Moskiewski węzeł kolejowy

Moskwa jest dla wielu podróży zarówno celem jak i stacją przesiadkową. Jednak pomimo wielu pomysłów utworzenia w Stolicy Rosji dworca centralnego nigdy on nie powstał, natomiast pasażerów pociągów dalekobieżnych wita aż 9 w większości czołowych dworców. W niniejszym artykule przybliżamy zagadnienia moskiewskiego węzła kolejowego.

Podobnie jak wśród innych metropolii, które już w czasach budowy kolei były docelowymi ośrodkami miejskimi, również Moskwa została wyposażona w szereg dworców czołowych. Stanu tego nie zmieniło nawet wieloletnie istnienie ZSRR oraz jednej spółki kolejowej. W efekcie tego wybierając się do Moskwy lub wyjeżdżając pociągiem z tego miasta należy pamiętać nie tylko godzinę, ale również dworzec, z którego odjeżdża nasz pociąg. Dodatkowo sprawa się komplikuje, gdy Moskwa jest dla nas jedynie stacją przesiadkową.

  

Pociągi z Polski docierają do dworca Moskwa Białoruska (Белорусскийвокзал), choć de facto oficjalna jego nazwa to Moskwa Smoleńska (Москва-Пассажирская-Смоленская). Dworzec ten składa się z peronów czołowych (dla pociągów dalekobieżnych) oraz peronów przelotowych, z których odjeżdżają podmiejskie pociągi elektryczne. „Elektriczki będą opisane w dalszej części artykułu. Stacja posiada sześć peronów z 10 krawędziami. Jak sama nazwa wskazuje kończą na nim pociągi dalekobieżne z Białorusi, oraz innych miast położonych na zachodzie jak Wilno, Kaliningrad, Warszawa, Berlin czy Praga. Dworzec ten jest również stacją końcową dla pociągów wahadłowych kursujących do lotniska Szeremietiewo.

Wsiadając na dworcu Białoruskim do podmiejskiej „elektriczki”można dotrzeć do chyba najważniejszego punktu na kolejowej mapie Rosji, a mianowicie do skupiska trzech dworców i dwóch peronów „elektriczek”. W mniej więcej jednym miejscu zlokalizowane zostały aż trzy dworce czołowe. „Elektriczką”docieramy do przelotowych peronów platformy Moskwa Kalanczewskaja (платрма  Москва  Kалаичевская). Niedaleko niej znajduje się Dworzec Leningradzki (Ленингра́дскийвокзал) według nomenklatury kolejowej dworzec Oktjabrskij (Октя́брьский) sanowi stację początkową i końcową pociągów udających się do Petersburga, w tym i pociągów Sapsan. Z dworca tego wyruszają pociągi obsługujące północno zachodnią część kraju. Czołowy dworzec Leningradzki posiada 7 peronów z 10 krawędziami do odprawy pociągów.

Tuż obok znajduje się również czołowy dworzec Jarosławki (Ярославскийвокзал) mający 11 peronów oraz 16 krawędzi. Jest on bardzo ważnym punktem podróży dla wielu turystów, ponieważ to właśnie z niego odjeżdżają pociągi kursujące Koleją Transsyberyjską. Dzięki temu ma on bardzo dużo połączeń do miast syberyjskich jak również do Chin (Pekin), Mongolii (Ułan Bator), czy też do najdalszej bezpośredniej relacji kolejowej na świecie, a mianowicie do Władywostoku.

Po południowej stronie ulicy znajduje się Dworzec Kazański (Казанскийвокзал) mający 10 peronów oraz 17 krawędzi peronowych. Z tej stacji odjeżdżają pociągi w kierunku Kazania, Niżnego Nowogrodu oraz w kierunku dawnych republik Azji Centralnej wchodzących w skład dawnego ZSRR. Cały kompleks trzech dworców przypomina podobne rozwiązania w Londynie (okolice Kings Cross), czy w Paryżu (okolice dworca Nord) i od lat budził w myślach chęć budowy w tym miejscu dworca centralnego dla wszystkich relacji. Pomysły te wielokrotnie były przedstawiane, jednak nigdy nie zostały zrealizowane. Pomijając olbrzymie koszty budowy można mieć również duże obawy odnośnie przepustowości obiektu, który swoimi rozmiarami musiałby być największym na świecie.

Jadąc elektriczką z Dworca Białoruskiego w kierunku Dworca Leningradzkiego mijamy Dworzec Ryski (Рижскийвокзал), z którego odjeżdżają pociągi kierujące się w stronę Rygi. Dworzec ten pełni również rolę muzeum kolejnictwa. Z kolei gdy przejedziemy przystanek przy leningradzkim dojedziemy do częściowo przelotowego (częściowo czołowego) dworca kurskiego (Курскийвокзал). Ma on 5 peronów i 9 krawędzi peronowych i służy do obsługi pociągów udających się na wschód przykładowo do Kurska lub Charkowa, jak również stanowi stację początkową dla niektórych pociągów udających się do Niżnego Nowogrodu.

Wśród ważnych moskiewskich dworców są również dwa czołowe, które nie są powiązane z pozostałymi trasą „elektriczki”. Pierwszym z nich jest Dworzec Kijowski (Киевскийвокзал). Jest to dworzec czołowy mający 7 peronów i 12 krawędzi peronowych. Z tej stacji wyruszają pociągi kierujące się w kierunku Ukrainy, a w dalszej kolejności nawet do Sofii, Budapesztu czy Belgradu. Z dworca tego odjeżdżają również pociągi do portu lotniczego Wnukowo.

Listę ważnych stacji kolejowych w Moskwie zamyka czołowy Dworzec Pawelecki (Павелецкийвокзал), który ma 9 peronów i 11 krawędzi peronowych. Obsługuje on połączenia wybiegające w kierunku południowo-wschodnim, jak również oferuje pociągi na lotnisko Domodiedowo.

Ważną częścią kolejowego węzła w Moskwie są dwie linie okrężne, które okalają całe miasto. Problem znany również z innych zachodnich miast, związany z istnieniem wielu czołowych dworców doprowadził do budowy w 1907 roku linii obwodowej określanej obecnie jako Mały Moskiewski Okrąg (МалоекольцоМосковскойжелезнойдороги). Okręg ten łączy ze sobą wszystkie linie kolejowe wybiegające z Moskwy i w pierwotnym okresie był wykorzystywany zarówno w ruchu pasażerskim jak i towarowym. Jednak wzrost wielkości przewozów oraz rozwój systemu tramwajowego wraz z systemem metra spowodowały, że od 1930 roku był wykorzystywany wyłącznie w ruchu towarowym. Obecnie istnieją plany przywrócenia tej trasy dla ruchu pasażerskiego. Według planów tory mają zostać zelektryfikowane, mają powstać przystanki na całej długości trasy (52 km), natomiast linia ma być obsługiwana jako ciągła trasa okrężna. Dzięki budowie stacji stycznych z metrem oczekuje się wzorem Berlina przeniesienia znacznej liczby pasażerów korzystających z metra w centrum miasta właśnie na nową linię okrężną. Realizacja tej inwestycji ma się zacząć w 2012 roku.

Odpowiedzią na przeciążenie węzła kolejowego w Moskwie miała się stać budowa drugiej linii okrężnej, tym razem trasy o długości 558 km, która okrąża centrum Moskwy w odległości 60-100 km. Drugi okręg jest w zasadzie zbiorem tras łącznikowych, które pozwalają na ominięcie centralnych obszarów węzła w Moskwie, jest w pełni zelektryfikowany napięciem 3 kV DC (tak jak cały węzeł w Moskwie) i przystosowany do pociągów osobowych jak i towarowych. Okręg ten jest wykorzystywany w celu przejazdu między poszczególnymi liniami i żaden pociąg nie pokonuje pełnego obwodu.

Na zakończenie opisu węzła kolejowego w Moskwie warto w kilku zdaniach wspomnieć o „elektriczkach”. Pociągi elektryczne złożone z EZT kursujące wokół Moskwy są określane mianem elektriczka (электри́чка), co stanowi skrót od pełnej oficjalnej nazwy tych połączeń jako pociąg elektryczny podmiejskich przewozów (электропоезд  пригородного  сообщения). Nazwa ta była zbyt długa i w zasadzie od początku pasażerowie określali te połączenia mianem elektriczka. Skrót ten przyjął się nie tylko w potocznej mowie, ale stał się powszechnie stosowanym określeniem nawet w oficjalnych materiałach. W ślad za Moskwą wprowadzono podobną koncepcję wokół wszystkich dużych miast dawnego ZSRR. „Elektriczki”wokół Moskwy są wyjątkowe z racji wielkości swoich przewozów typowe składy mają 10-12 wagonów, natomiast pociągi operują w promieniu nawet 200 km od centrum miasta! Na trasach dojazdowych pociągi mają charakter podmiejski, natomiast w centrum Moskwy ruch się zagęszcza i pełni rolę SKM.

Moskiewski Węzeł Kolejowy, choć znajdujący się na szerokim torze, w niczym nie odbiega od skomplikowanych węzłów dużych miast Zachodniej Europy. Stanowi on konglomerat przeszłości ze współczesnością. Przykładowo pociągi do Petersburga odjeżdżają z dworca Leningradzkiego nazywającego się oficjalnie Oktjabrskij (Październikowy) – podróż koleją może być barwna… .