Wpływ funduszy europejskich na infrastrukturę transportową w Polsce (2004- I połowa 2007)
Wpływ funduszy europejskich na infrastrukturę transportową w Polsce (2004- I połowa 2007)
Od momentu uruchomienia programów współfinansowanych z funduszy europejskich realizowano ponad 80,7 tys. projektów o łącznej wartości 96,9 mld zł, z czego zakończono 49 tys. projektów, czyli ok. 61 proc. Ich wartość to ponad 16 mld zł, przy czym wsparcie ze środków europejskich wynosiło ponad 7,7 mld zł. Rezultaty wdrażania funduszy unijnych są coraz bardziej widoczne. O ich wpływie zarówno na polską gospodarkę, jak i na sferę społeczną dyskutowano 27 marca 2008 r. podczas konferencji zorganizowanej przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Podczas spotkania zaprezentowano raport „Oddziaływanie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na gospodarkę Polski w okresie 2004 –I połowa 2007”. W poniższym artykule zaprezentujemy jego Dział III, dotyczący Infrastruktury transportowej.
Infrastrukturalny zastrzyk
Zakres infrastruktury technicznej obejmuje następujące zagadnienia: infrastrukturę transportową, infrastrukturę ochrony środowiska i gospodarki wodnej, infrastrukturę energetyczną oraz infrastrukturę związaną z rozwojem rolnictwa. W wyżej wymienionych obszarach interwencji w latach 2004 –I połowa 2007 realizowano 5979 projektów o ogólnej wartości 49 205 min zł, przy czym największa wartość projektów dotyczy infrastruktury transportowej (28 193 min zł), a największa ilość projektów – 3358 – ma miejsce w odniesieniu do infrastruktury związanej z rozwojem rolnictwa. Dotychczas zrealizowano 3081 projektów „infrastrukturalnych’ o wartości ogółem 2 306 min zł, przy czym ilościowo wśród tych projektów dominowały przedsięwzięcia w zakresie infrastruktury związanej z rozwojem rolnictwa (1647 zakończonych projektów), a wartościowo przedsięwzięcia dotyczące infrastruktury transportowej (zakończono projekty o wartości około 2 039 min zł, tj. ponad 88% wartości zakończonych projektów „infrastrukturalnych’).
Tabela. Projekty infrastrukturalne – liczba i wartość
|
|
Liczba projektów
|
Wartość projektów (w min zł)
|
||||
|
projekty ogółem
|
projekty w realizacji*
|
projekty zakończone
|
projekty ogółem
|
projekty w realizacji
|
projekty zakończone
|
|
|
Infrastruktura transportowa
|
1377
|
520
|
834
|
28193,2
|
26091,2
|
2038,6
|
|
Infrastruktura ochrony środowiska
|
990
|
408
|
565
|
20133,4
|
18836,7
|
111,7
|
|
Zarządzanie zasobami wodnymi dla potrzeb rolnictwa
|
234
|
211
|
23
|
504,1
|
440,4
|
13,8
|
|
Infrastruktura energetyki
|
20
|
8
|
12
|
38,1
|
26,7
|
10,9
|
|
Infrastruktura związana z rozwojem rolnictwa
|
3358
|
1711
|
1647
|
336,3
|
212,9
|
123,3
|
|
Ogółem
|
5979
|
2585
|
3081
|
49205,1
|
45657,9
|
2306,3
|
Infrastruktura drogowa
Podstawowym problemem polskiej sieci drogowej jest niedostateczna długość autostrad i dróg szybkiego ruchu, która ujemnie wpływa na dostępność komunikacyjną terytorium Polski i poszczególnych jej obszarów oraz ogranicza konkurencyjność gospodarki i możliwości jej rozwoju. W Polsce ogólna długość dróg publicznych wg stanu na koniec 2006 r. wynosiła 382,6 tys. km, w tym dróg o nawierzchni twardej (zarówno miejskich, jak i pozamiejskich) – 255,5 tys. km. Drogi o nawierzchni twardej stanowią w Polsce 67% dróg publicznych. Według danych GUS, średnia gęstość dróg w Polsce r. (119,1 km/100 km2) była nieco niższa od średniej dla wszystkich krajów UE-15 i państw akcesyjnych łącznie (145,6 km/100 km2). Długość autostrad w 2006 r. wynosiła 663 km, a dróg ekspresowych – 297 km54 – wobec odpowiednio 405 km i 226 km w 2003 r. Polska – pod względem odsetka autostrad w ogólnej długości sieci dróg kołowych – zajmuje jedno z ostatnich miejsc w Europie, przy czym sieć ta jest rozproszona i nie zapewnia sprawności ruchu między głównymi ośrodkami metropolitalnymi w kraju, jak również na żadnej z międzynarodowych tras tranzytowych.
W latach 2004-2006 sieć drogowa była rozbudowywana w stosunkowo niewielkim stopniu -ogólna długość dróg o nawierzchni twardej wzrosła w tym okresie o 2,8% (z 248,8 tys km do 255,5 km). W tym samym czasie długość autostrad w Polsce wzrosła z 405 (w końcu 2003 r.) do 663 km. Znacznej poprawy wymaga również stan techniczny dróg – według Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, spośród sieci najważniejszych połączeń komunikacyjnych w kraju, w końcu 2006 r. drogi krajowe w stanie dobrym stanowiły 53,2%. W 2006 r. jedynie 13%55 nowych i zmodernizowanych dróg krajowych spełniało unijne normy, które przewidują ruch o nacisku 11,5 t/oś – większość istniejących w Polsce dróg jest bowiem przystosowana do ruchu o nacisku 8-10 t/oś.
Infrastruktura kolejowa
Niekorzystne trendy w transporcie kolejowym prowadzą zarówno do ograniczenia ilości obsługiwanych połączeń pasażerskich, jak również do zmniejszenia długości całkowitej eksploatowanych linii kolejowych w Polsce. Całkowita długość linii kolejowych normalnotorowych wyniosła w 2006 r. 19,8 tys. km, w tym linie zelektryfikowane stanowiły 60,1% (11,9 tys. km). Oznacza to spadek w stosunku do 2003 r. odpowiednio o 2,7% i 2,4%. Przerwano eksploatację linii charakteryzujących się mniejszym popytem, a jednocześnie gorszym stanem technicznym.
Gęstość sieci kolejowej w Polsce wyniosła w 2006 r. 6,5 km/100 km2, a sieci zelektryfikowanej 3,8 km/100 km2 i pozostała na poziomie roku 2003. Niepokojący jest stan techniczny sieci kolejowej w Polsce, który w ostatnich latach pogorszył się. Według danych PKP PLK S.A. na koniec 2005 r., linie w stanie dobrym stanowiły 25%, w stanie dostatecznym (wymagające napraw lub ograniczenia prędkości pociągów) 47%, a w stanie niedostatecznym – oznaczającym konieczność wyłączenia linii z eksploatacji lub drastycznego ograniczania prędkości przejazdów dla zachowania bezpieczeństwa – 28%. Szczególnie zdegradowane pod względem technicznym są linie regionalne i lokalne. Problemem jest nadal słabe dostosowanie sieci kolejowej do obsługi dużych potoków pasażerskich występujących pomiędzy większymi aglomeracjami, zwłaszcza między Warszawą a Łodzią, Gdańskiem, Poznaniem, Wrocławiem i Szczecinem.
W trakcie negocjacji akcesyjnych z Unią Europejską określono część polskiej sieci kolejowej, która ma zostać włączona do sieci TEN-T (Trans-European NetworK) do roku 2010. Na liniach tych powinna być zapewniona interoperacyjność tzn. możliwość przemieszczania się pociągów pomiędzy różnymi sieciami kolejowymi bez konieczności wymiany lokomotyw czy dłuższych postojów na stacjach granicznych.
Transport lotniczy
Według raportu rocznego Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego ICAO (International CMI Aviation Organization) Polska znajdowała się w 2006 r. na 49 miejscu na świecie pod względem wykonywanej pracy przewozowej, choć jej dynamika wzrostu była najwyższa w Europie i jedna z najwyższych na świecie. Lotniska polskie obsłużyły w 2006 r. 15,4 min pasażerów (w 2005 r. – 11,8 min). Mimo że Polska nadal posiada relatywnie niezbyt rozbudowaną sieć lotów i lotnisk (54 lotniska z –dane z roku 2006) przystosowanych do regularnych przewozów pasażerskich, gałąź ta dynamicznie się rozwija. W latach dziewięćdziesiątych wzrosła z 8 do 12, zaś sieć tras lotniczych w latach 2004-2006 wzrosła ponad 2,2-krotnie. W Polsce funkcjonuje 12 lotnisk komunikacyjnych (Międzynarodowy Port Lotniczy Warszawa-Okęcie i 11 regionalnych portów lotniczych), a także 42 lotniska lokalne. Stan infrastruktury portów lotniczych i obsługi ruchu lotniczego jest dość dobry. Jednakże wysokość współczynnika mobilności lotniczej (tj. relacja odprawionych pasażerów do liczby ludności kraju) wynosząca 0,4 należy do najniższych w Europie.
Tramwaj w Elblągu –najdroższy
W analizowanej grupie ukończono 834 projekty o łącznej wartości 2039 min zł (tj. 7,2% wartości projektów ogółem), podczas gdy 520 projektów o ogólnej wartości 26091 min zł (92,5% wartości projektów ogótem) nadal znajduje się w fazie realizacji71. Najwyższą wartość spośród zakończonych projektów w zakresie infrastruktury transportowej miał projekt Rozbudowa systemu transportu publicznego – trakcja tramwajowa w Elblągu (52,8 min zł).
W poniższej tabeli zaprezentowano podstawowe informacje o projektach realizowanych w ramach interwencji dotyczących infrastruktury transportowej, w podziale na „podkategorie interwencji’. Uwzględniono w niej: całkowitą i średnią wartość oraz liczbę projektów (w tym projektów zakończonych) w danej podkategorii, jak również miernik zaawansowania interwencji w poszczególnych jej obszarach (jakim jest relacja wartości projektów zakończonych do wartości projektów zaplanowanych).
Tabela. Podstawowe informacje o projektach w zakresie infrastruktury transportowej
|
Kategoria
|
Nazwa kategorii
|
Liczba projektów
|
Struktura wg ilości (w %)
|
Wartość projektów (min zł)
|
Struktura wg wartości (w %)
|
Liczba zakończonych projektów
|
% projektów zakończonych (wg ilości)
|
Wartość zakończonych projektów (min zł)
|
% projektów zakończonych (wg wartości)
|
|
311
|
Kolej
|
31
|
2,3
|
7299,5
|
25,8
|
0
|
0
|
0
|
0
|
|
312
|
Drogi(w tym krajowe)
|
964
|
70,0
|
9385,1
|
33,3
|
675
|
70,0
|
1601,2
|
17,06
|
|
3122
|
Drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne
|
110
|
8,0
|
455,8
|
1,6
|
83
|
75,4
|
127,9
|
28,06
|
|
313
|
Autostrady
|
8
|
0,6
|
4667,9
|
16,6
|
0
|
0
|
0
|
0
|
|
314
|
Lotniska
|
1
|
0,1
|
10,5
|
0,0
|
1
|
100
|
10,5
|
100
|
|
315
|
Porty
|
11
|
0,8
|
275,1
|
1,0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
|
3161/62
|
Śródlądowe/mor skie drogi wodne
|
2
|
0,1
|
106,9
|
0,4
|
0
|
0
|
0
|
0
|
|
317
|
Transport miejski
|
24
|
1,7
|
1268,1
|
4,5
|
9
|
37,5
|
127,9
|
10,09
|
|
318
|
Transport multimodalny
|
2
|
0,1
|
61,97
|
0,2
|
0
|
0
|
0
|
0
|
|
319
|
Inteligentne systemy transportowe
|
21
|
1,5
|
1004,4
|
3,5
|
4
|
19,0
|
21,3
|
2,12
|
|
31
|
Infrastruktura transportowa -pozostałe
|
203
|
14,7
|
3658,0
|
13,0
|
61
|
30,0
|
77,2
|
2,11
|
|
Ogółem
|
1377
|
100,0
|
28193,3
|
100,0
|
834
|
60,6
|
2038,6
|
7,23
|
Źródło: Opracowanie własne MRR
Najpierw drogi potem kolej
Dane zamieszczone w tabeli wskazują, że największą wartość stanowią projekty realizowane w ramach infrastruktury transportowej w pozycji „drogi (w tym krajowe)”(kategoria interwencji 312), w której sklasyfikowano projekty o całkowitej wartości około 9 385 mln zł (co stanowiło 33,3% wartości projektów „transportowych”). Tak wysoka wartość projektów sklasyfikowanych w tej kategorii jest ednak przede wszystkim pochodną ilości (964 projekty), a nie przeciętnej wartości realizowanych inwestycji (wynoszącej niespełna 10 mln zł). Należy przy tym podkreślić, że chociaż dotychczas zrealizowano aż 675 projektów, to ich ogólna wartość stanowiła około 17% inwestycji jakie podjęto w ramach analizowanej podkategorii. Projekty te były realizowane przede wszystkim w ramach
Drugą pod względem wartości projektów w zakresie infrastruktury transportowej grupę tworzą działania podejmowane w ramach podkategorii „kolej’. Obejmuje ona 31 projektów o wartości ponad 7284 min zł, (tj. 26 % wartości projektów w ramach infrastruktury transportowej ogółem). Ich średnia wartość wynosi 242,8 min zł i jest niższa jedynie od średniej wartości projektów realizowanych w podkategorii „autostrady’. W ujęciu wartościowym, niemal % interwencji w tym obszarze realizowano w ramach Funduszu Spójności, obejmującym 9 projektów „kolejowych’, podczas gdy PO Transport obejmował 13 takich projektów (o wartości 24% interwencji w tej podkategorii)73. Jednostki budżetowe odpowiadają za realizację 17 projektów, a jednostki samorządu terytorialnego za 1374. Największym pod względem wartości projektem „kolejowym’ była wspomniana modernizacja linii kolejowej E65, odcinek Warszawa-Gdynia.
Tabela. Dofinansowanie wspólnotowe do projektów infrastruktury transportowej
|
Kategoria
|
Nazwa kategorii
|
Wartość projektów (min zł)
|
Wartość dofinansowania wspólnotowego (min zł)
|
Relacja dofinansowania do wartości projektów 4:3 (w %)
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
|
Kolej
|
7299,5
|
5059,7
|
69,3
|
|
|
312
|
Drogi(w tym krajowe)
|
9385,1
|
6089,1
|
64,9
|
|
3122
|
Drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne
|
455,8
|
319,1
|
70,0
|
|
313
|
Autostrady
|
4668,0
|
3288,2
|
70,4
|
|
314
|
Lotniska
|
10,5
|
4,3
|
41,0
|
|
315
|
Porty
|
275,1
|
160,3
|
58,3
|
|
3161/62
|
Śródlądowe/morskie drogi wodne
|
106,9
|
78,7
|
73,6
|
|
317
|
Transport miejski
|
1268,1
|
564,6
|
44,5
|
|
318
|
Transport multimodalny
|
61,97
|
11,6
|
18,7
|
|
319
|
Inteligentne systemy transportowe
|
1000,4
|
431,3
|
43,1
|
|
31
|
Infrastruktura transportowa -pozostałe
|
3658
|
2415,3
|
66,0
|
|
Ogółem
|
28193,2
|
18422,2
|
65,3
|
Źródło: Opracowanie własne MRR
Transport miejski
W zakresie transportu miejskiego realizowano 24 projekty o wartości całkowitej 1268 min zł, (tj. 4,5% wartości inwestycji w infrastrukturę transportową). Wszystkie projekty realizowano w ramach ZPORR, przy czym beneficjentami 22 projektów – o wartości 1050 min zł (83% wartości projektów w tej pod kategorii) – były jednostki samorządu terytorialnego (gminy). Dotychczas zakończono realizację 9 projektów o wartości 128 min zł. Największym przedsięwzięciem realizowanym – w zakresie transportu miejskiego- w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego jest projekt „Zintegrowany transport publiczny w aglomeracji krakowskiej – etap I’, wybrany do wsparcia w ramach działania 1.6 „Rozwój transportu publicznego w aglomeracjach’. Inwestycja ta (o wartości 269,4 min zł) otrzymała dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w wysokości ponad 100 min zł. Zostało ono przyznane na przedłużenie linii szybkiego tramwaju, realizację wspólnego pasa tramwajowo-autobusowego na odcinku o łącznej długości ok. 2 km oraz zakup 24 tramwajów niskopodłogowych.
W ramach podkategorii 319 inteligentne systemy transportowe zgrupowano 21 projektów o całkowitej wartości – ponad 1000 min zł (3,6 % wartości ogółu projektów z zakresu infrastruktury transportowej). Jak dotąd zakończono realizację 4 projektów o wartości 21,3 min zł (tj. 2,2% wartości projektów w tej kategorii), a nadal realizowanych jest 17 projektów o wartości 983 min zł (97,8%). Pod względem wartości największe są projekty (9) realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego, których wartość wynosi 866,4 min zł (tj. 86,3%).
Z kolei interwencja w zakresie infrastruktury lotniskowej obejmuje jeden (zakończony) projekt tj. Modernizacja, rozbudowa terminalu pasażerskiego w porcie lotniczym Szczecin-Goleniów III etap. Terminal przylotów o wartości 10,5 mln zł. Interwencja w zakresie transportu multimodalnego obejmuje dwa projekty o całkowitej wartości 62 mln zł.
Główni beneficjenci
Największa ilość projektów w ramach infrastruktury transportowej przypada na jednostki samorządu terytorialnego – 1294 projekty o łącznej wartości 9539 min zł (tj. 34% wartości projektów w tej sferze). W realizacji znajdowały się 442 projekty – o wartości 7489 min zł (78,5%), a ukończono 833 inwestycje o wartości 1986 min zł77. Największym projektem jest Zintegrowany transport publiczny w aglomeracji krakowskiej – etap I o wartości 269,4 min zł).
Jednostki budżetowe realizowały 62 projekty o łącznej wartości – 17789 min zł (63% wartości wszystkich projektów z zakresu infrastruktury transportowej). Dwa spośród ww. zostały zakończone (ich wartość ogółem wynosiła zaledwie 3,9 min). Średnia wartość projektu „transportowego’ realizowanego przez jednostki budżetowe wynosiła 286,9 min zł. Największym przedsięwzięciem jest w tej grupie – jak i w puli wszystkich projektów w ramach infrastruktury transportowej Modernizacja linii kolejowej E65, odcinek Warszawa-Gdynia, etap II.
Przedsiębiorstwa realizowały 15 projektów – z tego 2 zostały zakończone, 13 znajduje się w fazie realizacji- o ogólnej wartości 786 min zł (tj. 2,8% wartości projektów w sferze infrastruktury transportowej). Średnia wartość projektu wynosiła 52,4 min zł, a największy projekt – opiewający na kwotę 210,9 min zł dotyczył budowy DTŚ Zachód odcinek Rl, R2 w Rudzie Śląskiej.
Placówki oświatowe i organizacje pozarządowe (NGO) realizowały po dwa projekty: z zakresu infrastruktury transportowej o wartości odpowiednio 2,76 min zł oraz 1,8 min zł (tj. zaledwie ułamek procentu wartości projektów w zakresie infrastruktury transportowej).
Pełna wersja raportu: http://www.mrr.gov.pl/Rozwoj+kraju/Analizy+i+raporty/Raporty/ .
