Niepełnosprawni a transport publiczny

Przedstawiciele środowisk osób niepełnosprawnych przekazali premierowi Donaldowi Tuskowi projekt ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnością.
Spotkanie odbyło się w przededniu Międzynarodowego Dnia Osób Niepełnosprawnych, który obchodzony jest 3 grudnia. Projekt został opracowany przy współpracy 150 organizacji. Zawiera przepisy, wprowadzające zakaz dyskryminacji i molestowania osób z niepełnosprawnością, obligatoryjne dostosowanie budynków publicznych i transportu drogowego do ich potrzeb oraz przewiduje powołanie Rady ds. Osób Niepełnosprawnych, koordynującej politykę państwa w tym zakresie. –„Chcielibyśmy, by pamiętano o nas na co dzień, abyśmy normalnie funkcjonowali – powiedział jeden ze współautorów projektu prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji Piotr Pawłowski. –„Nie ma ludzi w 100 proc. sprawnych. Ta sytuacja wymusza solidarność z tymi, którzy w pewnych sytuacjach mają mniej sprawności – podkreślił premier Donald Tusk. Jak powiedział premier przedstawiony projekt jest 'krokiem bez porównania większym niż kilka dotychczas wykonanych zadań’. Premier przypomniał, że ostatnio m.in. podwyższono kwotę mandatu za parkowanie w miejscu zarezerwowanym dla niepełnosprawnych, a także zmodyfikowano przepis dotyczący psa przewodnika. –„To o wiele za mało, żeby odczuwać satysfakcję – powiedział premier. – Rejestr spraw do załatwienia jest o wiele większy niż załatwionych. Ale się docieramy – dodał. Zdaniem Pawłowskiego projekt 'jest przełomem i ogromną szansą dla całego środowiska’. Podobną ustawę mają od 1990 r. Amerykanie i Brytyjczycy – od 1995 r.
Niepełnoprawni a transport
W projekcie ustawy przewidziano także czas na dostosowanie pojazdów do potrzeb osób niepełnosprawnych. Miałoby to być maksymalnie 10 lat z możliwością przedłużenia o trzy lata jeżeli 'dostosowanie posiadanego taboru w terminie ustawowo przewidzianym jest niemożliwe lub jest możliwe tylko przy zastosowaniu oczywiście niewspółmiernych nakładów’. W projekcie określono czas na dostosowanie budynków publicznych do potrzeb niepełnosprawnych;kontrolować to ma nadzór budowlany. Na przedstawienie planu dostosowania budynków ich właściciele mieliby dwa lata od momentu wejścia w życie ustawy. Gdyby okazało się, że budynek jest niedostosowany, inspektor nadzoru budowlanego w drodze decyzji administracyjnej miałby obowiązek nakazać przedłożenie, w ciągu sześciu miesięcy, projektu planu dostosowania budynku. Gdyby tego planu nie otrzymał, mógłby – zgodnie z projektem – nałożyć karę administracyjną od 500 zł do 10 tys. zł. Projekt zawiera także zapisy w wyrównywaniu szans osób niepełnosprawnych w ich dostępie do edukacji, ochrony zdrowia, kultury i rozrywki. Przewidziano także powołanie ministra ds. osób niepełnosprawnych oraz Rady do spraw osób z niepełnosprawnością, wybieranej na czteroletnią kadencję. Rada koordynowałaby politykę państwa w tym zakresie, a w jej skład wchodziliby przedstawiciele niemal wszystkich resortów oraz przedstawiciele samorządów i organizacji pozarządowych. Według spisu powszechnego z 2002 roku w Polsce jest 5,5 mln osób z niepełnosprawnością;nieco więcej jest wśród nich kobiet.
Szczegółowe zapisy transportowe
Poniżej przedstawiamy Artykuł 8 projektowanej ustawy, zatytułowany „Wyrównywanie szans w zakresie dostępu do środków transportu zbiorowego”. Oto jego treść:
„Art. 51. Dostosowanie do potrzeb osób z niepełnosprawnością transportu lotniczego oraz transportu kolejowego regulują właściwe przepisy prawa Unii Europejskiej.
Art. 52. 1. Przewoźnik drogowy nie może odmówić osobie z niepełnosprawnością zawarcia z nią umowy o przewóz, ze względu na jej niepełnosprawność.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do przyjmowania rezerwacji na przewóz.
3. Wobec osób z niepełnosprawnością mogą być stawiane takie same wymagania odnośnie zawarcia umowy o przewóz, jakie stawiane są innym osobom.
4. Przewoźnik drogowy może odmówić zawarcia umowy z osobą z niepełnosprawnością ruchową jedynie w sytuacji, w której rozmiar wejścia do środka transportu drogowego oraz rozmiar środka transportu zbiorowego uniemożliwiają wjechanie, prowadzenie lub podróż osobie z niepełnosprawnością posługującej się wózkiem inwalidzkim. Przewoźnik drogowy jest jednak obowiązany do zaproponowania osobie z niepełnosprawnością możliwego do zaakceptowania, w danych okolicznościach, rozwiązania alternatywnego. W razie niemożności zaproponowania rozwiązania alternatywnego, przewoźnik drogowy jest odpowiedzialny za wyrządzoną w ten sposób szkodę.
5. Osoba z niepełnosprawnością może zażądać udzielenia jej wyjaśnień, dlaczego odmówiono zawarcia z nią z umowy o przewóz, w myśl ust. 1. Przewoźnik drogowy obowiązany jest udzielić osobie z niepełnosprawnością odpowiedzi na piśmie, w terminie 30 dni od momentu otrzymania żądania udzielenia wyjaśnień.
6. Przepisy ust. 3 i 4 nie wyłączają obowiązków przewoźnika drogowego unormowanych w artykułach 53-56.
Art. 53. 1. Osoby, podmioty oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 55 ust. 1, obowiązane są do publikowania informacji o prowadzonej przez siebie działalności w zakresie przewozu osób również w formie dostępnej i zrozumiałej dla osób z różnego rodzaju niepełnosprawnościami.
2. Informacje dotyczące prowadzonej działalności obejmują również rozkłady jazdy środków transportu drogowego.
3. Upublicznienie informacji w formie dostępnej dla osób z niepełnosprawnością obejmuje w szczególności umieszczanie informacji o prowadzonej działalności:
1) na tablicy informacyjnej należącej do przewoźnika drogowego –w alfabecie Braille’a albo w czcionce o takiej wielkości, która umożliwia odczytanie tych wiadomości przez osoby niedowidzące;
2) na stronie internetowej należącej do przewoźnika drogowego –przy wykorzystaniu standardów, które umożliwiają odczytanie tej strony, przy użyciu dodatkowych środków technicznych, również przez osoby niewidome lub niedowidzące.
Art. 54. 1. Przewoźnik drogowy ma obowiązek przyjmowania i rozpatrywania, skarg i wniosków oraz udzielania na nie odpowiedzi, w terminie 30 dni od momentu ich otrzymania, dotyczących świadczenia usług przewozu osób z niepełnosprawnością oraz udostępniania informacji na podstawie art. 53, pochodzących od:
1) osób z niepełnosprawnością korzystających z tych usług, członków ich rodzin oraz opiekunów osób z niepełnosprawnością;
2) organizacji pozarządowych.
Art. 55. 1 Przewoźnicy drogowi prowadzący działalność w zakresie przewozu regularnego oraz przewozu wahadłowego osób obowiązani są dostosować posiadany tabor do potrzeb osób z niepełnosprawnością.
2. Posiadanym taborem jest ogół środków transportu drogowego służących do wykonywania przez przewoźnika drogowego regularnego oraz wahadłowego przewozu osób.
3. Dostosowanie posiadanego taboru do potrzeb osób z niepełnosprawnością odbywa się w szczególności przez:
1) usunięcie barier uniemożliwiających lub znacznie utrudniających:
a) wejście do środka transportu, w którym ma być dokonywany przewóz,
b) jazdę środkiem transportu w sposób zapewniający ochronę zdrowia oraz życia, a także odpowiednią wygodę osobom z niepełnosprawnością,
c) dostęp do toalety znajdującej się wewnątrz środka transportu, jeżeli taki dostęp jest zapewniony osobom sprawnym,
d) wyjście ze środka transportu.
2) zastosowanie środków technicznych, które umożliwiają osobie głuchej lub niewidomej łatwe uzyskanie informacji odnośnie przebiegu odbywanego przewozu, bez potrzeby skorzystania z pomocy innych pasażerów.
4. Obowiązek dostosowania posiadanego taboru, w przypadku komunikacji miejskiej, jest spełniony, jeżeli co drugi pojazd obsługujący daną linię komunikacyjną będzie posiadał dostosowania, określone w ust. 3 oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 57.
5. Obowiązek dostosowania posiadanego taboru, w przypadku przewozu regularnego, jest spełniony, jeżeli co drugi pojazd obsługujący daną linię będzie posiadał dostosowania, określone w ust. 3 oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 57, chyba że przewóz na danej linii komunikacyjnej odbywa się rzadziej niż dwa razy w ciągu dnia;w takim przypadku każdy pojazd obsługujący
linię komunikacyjną musi posiadać dostosowania, określone w ust. 3 oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 57.
6. Dostosowanie posiadanego taboru do potrzeb osób z niepełnosprawnością , o którym mowa w ust. 3, może odbywać się również w ten sposób, że osoby zatrudnione przez przewoźnika drogowego w celu obsługi przewożonych osób (osoby zatrudnione przez przewoźnika drogowego do obsługi pasażerów), udzielą osobie z niepełnosprawnością niezbędnej pomocy w dostępie do środków transportu wchodzących w skład posiadanego taboru oraz będą udzielały niezbędnej pomocy podczas przewozu, w celu zapewnienia ochrony zdrowia oraz życia, a także odpowiedniej wygody osobom z niepełnosprawnością.
7. Przewoźnik drogowy wykonujący przewóz osób obowiązany jest zapewnić, aby osoby, o których mowa w ust. 6, odbyły odpowiednie szkolenie w terminie trzech miesięcy od dnia ich zatrudnienia.
8. Szkolenie, o którym mowa w ust. 7, odbywa się na koszt przewoźnika drogowego.
Art. 56. 1. Przewoźnik drogowy obowiązany jest do zapewnienia dostosowania posiadanego taboru w terminie nie dłuższym niż 10 lat od momentu wejścia w życie niniejszej ustawy.
2. Przewoźnik drogowy może uzyskać zezwolenie na wydłużenie terminu na dostosowanie posiadanego taboru, jeżeli wykaże, że dostosowanie posiadanego taboru w terminie ustawowo przewidzianym jest niemożliwe lub jest możliwe tylko przy zastosowaniu oczywiście niewspółmiernych nakładów. Termin może zostać wydłużony nie więcej niż o 3 lata.
3. Zezwolenie, o którym mowa w ust. 2 wydaje, w drodze decyzji administracyjnej, właściwy wojewódzki inspektor transportu drogowego.
Art. 57. Minister właściwy do spraw transportu, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw osób z niepełnosprawnością, po zasięgnięciu opinii Rady do Spraw Osób z Niepełnosprawnoscią, w drodze rozporządzenia, określi:
1) zakres niezbędnych dostosowań do potrzeb osób z niepełnosprawnością, warunki techniczne, jakie muszą spełniać dostosowania środków transportu do potrzeb osób z niepełnosprawnością;
2) zakres, tematykę, cel oraz podmioty uprawnione do przeprowadzania szkoleń, o których mowa w art. 55 ust. 7, mając na względzie potrzebę możliwie pełnego zniesienia barier dla osób z niepełnosprawnością związanych z przewozem.
Art. 58. Minister właściwy do spraw transportu, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw osób z niepełnosprawnością, po zasięgnięciu opinii Rady do Spraw Osób z Niepełnosprawnością, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki oraz tryb wydawania przez właściwego wojewódzkiego inspektora transportu drogowego zezwoleń, o których mowa w art. 56 ust. 2.
Art. 59. Wojewódzki inspektor transportu drogowego może nałożyć na przewoźnika drogowego prowadzącego działalność w zakresie przewozu osób, który nie wykonuje obowiązku dostosowania posiadanego taboru do potrzeb osób z niepełnosprawnością, karę administracyjną w wysokości od 5 000 zł do 15 000 zł. Tej samej karze podlega ten, kto wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 52 ust. 5 nie udziela odpowiedzi pisemnej na żądanie udzielenia wyjaśnień, pochodzące od osoby z niepełnosprawnością.”
Koszty wprowadzenia ustawy
Nawet pobieżna lektura powyższego projektu ustawy pokazuje jak astronomiczne koszty czekają przewoźników transportu publicznego po jej wprowadzeniu. Przede wszystkim w zakresie regionalnej komunikacji autobusowej oraz kolejowej, gdzie tabor rzadko kiedy spełnia parametry „dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych”. Również z wysokimi kosztami mogą się liczyć organizatorzy komunikacji miejskiej, którzy będą musieli chociażby przerobić swoje rozkłady jazdy. Oczywiście nie negujemy zasadności wprowadzenia tych przepisów w życie –są one zasadne i obowiązują w innych krajach unii europejskiej – ale rozwiązanie tego problemu w projekcie ustawy poprzez zapis: –„w przypadku środków transportu dostosowania powinny nastąpić na koszt właściciela, oczywiście istnieje możliwość przeniesienia kosztów na konsumentów, jednak ten proceder może być kontrolowany i ograniczany metodami administracyjno-rachunkowymi”–nie jest żadnym rozwiązaniem. To spowoduje, że wszyscy przewoźnicy będą się zapierali przed wprowadzeniem tych kosztowanych ułatwień dla osób niepełnosprawnych, co oczywiście wydłuży cały proces w czasie. Rozłożenie zakresu dostosowania taboru w długim okresie (dostosowanym do naturalnego tempa amortyzacji sprzętu transportowego) jest wyjściem naprzeciw, ale na pewno w tą transformację taboru oraz infrastruktury przystankowej trzeba będzie włączyć finansową pomoc państwa oraz fundusze na rzecz wspierania osób niepełnosprawnych. W Czechach podobne finansowanie funkcjonuje do lat i nie jest negowane przez Komisje Europejską. Może warto by spróbować podobną pomoc wprowadzić w Polsce, zamiast skupiać się na administracyjnych karach? Projekt ustawy.