RPO: Obywatel ma prawo do transportu publicznego. Rząd: My odpowiadamy za kolej

Wykluczenie transportowe

Wykluczenie transportowe mieszkańców mniejszych miejscowości to jeden z najczęściej podnoszonych problemów podczas spotkań regionalnych Rzecznika Praw Obywatelskich w całej Polsce od 2015 r.

Im dalej od metropolii, tym częściej mieszkańcy wsi wskazywali na liczne niedogodności z tym związane – utrudniony dostęp pacjentów do opieki zdrowotnej lub rehabilitacji, trudności w dojeździe do pracy osób niedysponujących prywatnym samochodem. Brak publicznych połączeń sprawia, że uwięzieni w domach pozostają seniorzy, osoby z niepełnosprawnościami i ich opiekunowie, a dzieci mają ograniczony dostęp do edukacji.

Problem nasilił się w okresie pandemii wobec bankructw części przewoźników i zmniejszenia liczby tras, przystanków oraz częstotliwości kursów. Dlatego zdaniem RPO, wykluczenie transportowe jest faktyczną przeszkodą w realizacji  konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich.

-„Uważam, że rozwiązania legislacyjne dotyczące publicznego transportu zbiorowego są niewystarczające dla realizacji tych norm Konstytucji – podkreśla Marcin Wiącek.

-„Dlatego też pragnę zwrócić uwagę na możliwość innego podejścia do problemu, nie ograniczającego się wyłączenie do kwestii zapewnienia finansowania przewozów, ale ujmującego problem z perspektywy praw obywatela – wskazuje RPO.

Chodzi o możliwość legislacyjnego określenia minimum realizacji norm programowych określającej obowiązki władzy publicznej w zakresie transportu publicznego. Wydaje się, że rozsądnym minimum w tym zakresie jest wprowadzenie prawa obywatela do transportu publicznego zapewniającego połączenie do siedziby władz danej gminy. O tym postulacie RPO pisaliśmy TUTAJ. A o reakcji gmin na ten postulat – TUTAJ.

Stanowisko resortu

Sekretarz stanu Rafał Weber w odpowiedzi na pismo Marcina Wiącka na samym początku zaznaczył:

-„Należy podkreślić, że minister właściwy do spraw transportu jest organizatorem publicznego transportu zbiorowego wyłącznie w zakresie przewozów kolejowych” – czytamy w piśmie Ministerstwa Infrastruktury z 26 października.

Następie wiceminister przedstawił funkcjonujący obecnie system organizacji przewozów autobusowych w Polsce , gdzie mamy linie regularne o charakterze użyteczności publicznej oraz przewozy o charakterze komercyjnym. Do 2019 r. w Polsce dominowały przewozy uruchamiane przez przewoźników komercyjnych. Jednostki samorządu terytorialnego nie podejmowały się organizacji przewozów o charakterze użyteczności publicznej, argumentując swoje decyzje brakiem wsparcia finansowego na uruchomienie takich przewozów.

-„W celu zachęcenia samorządów do organizacji połączeń autobusowych, resort infrastruktury przygotował skuteczne mechanizmy wsparcia finansowego, które zawarte są w ustawie z dnia 16 maja 2019 r. o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej. Przepisy ustawy weszły w życie z dniem 18 lipca 2019 r. Fundusz jest pierwszym na tak dużą skalę narzędziem wsparcia finansowego jednostek samorządu terytorialnego w organizacji publicznego transportu zbiorowego – informuje Rafał Weber

O liczbie linii dofinansowanych z FRPA pisaliśmy TUTAJ, podobnie jak o zachowaniu wyższej dopłaty (3 zł do wzkm) w kolejnych latach TUTAJ.

Najciekawsza w ministerialnym piśmie jest opinia dotycząca samego pomysłu RPO, czyli wprowadzenia prawa obywatela do transportu publicznego zapewniającego połączenie do siedziby władz danej gminy.

-„Odnosząc się bezpośrednio do propozycji wskazanej w piśmie Rzecznika Praw Obywatelskich polegającej na „prawnym usankcjonowaniu minimum realizacji norm programowych określających obowiązki władzy publicznej w zakresie transportu publicznego” należy ocenić, że wprowadzenie jednolitych w całym kraju regulacji ustanawiających wymagane połączenia komunikacyjne nie znajduje obecnie uzasadnienia. Decyzja o liniach komunikacyjnych, które powinny funkcjonować na obszarze właściwości organizatora zależy od wielu czynników, w tym od charakterystyki rozwoju gospodarczego danego regionu i co za tym idzie zapotrzebowania na transport publiczny – informuje Rafał Weber i dodaje:

-„Rolą jednostek samorządu terytorialnego jako organizatorów publicznego transportu zbiorowego jest właściwe rozpoznanie realnych potrzeb transportowych lokalnych społeczności i zorganizowanie sieci połączeń komunikacyjnych w sposób odpowiadający na potrzeby przewozowe mieszkańców.

Jednocześnie informuję, że resort infrastruktury prowadzi prace nad nowelizacją ustawy o publicznym transporcie zbiorowym oraz niektórych innych ustaw, w tym ustawy o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej. Projektowane rozwiązania mają na celu usprawnienie funkcjonowania przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej między innymi poprzez wprowadzenie możliwości zawierania wieloletnich umów o dopłatę z Funduszu.”