Harmonogram wejścia ustawy o transporcie publicznym

Ministerstwo Infrastruktury przygotowało zakres zmian w polskim prawodawstwie, jakie spowoduje wejście ustawy o transporcie publicznym oraz przewidywane terminy pojawiania się nowych przepisów.

 Projekt ustawy ma na celu określenie terminu oraz zasad wejścia w życie ustawy  z dnia … o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. ) zwanej dalej „ustawą o ptz’.

1. Zmiany dotyczące ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.) Zmiana dotycząca art. 479 1 ma na celu uzupełnienie tego przepisu o określenie rodzaju spraw, dla rozpatrywania których właściwym ma być sąd cywilny. Zgodnie z przyjętym w projekcie ustawy o ptz rozwiązaniem, od decyzji odmawiającej wydania potwierdzenia zgłoszenia przewozów na podstawie projektowanego przepisu art. 25 ust. 5 ustawy o ptz, przysługiwać ma odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów.

2. Zmiany dotyczące przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe ( Dz. U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601, z późn. zm.) Zaproponowane zmiany polegają przede wszystkim na dostosowaniu obowiązujących przepisów Prawa przewozowego, regulującego zasady wykonywania przewozu osób, w tym regularnego przewozu osób, do przepisów ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (ustawy o ptz). Zaproponowano przeniesienie niektórych kompetencji, przypisanych dotychczas przewoźnikom, na inny podmiot – organizatora publicznego transportu zbiorowego. Część przepisów doprecyzowano.

3. Zmiany dotyczące przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) Zaproponowana zmiana w art. 7 w ust. 1 polega na wprowadzeniu przepisu określającego zadania gminy w zakresie budowy, remontu i utrzymania przystanków komunikacyjnych usytuowanych przy drogach publicznych niezależnie od kategorii drogi. Przepis ten ma na celu wskazanie na jednostkę samorządu tj. gminę jako właściwą w zakresie utrzymania miejsc użyteczności publicznej, jakimi są przystanki komunikacyjne. Każdy przystanek komunikacyjny jest położony na terytorium określonej gminy.

4. Zmiany dotyczące przepisów ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego ( Dz. U. z 2002 r. Nr 175, poz. 1440, z późn. zm.) , zwanej dalej „ustawą o uprawnieniach do ulgowych przejazdów’. Zaproponowana zmiana przepisów ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów ma na celu ich dostosowanie do regulacji zawartych w projekcie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym.

Przepis art. 1 ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów przewiduje możliwość korzystania z uprawnień do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego wyłącznie przez obywateli polskich oraz przez osoby przebywające na stałe na terytorium Polski, na podstawie tylko polskich dokumentów. Samo członkostwo Polski w Unii Europejskiej nie przesądza bowiem o obowiązku honorowania wszystkich przywilejów, przyznanych przez różne państwa własnym obywatelom w różnym zakresie i wymiarze w ramach własnej, wewnętrznej polityki  dotyczącej  zabezpieczenia społecznego lub ochrony socjalnej w danym państwie członkowskim. Biorąc pod uwagę, iż uprawnienia do ulgowych przejazdów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w transporcie kolejowym i drogowym zostały przyznane powołaną ustawą tylko niektórym, najsłabszym ekonomicznie kategoriom osób w ramach prowadzonej przez Państwo polityki społecznej, m.in. dzieciom, uczniom i studentom, osobom niepełnosprawnym i inwalidom oraz ich opiekunom, emerytom i rencistom, brak jest uzasadnienia aby uprawnienia te rozciągać na obywateli UE, Europy bądź świata, bez prawa wzajemności.

Zaproponowany nowy pkt 6 w art. 1a potwierdza uprawnienia do ulgowych przejazdów przyznane słuchaczom: kolegiów nauczycielskich, nauczycielskich kolegiów języków obcych oraz kolegiów pracowników służb społecznych, w zakresie przysługującym studentom, mocą art. 9 f ust. 2 i art. 77 ust. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ( Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm. ).

Mając na uwadze postulaty zgłaszane przez Zarząd Główny Polskiego Związku Niewidomych oraz Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w przedmiocie ulg dla przewodników i psów – przewodników osób niewidomych oraz opiekunów osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, zaproponowano zmiany w art. 2 ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów. Zaproponowany nowy przepis art. 2b przyznający psom-przewodnikom prawo do ulgi 100% na podstawie biletów jednorazowych i miesięcznych dla psa spowoduje znikome skutki finansowe dla budżetu państwa, albowiem problem rozszerzenia wymiaru ulgi dotyczy zaledwie 120 psów- przewodników w skali całego kraju, które obecnie mają prawo do korzystania z ulgi 95% na podstawie biletów jednorazowych.

O konieczności zmiany przepisu art. 3 ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów, przesądził fakt utracenia z dniem 1 maja 2004 r. przez współmałżonków emerytów i rencistów prawa do korzystania przy przejazdach w transporcie kolejowym w 2 klasie pociągów osobowych, pospiesznych i ekspresowych z ulgi 37%, w związku z utratą przez nich prawa do zasiłków rodzinnych, w wyniku uchylenia ustawy z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych ( Dz. U. z 1998 r. Nr 102, poz. 651, z późn. zm.), z mocy art. 71 pkt 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych ( Dz. U. Nr 228, poz. 2255 ).

Zmiana przepisów art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów, doprecyzowuje jej uregulowania w zakresie ulg przysługujących osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji, w tym osobom niewidomym. Osoby niewidome będące osobami niezdolnymi do samodzielnej egzystencji mają większy zakres uprawnień do ulg od innych osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, albowiem przysługuje im również ulga przy przejazdach na podstawie biletów miesięcznych. W art. 4 ust. 3 ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów, doprecyzowano zakres ulg przysługujących osobom niewidomym nie będącym osobami niezdolnymi do samodzielnej egzystencji, w tym niewidomym dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej do ukończenia 16 roku życia. Potrzeba taka wynika z faktu, iż obecnie realizacja uprawnień dla osób niewidomych, mających prawo do korzystania z ulg w różnym wymiarze: 37%, 49% i 78% oraz w różnym zakresie, w zależności od wieku, niepełnosprawności i inwalidztwa nastręcza przewoźnikom wiele problemów przy prawidłowej realizacji uprawnień przysługujących niewidomym.

Zmiany wprowadzane w przepisach art. 5a, ust. 1 oraz art. 7 ust. 2 i 3 mają charakter porządkowy, przywołujący aktualne przepisy.

Uregulowania zawarte w dotychczasowych przepisach art. 8a i 8b ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów dotyczące finansowania publicznego transportu zbiorowego kolejowego i autobusowego zostaną zastąpione przepisami ustawy o ptz. Ustawa o uprawnieniach do ulgowych przejazdów powinna,  zgodnie z jej  zakresem przedmiotowym, określać wyłącznie kategorie osób uprawnionych do ulg, wymiar i zakres stosowania ulgi oraz upoważnienie do określenia rodzajów dokumentów poświadczających prawo do korzystania z ulg przez wskazane w ustawie podmioty. W ustawie tej nie powinny być regulowane formy i źródła rekompensowania przewoźnikom utraconych przychodów z tytułu obowiązku honorowania ulg ustawowych, przyznanych także innymi ustawami. Zaproponowane rozwiązanie wychodzi naprzeciw wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2006 r., uznającemu za niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej zapis art. 8a ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów.

5. Zmiany dotyczące przepisów ustawy z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ( Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 oraz z 2006 r. Nr 144, poz. 1042)

W ustawie zaproponowano uchylenie ust. 3 w art. 5 ustawy, wyłączając poprzez to obowiązek nałożony na przedsiębiorców korzystających z przystanku komunikacyjnego, w zakresie utrzymania czystości na przystanku. Istniejący w tym zakresie obowiązek nałożony na przedsiębiorców, w praktyce, nie jest możliwy do zrealizowania, z uwagi na dużą liczbę takich przedsiębiorców. Ponadto istniejący w przepisach ustawy o transporcie drogowym przepis art. 22 ust. 1a, jako lex specialis, w stosunku do przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej ( Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43, z późn. zm.), zabrania pobierania opłat za korzystanie z przystanku, jako miejsca użyteczności publicznej. Mając na uwadze, że organizator publicznego transportu zbiorowego, zgodnie z przepisami ustawy o ptz, ma zapewnić m.in. warunki do korzystania z przystanków i dworców, zaproponowano, aby obowiązek utrzymania czystości na przystankach spoczywał na gminie.

6. Zmiany dotyczące przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym ( Dz. U. z 2007 r. Nr 125, z późn. zm.) Zaproponowane zmiany polegają przede wszystkim na dostosowaniu do przepisów ustawy o ptz, zarówno w zakresie definicji, jak i przepisów szczegółowych dotyczących funkcjonowania regularnego przewozu osób. Uchylono definicję dotyczącą regularnego przewozu osób, wprowadzając w jej miejsce definicję międzynarodowego przewozu regularnego. Zakres bowiem przedmiotowy ustawy o transporcie drogowym, po wyłączeniu z jej regulacji przepisów dotyczących krajowego regularnego przewozu osób, ulegnie zmianie. W zakresie przewozu krajowego, ustawa o transporcie drogowym, będzie regulować wyłącznie przewozy regularne specjalnie, przewozy wahadłowe i okazjonalne. Definicje dotyczące linii komunikacyjnej oraz przystanku, jako niezbędne dla potrzeb ustawy o transporcie drogowym, zaproponowano, aby nadal pozostały w tej ustawie, jednak ich treść ma odpowiadać takim definicjom określonym w ustawie o ptz. Przyjęto, że ustawa o ptz, jako ustawa podstawowa, regulująca dziedzinę regularnego przewozu osób, będzie zawierać najważniejsze definicje związane z tym rodzajem przewozów. Natomiast ustawa o transporcie drogowym, regulująca niewielki obszar przewozów regularnych (międzynarodowy), będzie posiłkować się definicjami określonymi w ustawie o ptz.

Zaproponowano zmiany w przepisach określających właściwość organów w zakresie wydawania zezwoleń. Ponieważ zezwolenia na przewozy regularne osób, zgodnie z przepisami przejściowymi, zostają utrzymane do dnia 3 grudnia 2014 r., zaproponowana zmiana art. 18 ustawy o transporcie drogowym, wejdzie w życie dopiero w dniu 3 grudnia 2014 r. Do tego dnia obowiązują dotychczasowe przepisy w zakresie wydawania zezwoleń na przewozy regularne. To samo dotyczy innych proponowanych zmian w przepisach, tj. art. 21 ust. 1 pkt. 1, art. 22 ust. 1 i ust. 4 pkt 2, art. 22a, art. 41 ust. 1 pkt 2, art. 83 ust. 3, art. 87 ust. 1 pkt 1, art. 89 ust. 1 pkt 7.

7. Zmiany dotyczące przepisów ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym ( Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94) Zaproponowane zmiany polegają przede wszystkim na dostosowaniu obowiązujących przepisów ustawy o transporcie kolejowym, do projektowanych przepisów ustawy o ustawy o ptz. Zaproponowano wykreślenie niektórych przepisów związanych z funkcjonowaniem publicznego transportem zbiorowego i kompleksowe uregulowanie tych kwestii w jednym akcie prawnym.

8. Zmiany dotyczące przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879, z późn. zm.) Zaproponowane zmiany mają na celu dostosowanie definicji przewozu regularnego do przepisów ustawy o ptz, jak również zmienionych przepisów ustawy o transporcie drogowym.

9. Przepisy przejściowe i końcowe

W przepisach przejściowych i końcowych projektu ustawy zaproponowano, aby dotychczasowa działalność w zakresie regularnego przewozu osób w transporcie kolejowym mogła być wykonywana nie dłużej niż do dnia 3 grudnia 2012 r., natomiast w transporcie drogowym, innym szynowym, linowym, linowo-terenowym, żegludze śródlądowej i transporcie morskim nie dłużej niż do dnia 3 grudnia 2014 r. W związku z tym utrzymano dotychczasowe przepisy w tym zakresie poprzez zróżnicowanie terminu wejścia w życie poszczególnych przepisów zmieniających.

Zaproponowano również przepis porządkujący, wygaszający wszystkie zezwolenia na przewozy regularne w transporcie drogowym wydane przed dniem 1 stycznia 2002 r., tj. przed dniem wejścia w życie ustawy o transporcie drogowym. Graniczny termin ważności takich zezwoleń (były one wydawane bezterminowo) określono na dzień 3 grudnia 2014 r. tj. ostatni dzień obowiązywania dotychczasowych przepisów w zakresie zezwoleń na przewozy regularne.

Ponieważ przepisy ustawy o ptz przewidują koordynację rozkładów jazdy, w miejsce dotychczasowej analizy sytuacji rynkowej określonej w przepisach ustawy o transporcie drogowym, zaistniała potrzeba uregulowania kwestii intertemporalnej dotyczącej rozkładów jazdy obowiązujących w dniu wejścia w życie ustawy o ptz. Zaproponowano, że rozkłady jazdy uzgodnione przed dniem wejścia w życie ustawy o ptz, zachowają swoją ważność do dnia opracowania rozkładów jazdy zgodnych z przepisami wydanymi na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe, z uwzględnieniem zaproponowanych w tej ustawie zmian.

Ponieważ opracowanie i uchwalenie planów transportowych wymaga odpowiedniego czasu, zaproponowano, aby pierwsze plany transportowe zostały opracowane i uchwalone odpowiednio w terminie 1 roku (minister właściwy do spraw transportu), 2 lat (samorząd województwa) i 3 lat (samorząd gminny) od dnia wejścia w życie ustawy o ptz. Mając na uwadze obowiązki organizatora publicznego transportu zbiorowego określone w przepisach Rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczącego usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 (Dz. Urz. UE L 315 z 03.12.2007 r., s. 1) dotyczące sprawozdawczości dla właściwych organów UE, zaproponowano, aby informacje w zakresie dotychczasowych zezwoleń na przewozy regularne osób w transporcie drogowym, były przekazywane przez starostów (organy właściwe w zakresie wydawania zezwoleń na podstawie ustawy  o transporcie drogowym) do marszałka województwa. Marszałek województwa natomiast, na podstawie uzyskanych informacji od starostów, przekazuje zbiorczą informację w tym zakresie ministrowi właściwemu do spraw transportu. Minister właściwy do spraw transportu, wypełniając obowiązek określony w art. 8 ust. 2 Rozporządzenia UE, przekazuje Komisji Europejskiej sprawozdanie z postępu procesu dostosowywania polskiego publicznego transportu zbiorowego do wymagań Rozporządzenia UE. Obowiązek przekazania sprawozdania ma nastąpić w okresie sześciu miesięcy od upływu pierwszej połowy okresu przejściowego, tj. w okresie od dnia 3 grudnia 2014 r. do dnia 3 czerwca 2015 r.