W opublikowanym 7 kwietnia sprawozdaniu Europejski Trybunał Obrachunkowy wyraża opinię, że dwie trzecie projektów w zakresie miejskiej komunikacji zbiorowej, które uzyskały dofinansowanie ze środków funduszy strukturalnych UE, jest wykorzystanych w niedostatecznym stopniu. Za dwie najważniejsze przyczyny takiego stanu rzeczy uznano uchybienia w koncepcji projektu i nieodpowiednią politykę w zakresie mobilności. –„Większość skontrolowanych projektów została zrealizowana zgodnie z planem i spełnia potrzeby użytkowników. Stwierdzono jednak, że świadczone usługi pozostają w znacznym stopniu niewykorzystane: w dwóch trzecich przypadków liczba użytkowników jest niższa od oczekiwanej. Oznacza to również mniejsze korzyści gospodarcze i społeczne, takie jak np. zmniejszenie zanieczyszczeń i zatorów komunikacyjnych –stwierdziła Iliana Iwanowa, członek Trybunału kierująca pracami nad sprawozdaniem. –W dobie ograniczeń budżetowych każde euro wydane z unijnego budżetu powinno służyć zaspokojeniu zidentyfikowanych potrzeb.”W tym kontekście Trybunał sformułował pięć zaleceń dla Komisji, które mają doprowadzić do poprawy jakości i rezultatów projektów realizowanych w przyszłości.
Kontrola objęła próbę 26 projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego lub Funduszu Spójności w okresach programowania 2000-2006 i 2007-2013. Wybrane projekty zlokalizowane były w 11 miastach w pięciu państwach członkowskich: Hiszpanii, Francji, Włoszech, Polsce i Portugalii. Unijne środki przeznaczone na komunikację miejską w tych pięciu krajach (5,3 mld euro) stanowią 50% całości środków unijnych na ten cel (10,7 mld euro). Próba obejmowała projekty, których przedmiotem była budowa, rozbudowa lub modernizacja linii kolejowych (trzy), linii metra (osiem), lekkiego metra (cztery), linii tramwajowych (sześć) i linii autobusowych (jeden projekt). Niektóre z tych projektów dotyczyły jednej linii lub odcinka, inne –całej sieci. Próba obejmowała też cztery mniejsze projekty informatyczne związane z systemami eksploatacyjnymi, informacyjnymi lub biletowymi. W przypadku każdego skontrolowanego projektu zespół kontrolny spotkał się z przedstawicielami podmiotów zaangażowanych w jego realizację. Ponadto kontrolerzy wizytowali obiekty, które uzyskały dofinansowanie, oraz centra dyspozytorskie i punkty obsługi technicznej. Stwierdzono, że do niedostatecznego wykorzystania projektów przyczyniły się: przeszacowanie liczby użytkowników, brak koordynacji pomiędzy poszczególnymi formami transportu i koordynacji z polityką parkingową oraz brak planów mobilności miejskiej.
Unijni kontrolerzy stwierdzili, że co do zasady w większości projektów infrastruktura i pojazdy zostały zrealizowane zgodnie ze specyfikacją. W przypadku czterech projektów w zakresie komunikacji miejskiej doszło do poważnych opóźnień, a w przypadku trzech projektów koszty zostały znacznie przekroczone. Niemal wszystkie skontrolowane projekty po ukończeniu spełniały potrzeby użytkowników. Jak jednak wynika z porównania stopnia wykorzystania, jaki planowano osiągnąć w danym terminie i jaki udało się osiągnąć w rzeczywistości, dwie trzecie projektów wykorzystywano w stopniu mniejszym niż oczekiwano. Oznacza to mniejsze korzyści ekonomiczne i społeczne (zmniejszenie zatorów komunikacyjnych i zanieczyszczeń itp.), które z reguły nie są monitorowane przez promotorów ani organy krajowe. Dla władz publicznych, które muszą zapewnić trwałość danego projektu w zakresie komunikacji miejskiej, może to również wiązać się z obciążeniami finansowymi. Mniejsze od oczekiwanego wykorzystanie komunikacji zbiorowej jest spowodowane głównie uchybieniami w koncepcji projektu i polityce w zakresie mobilności. W niektórych przypadkach można ich było uniknąć na etapie planowania projektu.
W tym kontekście Trybunał sformułował sześć zaleceń dla Komisji, które mają doprowadzić do poprawy jakości i rezultatów projektów realizowanych w przyszłości. To:
– Komisja powinna wymagać wprowadzenia narzędzi zarządczych umożliwiających monitorowanie jakości usług i poziomu zadowolenia użytkowników po oddaniu projektu do użytku.
– Komisja powinna wymagać zawarcia w umowach o przyznanie dotacji pewnej minimalnej liczby wskaźników rezultatu wraz z określeniem zakładanych wartości docelowych, a następnie pomiaru tych wskaźników.
– Komisja powinna wymagać, aby oszacowanie liczby oczekiwanych użytkowników poddawano bardziej rygorystycznej analizie oraz aby wybór formy transportu uzasadniony był porównaniem różnych wariantów pod względem ilościowym.
– Komisja powinna wymagać, aby projekty w zakresie komunikacji miejskiej były uwzględnione w polityce w zakresie rozsądnej mobilności.
– Komisja powinna wymagać, aby zalecenia te były uwzględniane również przez władze państw członkowskich przy zarządzaniu projektami w zakresie komunikacji miejskiej, które uzyskały dofinansowanie UE.
Krótki wywiad z członkiem Trybunału odpowiedzialnym za to sprawozdanie można obejrzeć
tutaj
