawsze znajdowały się dodatkowe
fundusze pod zakup nowego taboru) nie zmienią tej negatywnej tendencji. Niepokojący
jest fakt, że poziom dostaw w tym półroczu jest mniejszy niż w 1999 r., kiedy
nastąpiła zapaść na rynku autobusowym (sprzedano wówczas ogółem tylko 1314 szt.).
Niestety, wszystko wskazuje na to, że w tym roku może nastąpić podobna sytuacja.

Wykres 2. Porównanie sprzedaży autobusów w I połowie 2001
i 2002 roku w ujęciu funkcjonalnym

źródło: JMK analizy rynku autobusów

W bardzo ważnej dla kondycji polskiego rynku kategorii autobusów miejskich
nastąpił spadek dostaw o 22,41 %. Ten wynik nie jest dużym zaskoczeniem – ubiegłoroczne
duże dostawy dla MZA Warszawa i MPK Wrocław znacznie "zawyżyły poprzeczkę" sprzedaży
i spodziewano się, że w tym roku ten segment rynku wykaże ujemny bilans. Natomiast
niepokój budzi skala różnicy i fakt, że tamte zamówienia były realizowane w
drugiej połowie roku co oznacza, że możemy spodziewać się tutaj jeszcze gorsze
go wyniku na zakończenie roku. Tę negatywną tendencję mogły osłabić ogłoszone
na początku roku zamówienia ZOKM Białystok na 55 autobusów oraz przetarg ZKM
Warszawa na obsługę linii komunikacyjnych (co oznacza dostawy około 115 autobusów),
ale pierwsze z nich zostało unieważnione i przeniesione na czas nieokreślony,
natomiast drugie – jeżeli znów nie zostanie unieważnione – rozpocznie się w
czerwcu 2003 roku, czyli ewentualne dostawy pojazdów potrzebnych do realizacji
tego zadania również odbędą się w przyszłym roku. Obecnie średnia ilość zamawianych
autobusów przez przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej wynosi 3-4 sztuki, a
największe przetargi w tym roku ogłosiło PKM Katowice na sumę 15 sztuk (dwukrotnie
zwyciężył tu Solaris Urbino 12 i dwukrotnie ten wynik został unieważniony),
MPK Włocławek na 10 szt. (zwyciężył Jelcz M081MB), MPK Kraków na 10 szt. (wygraną
sprawiedliwie podzielono pomiędzy Scania OmniCity Artic i Jelcza M181), MPK
Wałbrzych na 10 szt. (zwyciężyła Kapena Thesi City 65C-LE) i PKM Sosnowiec na
10 sztuk (zwyciężył Solaris Urbino 12). Do końca bieżącego roku duże kontrakty
na autobusy miejskie najprawdopodobniej zrealizuje MPK Wrocław (26 szt. Volvo
7000), PKS Oświęcim, (15 szt.) MPK Kraków (15 szt.) i MPK Częstochowa (10 szt.).
Największy udział w segmencie autobusów miejskich w I połowie 2002 roku ma MAN
(43,89 %), który od momentu wygrania przetargu na dostawę 100 sztuk NG 313 dla
MZA Warszawa wykazuje się dużą ekspansywnością na rynku i osiągnął największą
dynamikę sprzedaży w tym segmencie. Kolejne miejsce zajmuje Solaris (17,78 %),
Jelcz (12,22 %) i Volvo (10,00 %)
W segmencie autobusów lokalnych sprzedaż zmniejszyła się o 14,52 % w porównaniu
z analogicznym okresem w ubiegłym roku. Stosunkowo mniejszy spadek w tej kategorii
jest "dziełem" wprowadzenia do statystyk firmy AMZ z Kutna, która m.in. zajmuje
się konwersjami samochodów dostawczych na midi-busy w wersji miejskiej i lokalnej.
W innym wypadku, negatywny bilans sięgnąłby ponad 20%, podobnie jak w kategorii
autobusów kombi. Poziom dostaw w tych segmentach rynku jest swoistym barometrem
sytuacji w przedsiębiorstwach PKS, który w tym roku ewidentnie wskazuje na ich
ciężką sytuację finansową, która eliminuje zakupy nowych pojazdów i wymusza
eksploatację starego taboru. Ich stałym problemem są duże zaległości przy refundacji
ulgowych przejazdów, niski poziom dotacji ze strony samorządów lokalnych oraz
silna konkurencja ze strony prywatnych przewoźników, którym dzięki niższym kosztom
utrzymania, dowolnemu wyborowi obsługiwanych linii i większej operatywności
dużo łatwiej utrzymać się w dzisiejszej rzeczywistości gospodarczej. Największy
udział na polskim rynku autobusów lokalnych ma tradycyjnie Autosan (42,48 %)
przed AMZ (30,72 %) i Kapeną (18,95 %). Również wśród autobusów kombi liderem
w klasyfikacji jest Autosan (73,01 %) przed AS Motors (9,52 %), Jelczem (7,94
%) i Scanią (7,94 %).
Wśród autobusów turystycznych odnotowano w pierwszej połowie 2002 roku spadek
sprzedaży o 22,61 % w porównaniu z analogicznym okresem w ubiegłym roku. Niestety,
mimo ciągłej, jakościowej poprawy dostarczanych autokarów, ich niewielka ilość
i to w trakcie przygotowań do sezonu wakacyjnego (w 2001 roku sprzedano w tym
okresie 62,7 % całorocznych dostaw) świadczy o pogarszającej się kondycji polskich
przewoźników międzymiastowych i międzynarodowych. Zaniepokojenie budzi fakt,
że jeżeli przedsiębiorstwa PKS decydują się na zakup wysokopokładowego autobusu
turystycznego, najczęściej jest to pojazd używany. Największy przyrost sprzedaży
w tym segmencie zanotowało Volvo Polska, a największy spadek – Solaris Bus &
Coach, który jeszcze w pierwszej połowie 2001 roku pod nazwą Neoplan Polska
dostarczał autokary niemieckiej firmy Neoplan, a już w pierwszej połowie tego
roku sprzedał pierwszy autobus własnej produkcji – Solaris Vacanza 12. Największy
udział na polskim rynku autobusów turystycznych ma EvoBus (Mercedes Benz – 27,69
% + Setra – 10,77 %) przed Scanią (26,15 %) i Volvo (15,39 %), które zanotowało
największy przyrost sprzedaży w tym segmencie w porównaniu z pierwszą połową
2001 roku.

Wykres 3. Udział poszczególnych firm na polskim rynku autobusowym
w I połowie 2002 roku

Źródło: JMK analizy rynku autobusów

Patrząc na udziały poszczególnych firm na rynku, warto podkreślić awans MAN
Bus Polska, który awansował z 7 pozycji w zeszłym roku na 2 w tym roku. Największy
spadek sprzedaży zanotowały firmy Jelcz i Solaris Bus & Coach.

Tabela. Lista rankingowa marek autobusów w Polsce, z uwzględnieniem udziałów
w rynku w 2001 r. i w 2002 r.

źródło: JMK analizy rynku autobusów

Eksport autobusów z Polski w I połowie 2002 roku

Wykres 4. Udział poszczególnych firm w eksporcie autobusów
z Polski w I połowie 2002 roku

źródło: JMK analizy rynku autobusów

Oprócz tych negatywnych i mało optymistycznych informacji z polskiego rynku
autobusowego płyną również dobre wieści. Dotyczą one eksportu autobusów, który
w pierwszej połowie roku wyniósł 297 autobusów, w porównaniu z 373 sztukami
dostarczonymi do zagranicznych odbiorców w całym 2001 roku. Podobnie jak w ubiegłym
roku liderem w tej klasyfikacji jest Volvo, które wyeksportowało łącznie 154
autobusy, w tym pierwsze niskopodłogowe autobusy miejskie CNG produkowane seryjnie
w Polsce. Zostały one przekazane klientom we Francji (14 szt.) i Niemczech (19
szt.). Jednak największym "hitem" eksportowym Volvo jest model 8700, wytwarzany
we Wrocławiu w wersji międzymiastowej (kombi) oraz lokalnej LE – z niskim przebiegiem
podłogi w przedniej części (jeden z nich bierze udział w tegorocznej rywalizacji
o tytuł "Bus of the Year 2003"), które bazują na podwoziach dwu- lub trzy-osiowych.
Kolejne miejsce w klasyfikacji zajmuje MAN (identyczna pozycja jak w zeszłym
roku), który dostarczył zagranicznym odbiorcom 52 autobusy, w tym znaczną ilość
niskopodłogowych, lokalnych pojazdów NÜ 263 dla norweskiego przewoźnika. Tuż
za nim uplasowała się Scania (51szt. wobec 37 szt. w całym 2001 r.), która w
połowie bieżącego roku zakończyła montaż ciężarówek w zakładach Scania Kapena
w Słupsku. Obecnie wszystkie zdolności produkcyjne zostaną wykorzystane do wytwarzania
autobusów miejskich rodziny Omni i podwozi turystycznych. Zakład przygotowywał
się do tej zmiany już od kilku miesięcy, m.in. zwiększając o 20 % zatrudnienie.
Decyzja o podjęciu produkcji na dużą skalę kompletnych autobusów i autokarów
w Słupsku jest podyktowana procesem reorganizacji w obrębie szwedzkiego koncernu.
Po sprzedaży zakładów w Silkeborg norweskiej firmie Vest-Buss i przeniesieniu
produkcji podwozi do Katrineholn, Scania będzie wytwarzała kompletne autobusy
w Szwecji (Silkeborg), Polsce (Słupsk) i Rosji (Sankt Petersburg). Czwarte miejsce
na liście autobusowych eksporterów zajmuje Solaris, który dostarczył w I połowie
2002 roku zagranicznym klientom łącznie 37 autobusów i 1 trolejbus (wobec 52
autobusów i 2 trolejbusów w całym 2001 r.), w tym 5 szt. Urbino 12, 2 szt. Urbino
15 i 1 szt. Trollino 12 do Otrawy oraz 10 szt. Urbino 15 do Koszyc i 20 szt.
Urbino 15 do łotewskiego miasta Daugavpils. Polski producent zakłada, że w 2002
roku za granicę wyśle około 150 autobusów, czyli udziału eksportu w ogólnej
sprzedaży firmy wyniesie na zakończenie roku około 50 %. Docelowo ta wartość
w 2006 roku ma sięgnąć poziomu 70 % przy produkcji 1600 autobusów rocznie. Listę
eksporterów zamyka Jelcz, który dostarczył 3 autobusy dla litewskiej firmy Iksada.

Import autobusów do Polski w I połowie 2002 roku

Niestety, w segmencie rynku używanych autobusów musimy posługiwać się danymi
Głównego Urzędu Ceł, które nie są szczegółowe i nie do końca wiadomo ile z tych
autobusów zostało na terenie Polski, a ile zostało sprzedanych dalej do naszych
wschodnich sąsiadów. Ponadto kategoria "autobusy" zawiera w sobie "pojazdy samochodowe
do przewozu dziesięciu lub więcej osób razem z kierowcą". Te niejasności powodują,
że te informacje należy potraktować jako pewną ilustrację zjawiska, natomiast
na pewno nie można ich podawać jako wielkości importu używanych autobusów do
Polski.

Tabela 2 Zestawienie używanych pojazdów samochodowych, objętych
procedurą dopuszczenia do obrotu (import) w okresie 01.01 – 30.06.2002r (GUC)