Europa wzmacnia przemysł rowerowy. Fragment przemysłowego ekosystemu

W kwietniu 2024 roku Unia Europejska zrobiła coś, na co branża rowerowa czekała od lat.

Parlament, Rada i Komisja po raz pierwszy wspólnie uznały, że rower jest jednym z fundamentów zrównoważonego, dostępnego i zdrowego transportu.

-Rozkład jazdy:

1. Jak Europejska Deklaracja Rowerowa zmienia politykę mobilności w UE?
2. W jaki sposób Unia wspiera rozwój przemysłu rowerowego?
3. Jakie efekty przyniesie wzrost multimodalności i turystyki rowerowej?

Europejska Deklaracja w sprawie Transportu Rowerowego nie jest aktem prawnym, ale jej znaczenie jest większe niż wielu wiążących dokumentów. To program polityczny, który uruchomił szereg działań w państwach członkowskich, miastach i instytucjach unijnych. W deklaracji zebrano osiem zasad i trzydzieści sześć zobowiązań, które mają kierować polityką rowerową na wszystkich szczeblach. Jej ambicją jest nie tylko promowanie jazdy na rowerze, ale uwolnienie pełnego potencjału tego środka transportu: poprawa zdrowia publicznego, redukcja emisji, rozwój lokalnych gospodarek, wzmacnianie przemysłu i tworzenie miejsc pracy. W ślad za dokumentem powstał pierwszy raport z postępów, który pokazuje, jak szeroko deklaracja zaczyna oddziaływać na polityki europejskie.

Silniejsza polityka rowerowa: Europa zaczyna ją koordynować

Jednym z pierwszych efektów deklaracji było powołanie sieci krajowych punktów kontaktowych ds. transportu rowerowego. Dziś funkcjonuje ich dwadzieścia sześć. To przestrzeń, w której państwa wymieniają dane, analizują przepisy, monitorują postępy i planują wspólne działania. Dodatkowa podgrupa skupiająca miasta, regiony i branżę ma zadbać o to, aby deklaracja była wdrażana szerzej niż tylko przez administrację centralną.

Skutki widać szybko. W Europie zidentyfikowano już ponad dwadzieścia nowych lub zaktualizowanych dokumentów krajowych dotyczących rowerów. Czternaście państw posiada formalną strategię rowerową. Litwa przyjęła pierwszą w historii krajową strategię i wprowadziła normy projektowania infrastruktury rowerowej.

Równolegle rosną ambicje miast. Parma, Barcelona, Aarhus, Drezno, Gävle czy Wilno nie tylko przyjęły deklarację, ale wpisują transport rowerowy w programy neutralności klimatycznej. Widać też inspirację poza Unią. Kraje Bałkanów Zachodnich przyjęły własną deklarację ekologiczną wzorowaną na europejskiej.Reforma planowania mobilności: SUMP stają się obowiązkiem

Największą zmianę prawną przynosi rozporządzenie 2024/1679. Nakłada ono na 431 obszarów miejskich obowiązek przyjęcia planów zrównoważonej mobilności do 2025 roku.

Jest to pierwszy raz, kiedy polityka rowerowa wchodzi do obowiązkowego, twardego prawa. Plany muszą zawierać między innymi utrzymanie ciągłości tras rowerowych podczas remontów, budowę parkingów rowerowych przy stacjach kolejowych, tworzenie węzłów przesiadkowych „pierwszej i ostatniej mili” oraz rozwój infrastruktury aktywnej mobilności.

Miasta reagują zdecydowanie. Münster stawia na sieć ulic pierwszeństwa dla rowerów, Barcelona przyjęła program poprawy bezpieczeństwa swoich tras, a Bolonia jako pierwsza powiązała plan mobilności z metropolitalnym planem zagospodarowania przestrzennego. Wilno zostało w tym czasie Zieloną Stolicą Europy 2025, stawiając transport rowerowy na równi z komunikacją miejską.Rower jako narzędzie zdrowia publicznego

Unia wyraźnie podkreśla, że rower to nie tylko transport. To polityka zdrowotna z realnym wpływem na profilaktykę. Bruksela przywołuje dane mówiące, że regularna jazda może obniżać ryzyko śmierci o około 10 procent.

Programy EU4Health, PreventNCD i środki Horyzontu Europa finansują działania na rzecz aktywnej mobilności i projektów tworzących zdrowsze środowiska miejskie. Miasta działające w ramach misji klimatycznych wdrażają rozwiązania tworzące przestrzenie wolne od aut i systemy zachęcające osoby starsze i rodziny do jazdy na rowerze.

To wprost wzmacnia popyt na rowery, rowery elektryczne i cargo-bike’i, a także na usługi serwisowe, logistyczne i wynajmowe.

Przemysł rowerowy

To jedna z najważniejszych zmian dla branży. W raporcie dotyczącym transformacji ekosystemu mobilności Komisja po raz pierwszy ujęła przemysł rowerowy obok sektora motoryzacyjnego, kolejowego i wodnego.

Łączna wartość sektora to 21 miliardów euro i 1,3 miliona miejsc pracy. Unijna produkcja obejmuje ponad tysiąc firm, głównie MŚP.

Jednocześnie dane z 2023 roku pokazują słabsze wyniki produkcyjne: 9,7 miliona wyprodukowanych rowerów, o dwadzieścia cztery procent mniej niż rok wcześniej. Najwięksi producenci to Portugalia, Rumunia, Włochy i Polska. Spadki wynikają ze wzrostu kosztów, problemów w łańcuchach dostaw i taniej konkurencji spoza UE.

Odpowiedzią są europejskie programy wzmacniania sektora, takie jak francuski „Filière Vélo” czy krajowe dotacje na produkcję i szkolenia. Bruksela podkreśla znaczenie narzędzi ochrony handlu, które mają chronić rynek przed dumpingiem i subsydiowanymi produktami.

To otwiera przestrzeń dla odbudowy europejskiej produkcji, zwłaszcza rowerów elektrycznych i cargo-bike’ów.Multimodalność i turystyka rowerowa: rosnąca część gospodarki

Rower staje się ważnym elementem systemu transportowego. Nowe przepisy kolejowe wymagają, aby każdy nowy pociąg w UE od czerwca 2025 roku miał miejsca na co najmniej cztery w pełni zmontowane rowery.

Rosną też inwestycje w turystykę rowerową. Czechy rozwijają multimodalność w regionie Dunaju, Hiszpania inwestuje dziesięć milionów euro w systemy rowerów publicznych, a Francja tworzy krajową strategię turystyki rowerowej. Niemcy rozwijają parkingi rowerowe przy stacjach w ramach programu krajowego.

Na koniec Unia zwraca uwagę, że brakuje wspólnych, rzetelnych danych o infrastrukturze, ruchu i użytkownikach. Badanie Cycling Counts wskazuje, że w UE istnieje ponad dziewięćset tysięcy kilometrów tras rowerowych, ale dane są niespójne i trudne do porównania.

W odpowiedzi Eurostat aktualizuje definicje i kwestionariusze. Od 2026 roku kraje będą musiały gromadzić dane według jednolitych standardów. Równolegle projekt NAPCORE przygotowuje system udostępniania danych przez krajowe punkty dostępu, obejmujący parkingi, infrastrukturę i informacje w czasie rzeczywistym.

To warunek dojrzałości rynku i fundament przyszłych decyzji inwestycyjnych.