Komunikacyjny ranking miast: Ryga

Ryga (łot. Rīga, niem. i ros. Riga), stolica Łotwy, to jednocześnie największe miasto krajów bałtyckich. W Rydze mieszka obecnie 699 tys. mieszkańców, czyli tyle, co w Łodzi. Natomiast w całej Łotwie mieszka 1,946 mln os., więc mieszkańcy stolicy stanowią 36% obywateli kraju. Ryga w czasach Imperium Rosyjskiego była czwartym co do wielkości miastem państwa, po Petersburgu, Moskwie i Warszawie. W 1867 r. 43% mieszkańców Rygi stanowili Niemcy, co znalazło odwzorowanie w wielkomiejskiej architekturze miasta.

Łotysze stanowią obecnie 44% mieszkańców stolicy. 38% to Rosjanie, do których należy m.in. burmistrz Nił Uszakow. Tak liczna mniejszość rosyjska, będąca następstwem długotrwałej radzieckiej okupacji, powoduje, że państwo łotewskie ma mało przyjazne dla mniejszości prawo językowe i edukacyjne. W przeciwieństwie do Litwy nie ma tu nauczania w języku mniejszości (są tylko lekcje języka mniejszości), a w przestrzeni publicznej nie znajdziemy żadnych napisów w językach mniejszości. Jęz. rosyjski wizualnie nie dominuje, ale słychać go prawie wszędzie, bo poza przestrzenią formalną żadnych ograniczeń nie ma. Są oczywiście językowe wersje stron www czy metki na półkach sklepowych z napisami po rosyjsku. W samej Rydze mieszkają również Polacy, jest ich tu ok. 2% (tereny te należały do XVII wieku do Rzeczypospolitej).

Czym i dokąd?

Po Rydze podróżować można tramwajami, trolejbusami i autobusami. Zwłaszcza sieć trolejbusową trzeba uznać za stosunkowo rozbudowaną. Specyfiką ryskiej komunikacji jest fakt, że prawie wszystkie linie jadą do centrum. W miastach wielkości Krakowa, Łodzi czy Wrocławia, ale i w wielu mniejszych miastach, część linii pełni funkcje dowozowe czy międzydzielnicowe. Dzięki tworzeniu linii dowozowych możliwe jest zapewnienie wyższej częstotliwości na odcinku dowozowym i centralnym, gdzie nie dubluje się wiele linii kursujących z niskimi częstotliwościami, ale kursują magistralne linie o wysokich częstotliwościach. Linie międzydzielnicowe (obwodowe) pozwalają szybciej przedostać się pomiędzy dzielnicami bez potrzeby wjazdu do centrum.

W Rydze spośród 19 linii trolejbusowych, tylko 1 nie wjeżdża do centrum, a aż 12 kończy trasę w centrum. Spośród linii autobusowych w Rydze do centrum dojeżdża 76% linii autobusowych, a w przypadku Krakowa jest to tylko 27% linii. Skutkuje to niesłychaną kumulacją linii komunikacyjnych w centrum miasta. Ze względu na to, że prawie wszystkie linie jadące do centrum kończą tam trasę, tuż za dworcem znajduje się ogromny plac autobusowy Abrenes iela (ul. Pytałowska), który jest końcówką dla 31 linii, mieszcząc jednocześnie nawet 70 pojazdów. Podobnej wielkości pętla autobusowa znajdowała się kiedyś na ul. Wałowej w Gdańsku.

Sieć tramwajowa Rygi to 8 odnóg rozgałęziających się jeszcze w centrum albo kawałek za nim. Linii tramwajowych jest 10, każda z odnóg ma 1 podstawową linię, natomiast II lub III to linie uzupełniające o niskiej częstotliwości. Można zadać pytanie, po co funkcjonują linie tramwajowe wykonujące 8 kursów dziennie (linia 9), albo kończące trasę w połowie linii podstawowej i kursujące od niej 6x rzadziej (linie 4 i 6). W czerwcu zmieniono funkcje linii 4 i 6. Gł. odnogi biegnące w przeciwległych kierunkach obsługiwane były przez 2 często kursujące linie: 4 na Imantę i 6 na Juglę, rozpoczynające trasę w centrum. Jednocześnie obie pętle łączyła linia 1 kursująca 1x/h, która została później zlikwidowana. W czerwcu 2017 r. przywrócono linię 1, ale nadano jej charakter linii głównej z trasą z Imanty na Juglę przy zmarginalizowaniu 4 i 6. Linia 1 stała się kręgosłupem miasta.

Spośród linii o wysokiej częstotliwości, który w Rydze jest łącznie 31, 6 linii to tramwaje, 13 to trolejbusy, a 12 to autobusy. Ze wszystkich linii tego typu tylko 2 (trolejbusowa 16 i autobusowa 36) nie dojeżdżają do centrum. Podróżowanie między dzielnicami jest oczywiście możliwe przy użyciu 13 linii międzydzielnicowych, dodatkowo linie jadące do centrum kursują różnymi trasami. Często ich trasy spotykają się jeszcze daleko od centrum, co daje możliwości rozmaitych przesiadek.

Komunikacja miejska w Rydze charakteryzuje się wysokim standardem taboru. Tabor został oczywiście częściowo odnowiony, a najnowsze pojazdy to teraz również polskie solarisy. Zniknęły trolejbusy Škoda starego typu, a pojawiło się więcej irisbusów i solarisów. Zmodernizowano stare tramwaje Tatra i kupiono nowe tramwaje Škoda, które kursują obecnie na liniach 1 i 11. Brak unijnych nalepek sugeruje, że nowy tabor jest kupowany z własnych środków. Trudno oprzeć się wrażeniu, że Ryga zawdzięcza to b. wysokim cenom biletów.

W latach 70-tych rozpoczęto projektowanie metra. Budowano go w ZSRS w miastach milionowych, dla Rygi zrobiono wyjątek (jak dla Tbilisi i Erywania). Argumentami były III pozycja pod względem wskaźnika przejazdów transportem publicznym na 1 mieszk. oraz położenie w sąsiedztwie wielkiego nadmorskiego kurortu Jurmała (którego nazwa po łotewsku oznacza brzeg morski). Gdy projekty były już prawie gotowe, w 1988 r. rozpoczęły się masowe protesty przeciwko budowie pod hasłem METRO – NĒ! W przypadku Rygi warto przywołać stosowane wtedy argumenty: zagrożenie dla historycznego centrum miasta, przybycie dużej liczby niełotewskich budowniczych metra z rodzinami (obawa przed większą rusyfikacją miasta), brak ekonomicznego uzasadnienia, nieuwzględnienie potrzeb niepełnosprawnych i przewidywane zatłoczenie obszarów wokół przyszłych stacji.

Ile zapłacić i jak zapłacić?

Komunikacja miejska w Rydze jest b. droga. Na Łotwie żyje się trudniej niż w Polsce, ponieważ do wyższych cen dochodzą niższe zarobki. O ile w Polsce w 2014 r. średnie wynagrodzenie wynosiło 980 €, to na Łotwie tylko 806 €. Jednocześnie wybrany koszyk produktów był w Rydze aż 37% droższy niż w Krakowie. Najtańszy bilet w Rydze, pozwalający na 1 przejazd, kosztuje 1,15 € (4,88 zł według kursu 4,24 zł za € z dnia 10.7.2017). System pobierania opłat w Rydze jest elektroniczny, a w zwykłych kasownikach (zazwyczaj 1 na pojazd) kasuje się tylko bilety kupione u prowadzącego. Ich cena jest zawrotna i wynosi aż 2 €! Czyli 8,48 zł. W nowych pojazdach znajdują się już automaty, wciąż lepiej zaopatrzyć się w 1x karty sprzedawane w automatach i głównie w powszechnej sieci kiosków norweskiej firmy Narvesen.

Pasażerowie mają więc możliwość wyrobienia sobie karty wielorazowego użytku (plastikowy niebieski e-talons, czyli e-bilet) albo kupowania kart jednorazowych (kartonowy żółty e-talons). Mieszkańcy Rygi lub osoby posiadające w niej nieruchomość mogą wyrobić sobie Kartę Ryżanina. Wówczas można liczyć na dodatkowe upusty w firmach, które zgłosiły się do programu lojalnościowego. Załadować określoną liczbę przejazdów można na każdą z kart. Chcąc kupić bilet miesięczny trzeba mieć niebieski e-talons lub Kartę Ryżanina. Posiadanie Karty Ryżanina daje dodatkową możliwość zapisywania na nią biletów czasowych (godzinnych, dobowych albo kilkudobowych). Jeżeli ktoś jest spoza Rygi albo nie chce wyrabiać karty może nabywać zółte e-talonsy.

Bilet godzinny kosztuje 2,3 € (9,75 zł), posiadacze Karty Ryżanina mogą go kupić za 1,15 € (4,88 zł). Liczy się czas rejestracji przejazdu. Ostatniej można dokonać w 59. min. ważności biletu i jechać już do końca trasy. Wszystkie karty trzeba przykładać przy każdym wejściu do pojazdu. Bilet 24h kosztuje 5 € (21,2 zł), a bilet 3-dn. 10 € (42,4 zł, 72h w Krakowie 36 zł). Przy bilecie 5-dn. można wybrać, czy będzie on obowiązywał na 1 czy na wszystkich liniach, płacąc odpowiednio 9 € (38,16 zł) i 15 € (63,6 zł). Można również zapisać na kartę 5 biletów 24h, które trzeba wykorzystać w okresie 15 dni. Nie jest jasny sens takiego rozwiązania, ponieważ nie daje oszczędności dla pasażera, a jest ryzyko niewykorzystania biletów.

Bilety 1x są drogie, podobnie jest z miesięcznymi. Bilet mies. na wszystkie linie, obowiązujący we wszystkie dni tygodnia, kosztuje zawrotną sumę 50 € (212 zł). Dużo mniej, bo 30 €, wyda w miesięcznym przeliczeniu np. mieszkaniec Wiednia, kupując bilet roczny. Ciekawe jest porównanie cen biletów miesięcznych w stolicach 3 krajów bałtyckich: w Wilnie jest to 29 €, w Rydze 50 €, w Tallinie za darmo. Opcją zaoszczędzenia jest zakup biletu ważnego tylko w dni robocze (40 €, czyli 169,6 zł). Dzięki sytuacji, w której z każdego zakątka Rygi da się dojechać bezpośrednio do centrum, większość pasażerów wybiera zapewne bilety na 1 linię. Obowiązujący we wszystkie dni tygodnia kosztuje 35 € (148,4 zł), a w dni robocze 30 € (127,2 zł). Wydaje się, że wysokie ceny biletów wcale nie odstraszają mieszkańców Rygi od podróżowania komunikacją miejską.

W Rydze odbywa się b. dużo kontroli biletowych. Kilkuosobowe grupy kontrolerów w żółtych odblaskowych kamizelkach zatrzymują pojazdy przed lub między przystankami. Miesięcznie dokonuje się ok. 24 tys. kontroli, podczas których ujawnia się ok. 3700 pasażerów bez ważnego biletu. W Krakowie kontroli miesięcznie odbywa się ok. 15 tys, a os. bez biletu jest ok. 6 tys. Kilkanaście lat temu w Rydze pracowali konduktorzy, po których pamiątką są specjalne siedziska w starszych autobusach.

Rozwiązania warte uwagi

Wartym uwagi jest bilet godzinny obowiązujący ponad 1h, a czasem nawet ponad 2h! Liczy się moment ostatniej rejestracji przejazdu. Po każdym wejściu do pojazdu należy przyłożyć kartę do czytnika, bilet zawsze obowiązuje do końca trasy, a niektóre trasy to ponad 1h. Ważne, by z ostatnim przyłożeniem karty zdążyć przed godziną od I przyłożenia. To pozwala uniknąć sytuacji, że w trakcie jazdy bilet kończy ważność.

W przypadku zbliżającej się zmiany RJ, w momencie dogodnym dla odpowiedzialnych za to służb, w miejsce jeszcze obowiązującej tabliczki wiesza się nowy. By nie pozbawić pasażerów dostępu do aktualnego rozkładu jazdy, do słupka przystankowego mocowana jest tymczasowa wywieszka z wygasającym rozkładem jazdy.

Na ekranach w pojazdach wyświetlana jest nie tylko lista najbliższych przystanków, ale także seria humorystycznych hiszpańskich kreskówek. Chcąc nie chcąc, przyciągają one wzrok, bawiąc czasem pasażerów.

Podsumowanie:

Uzasadnienie ocen:

1. W Rydze na jedną linię o wysokiej częstotliwości przypadają 23 tysiące mieszkańców. Lista linii: (tramwaje) 1, 2, 5, 7, 10, 11, (trolejbusy) 3, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 22, 23, 25, 27, (autobusy) 2, 3, 15, 21, 22, 24, 25, 36, 37, 40, 41, 53. 2 punkty.
2. Bilet miesięczny na wszystkie linie i wszystkie dni tygodnia kosztuje w Rydze 50 euro (212 zł, kurs 4,24 zł za euro z dnia 10.7.2017). Przy uwzględnieniu o 11% niższej zamożności (porównanie PKB (PSN) na osobę) najwyższy próg w rankingu jest obniżony do 97,90 zł. 0 punktów.
3. Najtańszym biletem jest bilet jednorazowy, który kosztuje 1,15 euro (4,88 zł). Przy uwzględnieniu o 11% niższej zamożności (porównanie PKB (PSN) na osobę) próg w rankingu jest obniżony do 1,78 zł. 0 punktów.
4. Najtańszym biletem jest bilet jednorazowy, który kosztuje 1,15 euro (4,88 zł). Przy uwzględnieniu o 11% niższej zamożności (porównanie PKB (PSN) na osobę) próg w rankingu jest obniżony do 2,67 zł. 0 punktów.
5. Bilet godzinny dla posiadaczy Karty Ryżanina kosztuje w Rydze 1,15 euro (4,88 zł). Przy uwzględnieniu o 11% niższej zamożności (porównanie PKB (PSN) na osobę) próg w rankingu jest obniżony do 4,45 zł. 0 punktów.
6. Bilet 24-godzinny kosztuje 5 euro (21,20 zł). Przy uwzględnieniu o 11% niższej zamożności (porównanie PKB (PSN) na osobę) próg w rankingu jest obniżony do 13,35 zł. 0 punktów.
7. Bilet miesięczny na jedną linię na wszystkie dni tygodnia kosztuje 35 euro (148,40 zł). Przy uwzględnieniu o 11% niższej zamożności (porównanie PKB (PSN) na osobę) próg w rankingu jest obniżony do 53,40 zł. 0 punktów.
8. Najnowsze pojazdy są wyposażone w automat biletowy umożliwiający płatność kartą. 1 punkt.
9. Najnowsze pojazdy są wyposażone w automat biletowy umożliwiający płatność kartą i zakup biletu w cenie regularnej. 1 punkt.
10. Istnieje możliwość załadowania na kartę określonej liczby przejazdów. 1 punkt.

Jak powstaje ranking?

Poniżej prezentujemy zasady przyznawania pkt w każdej z 10 kategorii.

Liczba mieszkańców przypadająca na 1 linię kursującą z częstotliwością przynajmniej 3 kursów na godzinę w godzinach szczytu jak i poza szczytem:

0 pkt – brak takich linii – przykład: Jastrzębie-Zdrój;

1 pkt – od 25 tys. – przykłady: Częstochowa, Sosnowiec, Kielce;

2 pkt – od 21 do 25 tys. – przykłady: Ryga, Gdańsk;

3 pkt – od 16 do 20 tys. – przykłady: Kraków, Wrocław, Lublin;

4 pkt – od 11 do 15 tys. – przykłady: Warszawa, Praga, Łódź;

5 pkt – do 10 tys. – przykłady: Brno, Ostrawa, Uście nad Łabą.

Cena biletu na 28 dni pozwalającego podróżować po całym obszarze miasta (niekoniecznie wszystkimi liniami) dowolnej osobie (niekoniecznie mieszkańcowi) drugi raz kupującej bilet (ew. wyrabiając specjalną kartę):

0 pkt – brak biletów wieloprzejazdowych;

1 pkt – od 110 zł – np. Warszawa;

2 pkt – 95-109,99 zł;

3 pkt – 80-94,99 zł – np. Kraków;

4 pkt – 65-79,99 zł;

5 pkt – do 64,99 zł – np. Jaworzno.

Dodatkowe pkt (po 1 punkcie) będą przyznawane za:

Możliwość przejechania 2 przystanków w jednym mieście (do 10 min.) za cenę do 2 zł (ew. wyrabiając kartę).

Możliwość przejechania 5 przystanków w jednym mieście (do 20 min.) za cenę do 3 zł (ew. wyrabiając kartę).

Możliwość przejechania 10 przystanków z przesiadką po 5 (20 min. jazdy, 10 min. przesiadki, 20 min. jazdy) za cenę do 5 zł (ew. wyrabiając specjalną kartę).

Możliwość nieograniczonego korzystania z komunikacji miejskiej w obrębie miasta przez 24h w cenie do 15 zł (bez wyrabiania specjalnej karty).

Możliwość korzystania przez 28 dni z 1 linii (na odcinku 5 przystanków) za cenę do 60 zł.

Możliwość zapłacenia za przejazd (kupienia biletu) kartą płatniczą w pojeździe.

Możliwość zapłacenia za przejazd w pojeździe w cenie regularnej 1 przejazdu w jednym mieście do 40 min. (jak w pktach sprzedaży biletów/automatach stacjonarnych) za cenę do 4 zł nie posiadając specjalnej karty.

Możliwość bezgotówkowego płacenia (kartą miejską lub płatniczą) za przejazd bez konieczności zachowania papierowego biletu (potwierdzenia zakupu).

„