Po kongresie ITS (2): ITS w polskich miastach

Szczegółową prezentację Inteligentnych Systemów Transportowych rozpoczynamy od zarządzania ruchem. Zagadnieniem tym zajął się na kongresie Mariusz Kaczmarek, który oprócz problemów technicznych zaprezentował również stan zaawansowania wprowadzania systemów sterowania ruchem w polskich miastach. W niniejszym tekście przedstawione zostaną jedynie ogólne kwestie, dotyczące polskich rozwiązań, bez zagłębiania się w analizy procesu ruchu i strukturę zarządzania nim.
Do dnia dzisiejszego system zarządzania ruchem został wdrożony jedynie w jednym polskim mieście –w Poznaniu. W trakcie budowy takich systemów są Warszawa, Kraków i Łódź. Trójmiasto ma opracowaną koncepcję systemu i obecnie trwają prace przygotowawcze do wyłonienia wykonawców.
Poznań
System zarządzania ruchem w Poznaniu obejmuje 187 sterowników lokalnych sygnalizacji świetlnej na łączną liczbę 275 połączonych z dwoma serwerami, w tym 115 z oprogramowaniem systemowym Cross Man (96 z CrosBox) i 72 z oprogramowaniem systemowym CrossVis. Obszar miasta podzielony jest na 4 podobszary. Na 59 skrzyżowaniach nadawany jest pełny priorytet dla transportu publicznego, w tym na 54 dla tramwajów i 5 dla autobusów. Monitoring w CSR stanu ruchu na 12 skrzyżowaniach (38 kamer) wraz z dostępem poprzez Internet na stronie ZDM, a videodetekcję stosuje się na 20 skrzyżowaniach (48 kamer).
Wprowadzenie systemu sterowania ruchem przyczyniło się do znacznego wzrostu przepustowości skrzyżowań (20-30%), skrócenia czasów podróży w ramach głównych strumieni pojazdów (30-50%) oraz likwidację wielokrotnych zatrzymań na odcinkach między skrzyżowaniami. W wielu częściach miasta uzyskano znaczną redukcję strat czasu tramwajów, zarówno na pojedynczych skrzyżowaniach, jak i ciągach skrzyżowań. Przykładem niech będzie ciąg 8 skrzyżowań ul. Grunwaldzkiej, na której stosując priorytet dla tramwajów uzyskano ok. 3 min. skrócenie czasu ich przejazdu w każdym kierunku, bez pogorszenia warunków ruchu pozostałym pojazdom.
Dalsza rozbudowa systemu zarządzania ruchem w Poznaniu przewiduje realizację dynamicznego i taktyczne zarządzanie ruchem na poziomie arterii, podobszaru, obszaru i aglomeracji, zarządzanie kryzysowe (obsługa wypadków drogowych, katastrof, obsługa imprez masowych), rozbudowę priorytetów dla pojazdów transportu publicznego i służb interwencyjnych, automatyczne pobieranie opłat w płatnych strefach parkowania, system informacji parkingowej, system informacji pogodowej oraz informację dla użytkowników sieci o nasyceniu ruchu, o alternatywnych trasach przejazdu, wolnych miejscach parkingowych oraz utrudnieniach w ruchu.
Warto zwrócić także uwagę na szczególnie interesujące nas plany MPK w Poznaniu, które zamierza wprowadzić planowanie i budowę rozkładów jazdy wraz z podziałem służb;zarządzanie taborem w czasie rzeczywistym;dynamiczny system informacji pasażerskiej, wykorzystujący elektroniczne wyświetlacze na przystankach, przez Internet i telefonię komórkową;analizę ruchu pojazdów, umożliwiającą optymalizację rozkładów jazdy, określenie rentowności linii oraz optymalny dobór taboru na linii;dalsze przyspieszenie środków transportu zbiorowego w ruchu miejskim.
Warszawa
W Warszawie prowadzone są prace nad wprowadzeniem Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem w obszarze I, obejmującym rejon Powiśla, ciąg Al. Jerozolimskich na odcinku od Ronda Waszyngtona do Placu Zawiszy oraz ciąg Wisłostrady od mostu Grota –Roweckiego do mostu Siekierkowskiego. Stołeczny system składać się będzie z wielu podsystemów o różnym stopniu oddziaływania na ruch i pozyskiwania informacji, uwzględniając jednocześnie możliwości dalszej jego rozbudowy: podsystemu sterowania sygnalizacją świetlną w pierwszym obszarze Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem powiązanym z systemem sterowania w tunelu pod Wisłostradą, podsystemu informacji dla kierowców (znaki zmiennej treści, podsystemu informacji o środowisku czyli o pogodzie, zanieczyszczeniu środowiska itp., podsystemu zarządzania przejazdami pojazdów uprzywilejowanych, podsystemu nadawanie priorytetów warunkowych lub bezwarunkowych dla pojazdów transportu szynowego, podsystemu informacji o sytuacji ruchowej przy pomocy ogólnodostępnych środków masowego przekazu tj. radia, RDS, Internetu itp.).
Warszawski system jest systemem otwartym tzn. umożliwia jego rozszerzanie o kolejne podsystemy w przyszłości, w miarę pojawiających się potrzeb funkcjonalnych i terytorialnych.
Kraków
System Obszarowego Sterowania Ruchem w Krakowie ma zostać wdrożony głównie na skrzyżowaniach, przez które w przyszłości przebiegać ma trasa Szybkiego Tramwaju (KST) oraz ringu śródmiejskiego. W początkowym etapie planowane jest objęcie systemem 65 skrzyżowań. System sterowania będzie zdecentralizowany, a sterowanie odbywać się będzie na trzech poziomach, podobnie jak w Poznaniu. Planowana jest realizacja pełnego priorytetu dla Szybkiego Tramwaju, ale przy założeniu minimalizowania uciążliwości dla innych użytkowników. W Krakowie jest obecnie instalowanych 5 systemów stanowiących System Sterowania Ruchem i Zarządzania Transportem Publicznym: Miejski System Sterowania Ruchem UTCS (Urban Traffic Control Sysytem ), System Zarządzania Transportem Publicznym TTSS (Tram Telematic Supervision System), System Informacji dla pasażerów na przystankach zwany PIS (Passenger Information System) oraz systemy dla tuneli: System Zarządzania Tunelem Tramwajowym Pod Dworcem Głównym i System Sterowania Tunelem Drogowym Pod Dworcem Głównym.
W ramach instalacji systemu UTCS wchodzą następujące prace:
1. Podłączenie i adaptacja 65 skrzyżowań do pracy w systemie (wszystkie sterowniki Sitraffic C800V),
2. Wykonanie połączeń przewodowych do centrum sterowania ruchem: połączenia światłowodowe Centrum Sterowania – Accesspointy – 6 sztuk, połączenia kablem miedzianym (DSL) pomiędzy Accesspointami i sterownikami,
3. Uruchomienie i wyposażenie Centrum Sterowania Ruchem w siedzibie ZDIK na ul.Centralnej: System Zarządzania Ruchem Sitraffic Scala, System Zarządzania Danymi Sitraffic Office, System Optymalizacji Sieciowej Sitraffic Motion i Sitraffic TASS,
4. Uruchomienie priorytetu dla Tramwajów w korytarzu 'Szybkiego Tramwaju’ – 25 skrzyżowań, w tym 20 skrzyżowań z priorytetem bezwzględnym. Komunikacja pomiędzy tramwajami i sterownikami odbywa się drogą radiową (Radio o częstotliwości 430Mhz)- telegram R09.16,
5. Uruchomienie sterowania obszarowego. Zostało zdefiniowanych 5 obszarów dla sterowania obszarowego: 1. Aleja 3 Wieszczy – algorytm Sitraffic MOTION, 2. ul.Nowosądecka – algorytm Sitraffic MOTION w powiązaniu z priorytetem dla tramwajów, 3. ul.Wielicka i Kamieńskiego – algorytm Sitraffic MOTION w powiązaniu z priorytetem dla tramwajów wzdłuż ul.Wielickiej, 4. ul.Dietla i Grzegórzecka – algorytm Sitraffic MOTION w powiązaniu z priorytetem dla tramwajów, 5. I obwodnica – algorytm Sitraffic TASS, 6. 15 skrzyżowań działających według algorytmów lokalnych lub lokalnych skoordynowanych.
W ramach instalacji systemu TTSS i PIS wchodzą następujące prace :
1. Wyposażenie 196 Tramwajów w Komputery pokładowe i urządzenia komunikacyjne,
2. Komunikacja pojazdów z Centrum odbywa się poprzez GPRS/GSM,
3. Wyposażenie 40 przystanków na trasie 'Szybkiego tramwaju’ w tablice informacji przystankowej informujące o rzeczywistym czasie przyjazdu tramwajów,
4. Uruchomienie i wyposażenie Centrum Sterowania Ruchem w siedzibie ZDIK na ul. Centralnej i dyspozytorni MPK na ul.Św.Wawrzyńca: System AVLS (automatycznej lokalizacji pojazdów), System Dyspozytorski, System Informacji Pasażerskiej,
5. Uruchomienie priorytetu dla Tramwajów w korytarzu 'Szybkiego Tramwaju’ – 25 skrzyżowań W ramach Systemu Zarządzania Tunelem Tramwajowym Pod Dworcem Głównym instalowany jest zintegrowany system zarządzania i sterowania SCADA obejmujący swoim zakresem następujące podsystemy: system nadzoru wizyjnego CCTV, system przeciwpożarowy, system telefonów alarmowych, system dźwiękowy ostrzegania, system oświetlenia awaryjnego, system oznakowania awaryjnego, system zasilania, schody ruchome i windy, kontrola dostępu. W ramach Systemu Sterowania Tunelem Drogowym Pod Dworcem Głównym instalowane są następujące urządzenia: 8 tablic tekstowych zmiennej treści informujących kierowców o warunkach ruchu w tunelu, 4 tablice na portalach tunelu, 16 kamer wideodetecji ruchu w tunelu i na dojazdach do tunelu, światłowodowa sieć komunikacyjna, algorytmy sterowania awaryjnego sygnalizacji świetlnej na ul. Pawiej. System może pracować autonomicznie albo w ramach Systemu Zarządzania Ruchem.
Łódź
W Łodzi jest wdrażany system zarządzania ruchem dla potrzeb Łódzkiego Tramwaju Regionalnego, składający się z następujących podsystemów: obszarowego sterowania ruchem SCATS dla 60 skrzyżowań, zarządzania transportem zbiorowym, informacji pasażerskiej, informacji dla kierowców i monitorowania wizyjnego. Trójmiasto
W wyniku porozumienia prezydentów Gdyni, Sopotu i Gdańska została opracowana wspólna koncepcja zintegrowanego systemu zarządzania ruchem w Trójmieście, obejmująca także jej obwodnicę i drogi szybkiego ruchu wraz z miastami ościennymi.
W ramach koncepcji ogólnej systemu TRISTAR, dokonano najpierw analizy potrzeb integracji zarządzania ruchem i transportem przedstawiając uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne zastosowania ITS w Aglomeracji Trójmiejskiej. Koncepcja ogólna systemu TRISTAR omawia: cele strategiczne zastosowania systemu ITS, obszar objęty systemem, architekturę ogólną systemu TRISTAR oraz pierwszą fazę budowy systemu. Architektura ogólna obejmuje takie docelowe systemy funkcjonalne jak: System zarządzania ruchem drogowym, System zarządzania transportem zbiorowym, System zarządzania służbami ratowniczymi, System informacji transportowej i System zarządzania transportem towarowym. Bardziej szczegółowo omówiono System zarządzania ruchem drogowym i System zarządzania transportem zbiorowym, przedstawiając: Stan istniejący, Cele budowy systemu, Strukturę funkcjonalną oraz Strukturę sprzętową. Omówiono także Centrum zarządzania. W końcu, przedstawiono istotne aspekty determinujące wdrażanie systemu, takie jak: Etapowanie budowy Systemu, Koszty budowy systemu, Szacunkowe efekty systemu.
Przedstawiono też przesłanki do organizacji dalszych prac. Koncepcja szczegółowa zintegrowanego systemu zarządzania dla Trójmiasta TRISTAR dzieli się na część dotyczącą Systemu zarządzania ruchem miejskim oraz część dotyczącą Systemu zarządzania transportem zbiorowym. Oba systemy realizowane będą w czterech etapach.
Na podstawie wystąpienia Mariusza Kaczmarka z Instytutu Informatyki Politechniki Poznańskiej pt. „Systemy zarządzania ruchem –stan zaawansowania w miastach polskich”.