Rząd: alkohol na rowerze będzie wykroczeniem, a nie przestępstwem

Rząd: alkohol na rowerze będzie wykroczeniem, a nie przestępstwem

Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, Kodeksu karnego i innych ustaw. W propozycjach znalazła się m.in. zmiana kwalifikacji czynu prowadzenia pod wpływem alkoholu pojazdów innych niż mechaniczne, np. roweru –pisze Adam Łaczek na I bike Kraków

Projekt ustawy:

USTAWA z dnia …o zmianie ustawy –Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw1)
Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn.zm.2)) wprowadza się następujące zmiany:
2) w art. 178a uchyla się §2
…
Art. 3. W ustawie z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2010 r., Nr 46, poz. 275, z późn. zm.4)) wprowadza się następujące zmiany:
2) w art. 87
a) po §1 dodaje się §1a w brzmieniu:
„Art. 87. §1a. Tej samej karze podlega, kto znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu inny pojazd niż określony w §1.”
b) §3 otrzymuje brzmienie:
„§3. W razie popełnienie wkroczenia określonego w §1, 1a lub 2 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.”.

Niestety, cały czasu utrzymuje się §3 –czyli zarówno w przypadku §1a jak i §2 orzeka się obligatoryjny zakaz prowadzenia pojazdów. Niesie to szereg problemów: m.in. nawet najbardziej błahą sprawę będzie musiał rozpatrzyć sąd i kryminalizuje się przez to trzeźwą jazdę na rowerze, co spowoduje że ludzie będą trafiać do więzień już nie za jazdę pod wpływem alkoholu, ale za jazdę na rowerze na trzeźwo, mimo zakazu. Jest to sprawa, w której będę postulował zmiany. Warto zauważyć, że uzasadnienie jest niezgodne z projektem: “Obok w/w kar za projektowane wykroczenie będzie można orzec także środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju od 6 miesięcy do 3 lat.”, podczas gdy z ustawy po znowelizowaniu jasno wynikać będzie, że środek karny w formie zakazu prowadzenia pojazdów (wprawdzie określonego rodzaju, czyli zapewne rowerów) jest obowiązkowy, a nie fakultatywny.

Jeśli chodzi o zakres kary, to wg projektu jest w obu przypadkach bardzo podobny:

“W projekcie zaproponowano w projekcie 6-miesięczne vacatio legis. …W zakresie przepisów karno –materialnych, w szczególności zaś kontrawencjonalizacji w przypadku przestępstwa z art. 178a§2 k.k. to wśród uwag dało się zauważyć wyraźne dwa –skrajne stanowiska zwolenników przyjętych w projekcie zmian (np. Sad Okręgowy w Elblągu, Sąd Okręgowy w Gdańsku i przeciwników (np. Prokuratura Okręgowa w Warszawie, Sąd Apelacyjny w Szczecinie). Wydaje się jednak, że argumentacja przemawiająca za zmianą poziomu penalizacji, wynikająca z danych statystycznych dotyczących liczby skazań, kosztów finansowych i społecznych takich skazań jest zdecydowanie bardziej przekonująca. W zakresie kontrawencjonalizacji uwzględniono uwagi Krajowej Rady Prokuratury, co do sposobu określenia znamion czynu zabronionego z art. 87 §1a k.w.”

Poniżej cytujemy fragment uzasadnienia:
“Kolejną istotną zmianą jest modyfikacja podejścia w zakresie kryminalizacji zachowań polegających na prowadzeniu w stanie nietrzeźwości pojazdów innych niż mechaniczny. Propozycja zawarta w projekcie polega na zmianie poziomu penalizacji za tego rodzaju działania i przeniesienie go na poziom odpowiedzialności za wykroczenie. U podstaw projektowanych zmian legła analiza danych dotyczących dotychczasowych efektów działań zarówno legislacyjnych, jak i stosowania przepisu tego w praktyce. Przestępstwo z art. 178 a §2 k.k. zostało wprowadzone do polskiego porządku prawnego na mocy ustawy z dnia 14 kwietnia 2000 r. (Dz. U. Nr 48, poz. 548). Należy zwrócić uwagę, że jest ono przestępstwem formalnym, z abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo, a zatem sprawca zostanie pociągnięty do odpowiedzialności karnej z uwagi na sam fakt prowadzenia pojazdu innego niż mechaniczny w stanie nietrzeźwości, bez związku z powstaniem realnego zagrożenia dla bezpieczeństwa w komunikacji, tudzież wystąpienia jakiegokolwiek skutku np. w postaci wypadku drogowego.

Ustawodawca sięgnął więc głęboko na przedpole kryminalizacji występku z art. 177 k.k., stosując wobec sprawców tego rodzaju zachowań sankcje w postaci alternatywnie orzekanych kar: pozbawienia wolności do roku, ograniczenia wolności oraz grzywny. Obligatoryjnie również stosowany jest wobec sprawców występków z art. 178a §2 k.k. środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju (do 25 lutego 2011 r. orzekano również obligatoryjnie zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, co zostało zmienione ustawą z dnia 25 listopada 200 r. –o zmianie ustawy –Kodeks karny, realizującą postanowienie sygnalizacyjne Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 maja 2009 r. (S 2/09), który zwrócił uwagę na nieproporcjonalność orzekanych środków w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w przypadku, kiedy sprawca występku z art. 178a §2 k.k. takiego pojazdu nie prowadził).

Obowiązywanie od ponad dekady przepisów kryminalizujących prowadzenie w stanie nietrzeźwości pojazdów innych niż mechaniczne na poziomie przestępstwa, wskazuje, że liczba tego rodzaju zdarzeń utrzymuje się na wysokim poziomie i tak skazano za przestępstwo z art. 178a §2 k.k.: w 2004 r. –59 135 osób, w 2005 r. –62 611 osób,w 2006 r. –60 694 osób, 2007 r.- 53 675 osób, 2008 r. –39 982 osób, 2009 r. –52 354 osób, 2010 r. –50 146 osób, 2011 r. –50 959 osób. Pomimo stosunkowo łagodnego (na tle innych sankcji Kodeksu karnego) zagrożenia karą nieodosobnione są przypadki, w których za prowadzenie pojazdu innego niż mechaniczny w stanie nietrzeźwości orzekana była bezwzględna kara pozbawienia wolności lub też zarządzono zawieszone wykonanie kary pozbawienia wolności. I tak, w zakładach karnych za przestępstwo z art. 178a §2 k.k. według stanu na 31 grudnia przebywało: w 2006 r. –352 osoby, w 2007 r. –1750 osób, w 2008 r. –10928 osób, w 2009 r. –13237 osób, w 2010 r. –12966 osób, w 2011 r. 12794 osoby. Przy czym podkreślenia wymaga fakt, że stosowanie przepisu art. 178a §2 k.k. z reguły odnosi się do rowerzystów, zaś prowadzący inne pojazdy stanowią nikły procent ogółu skazanych.

W tym kontekście rodzi się pytanie, czy zastosowane środki w postaci kryminalizacji na poziomie przestępstwa prowadzenia w stanie nietrzeźwości pojazdów innych niż mechaniczne, mają rzeczywisty wpływ na podniesienie bezpieczeństwa w komunikacji, zagrożonego przez nietrzeźwych uczestników ruchu, co przyświecało projektodawcom wprowadzającym występek tego rodzaju. I wydaje się, że na to pytanie nie można dać odpowiedzi twierdzącej. Jak wynika z danych raportuZdarzenia drogowe z udziałem rowerzystów 2008 -2011 – opracowanego przez Generalną Dyrekcję Dróg i Autostrad „występuje silna asymetria zagrożenia, na jakie narażeni są rowerzyści, i jakie sami powodują dla innych uczestników ruchu. Jeśli rowerzysta popełni błąd czy złamie przepis, w zdecydowanej większości wypadków obrażenia odnosi wyłącznie on sam. Liczba innych uczestników ruchu rannych w wypadkach spowodowanych przez rowerzystów wynosi zaledwie 50-60 rocznie, a zabitych 1-2. Stanowi to odpowiednio 1,1-1,3 promila ogółu rannych i ułamek promila ogółu zabitych na polskich drogach.”

Raport również wskazuje, że „zaledwie co czternasty rowerzysta uczestniczący w zdarzeniu drogowym znajdował się pod wpływem alkoholu. Co więcej, do części tych zdarzeń doszło bez winy rowerzysty;odsetek zdarzeń z udziałem rowerzystów, w których sprawcą był rowerzysta pod wpływem alkoholu lub innego środka wynosi ok. 5%. Wpływ alkoholu jest jeszcze mniej wyraźny w przypadku najpoważniej-szych wypadków, ze skutkiem śmiertelnym. Wśród zabitych rowerzystów ok. 5-6% znajdowało się pod wpływem alkoholu, a 3-4% przyczyniło się do spowodowania wypadku, w którym zginęli. Pewną anomalię stanowi tutaj rok 2010, w którym te odsetki były ok. 2 punkty procentowe wyższe. W odniesieniu do ogółu zabitych w wypadkach spowodowanych przez wszystkich nietrzeźwych (450-571 rocznie), zabici w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych rowerzystów stanowią ok. 2-3%. W przeciwieństwie do wypadków powodowanych przez kierowców są to niemal wyłącznie sami sprawcy. W ciągu ostatnich 6 lat (2006-2011) miał miejsce tylko jeden wypadek spowodowany przez nietrzeźwego rowerzystę, w którym zginęła inna osoba.”

Przedstawione dane mogą więc świadczyć więc o nikłym oddziaływaniu prewencyjnym przepisu art. 178a §2 k.k. i w tym kontekście należy rozważać, czy zaangażowanie sił i środków organów ścigania oraz aparatu wymiaru sprawiedliwości w ściganie, a następnie rozpatrywanie spraw tego rodzaju w procesie karnym o przestępstwo nie jest w tej sytuacji po prostu nieadekwatne, także ze względu na ponoszone przez Skarb Państwa wysokie koszty.

Proponowana zmiana, która prowadzi do modyfikacji poziomu penalizacji i przeniesienia odpowiedzialności za prowadzenie pojazdu innego niż mechaniczny na grunt przepisów –Kodeksu wykroczeń nie pozostawia tego rodzaju zdarzeń obojętnymi z punktu widzenia prawa. Zaś przewidywana za projektowane wykroczenie kary w postaci: aresztu od 5 do 30 dni, ograniczenia wolności trwającej miesiąc i kary grzywny od 20 do 5000 zł. wydają się być adekwatne w stosunku do zagrożonego dobra. Obok w/w kar za projektowane wykroczenie będzie można orzec także środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju od 6 miesięcy do 3 lat.”

Źródło: http://ibikekrakow.com/2012/10/10/rzad-o-nietrzezwych-rowerzystach/