Dobre praktyki IGKM (4): Olsztyn

Podczas wrześniowej konferencji IGKM pt. „Komunikacja miejska –czyste powietrze dla wszystkich!”zaprezentowano doświadczenia Olsztyna w zakresie stosowania ekologicznych norm spalin w autobusach.

Olsztyn należy do miast, które strategię swojego rozwoju powiązały z rozwo­jem turystyki. Dlatego niezwykle istotne jest dbanie o czyste środowisko natu­ralne, będące jednym z warunków sukcesu w tym zakresie. Problemy niewydol­ności systemu komunikacyjnego podobne do innych dużych miast spowodowały nacisk na rozwój ekologicznej komunikacji miejskiej. I dlatego Olsztyn – jako pierwszy w Polsce – sprowadził nowoczesne autobusy spełniające najwyższe normy emisji spalin na długo przed ich wprowadzeniem. Komunikacja miejska wpisuje się w politykę miasta jako ważne narzędzie do łagodzenia wystę­pujących zjawisk. Jednak efektywność przewozów zbiorowych w dużej mierze zależy od ich konku­rencyjności wobec transportu indywidualnego. Aby to osiągnąć należy zbudować system prioryte­tów dla pojazdów komunikacji miejskiej w ruchu drogowym i ograniczyć dostępność najbardziej zatłoczonych rejonów miasta dla transportu indy­widualnego. Skalę problematyki związanej z orga­nizacją ruchu można określić wskazując na prawie 50% wzrost liczby samochodów osobowych w ostatnich 5 latach – ich liczba osiągnęła w Olszty­nie prawie 60 tysięcy. By podjąć skuteczne działa­nia w celu obniżenia skutków zatłoczenia ulic zde­cydowano o wykreowaniu modelu komunikacji miejskiej pozwalającego na konkurowanie z trans­portem indywidualnym w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery.

Przyjęty program działania objął modernizację i budowę nowej infrastruktury dla komunikacji publicznej (dworce, pętle, zatoki, węzły przesiad­kowe). Przy budowie i modernizacji dróg zwróco­no uwagę na wydzielenie pasów dla komunikacji miejskiej oraz tworzenie preferencji dla pojazdów komunikacji miejskiej na skrzyżowaniach sterowa­nych sygnalizacją świetlną. Założono również integrację przewoźników wykonujących transport zbiorowy.  W programie zawarto również plany możliwie szybkiej wymiany taboru z zastrzeże­niem, że będzie to tabor możliwie najbardziej ekologiczny.

Nie wykluczając budowy linii tramwajowej lub sieci trolejbusowej uznano, że aktualnie to zbyt kosztowna, długotrwała i skomplikowana inwestycja. Przymierzano się również do zakupu autobusów napędzanych gazem lub biopaliwami, ale istotnym ograniczeniem był tu brak infra­struktury technicznej i rozwiązań logistycznych pozwalających mieć pewność ciągłości dostaw tego paliwa po stałej cenie w dłuższym okresie czasu, dający gwarancje uniknięcia ewentualnych perturbacji ekonomicznych. Ostatecznie zdecy­dowano o zakupie autobusów spełniających naj­bardziej wyśrubowane normy emisji spalin. Sil­nik spalinowy spełniający normę EURO 5 ma bowiem zbliżone parametry emisji spalin do po­jazdów napędzanych gazem czy bioetanolem. Nie wymaga natomiast żadnych kosztów dodat­kowych instalacji (np. butli gazowych czy syste­mów tankowania). Bezpośrednią przesłanką za­kupu autobusów o lepszych parametrach emisji spalin był też rachunek ekonomiczny. Pojazdy o najwyższych paramentach były bowiem w Olsz­tynie – wzorem miast niemieckich – zwolnione z opłat miejscowych za środki transportu. Zakupienie już teraz pojazdów EURO 5 przełoży się więc na wymierne efekty ekonomiczne w przyszłości, gdyż norma ta zastąpi EURO 4. Szczególnie, że oferta na zakupio­ne autobusy była na poziomie cen za produkty z EURO 4.

W 2005 r. przystąpiono do opracowywania aplikacji do fun­duszy unijnych. W ramach zreali­zowanego projektu Modernizacja infrastruktury transportu publicz­nego wraz zakupem taboru współ-finansowanego ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Fun­duszu Rozwoju Regionalnego zostało zakupionych 8 autobusów przegubowych niskopodłogowych. Projekt ten poza zakupem taboru obejmował również przebudowę infrastruktury dla potrzeb transpor­tu zbiorowego. W efekcie 3 stycz­nia 2007 r. po raz pierwszy na ulice Olsztyna wyjechało osiem nowych przegubowych autobusów Solaris Urbino 18. Były to pierw­sze w Polsce autobusy z silnikiem Diesla spełniające normę emisji spalin EURO 5, która zacznie być wymagana dopiero od paź­dziernika 2009 roku. Potwierdzeniem słuszności decyzji jest fakt, że zakupione przegubowce mają niższe zużycie paliwa od porównywalnych z silnikami EURO 3. Europejskie regulacje dotyczące emisji spa­lin w ciężkich pojazdach, zawarte w Dyrekty­wie 1999/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 grudnia 1999 r. w sprawie zbli­żenia ustawodawstwa Państw Członkowskich odnoszących się do działań, jakie mają zostać podjęte przeciwko emisji zanieczyszczeń gazo­wych i pyłowych przez silniki wysokoprężne stosowane w pojazdach oraz emisji zanie­czyszczeń gazowych z silnikiem z wymuszo­nym zapłonem napędzanych gazem ziemnym lub gazem płynnym stosowanych w pojazdach, znane są jako normy EURO 3, EURO 4 i EU­RO 5. Od października 2006 r. wszystkie nowe autobusy muszą spełniać normy emisji spalin EURO 4. Kolejna norma, EURO 5, będzie obowiązywać od października 2009 roku. Zakupienie autobusów spełniających normy emisji spalin EURO 5 wiązało się także z wprowadzeniem systemu SCR (Selective Cata-lytic Reduction) wymagającego zastosowania środka AdBlue. Jest to produkt chemiczny w 32,5 % składający się z roztworu mocznika. Środek ten dodawany jest do paliwa w proce­sie spalania. Jego zastosowanie powala na spełnienie norm emisji spalin EURO 4 i EURO 5 w szczególności poprzez obniżenie znajdujących się w spalinach pojazdów tlenków azotu. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania osią­gnięty został niezwykle wysoki poziom czysto­ści spalin. Przyjęty kierunek polityki taborowej jest konty­nuowany w ramach zakupu nowego taboru przez olsztyńskie MPK. Miejski przewoźnik zakupił w 2007 roku kolejnych 10 szt. autobusów Solaris Urbino 12 z silnikami spełniającymi normę EURO 5 czystości spalin. Aktualnie na 166 autobusów miejskich ponad 10% z nich spełnia powyższą normę, co stawia Olsztyn na pozycji krajowego lidera w tym zakresie.

Na opisywanych doświadczeniach została oparta decyzja miasta o opracowaniu przez miasto i zgłoszeniu do Ministerstwa Rozwoju Regional­nego projektu pn. „Modernizacja i rozwój zinte­growanego systemu transportu zbiorowego w Olsztynie’ o wartości ponad 100 mln euro. Projekt będzie aplikował o środki unijne w ramach Progra­mu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Istotą planowanych rozwiązań jest stworzenie zin­tegrowanego w zakresie funkcji, przewoźników i taryfy systemu transportu zbiorowego osób uwzględniającego niezbędne preferencje dla pasa­żerów, taboru w ruchu i ochrony środowiska. W dążeniu do maksymalizacji efektów środowisko­wych studium wykonalności projektu obejmuje ocenę możliwości budowy autonomicznej linii tramwajowej na kierunku północ – południe. Uzu­pełnieniem tego byłby transport autobusowy opar­ty o najnowszy tabor w tym oparty o paliwa alter­natywne i napędy hybrydowe

Mówi Łukasz Łukaszewski, przewodniczący Komisji Gospo­darki  Komunalnej  Rady Miasta w Olsztynie:

Szczególnym elementem pracy samorzą­dów jest takie gospodarowanie posiadanymi zasobami gminy, aby jak najlepiej służyły jej mieszkańcom. W przypadku Olsztyna waż­nym zasobem jest środowisko przyrodnicze obfitujące w lasy i jeziora. Aby nie pogorszyć jego walorów przy jednoczesnym intensyfi­kowaniu wykorzystania podjęto niezbędne działania ochronne. Wiele lat realizowana jest z powodzeniem rekultywacja jezior zagrożonych beztlenowcami, a obecnie uwaga zwrócona została na zanieczyszczenie atmosfery, gdyż badania wykazały, że w dwóch miejscach centralnych miasta stężenie dwutlenku azotu przekroczy­ło 37 |jg/m3 a dwutlenku siarki osiągnęło 8,5 |jg/m3. Ponieważ istotny udział w tym stanie rzeczy ma natężenie ruchu pojazdów posta­nowiono podjąć kroki zmierzające do zmniej­szenia udziału podróży indywidualnych sa­mochodami osobowymi na rzecz komunika­cji zbiorowej. Formalna strona i kierunki działań zostały ujęte w uchwalonym przez Radę Miasta Olsztyn „ZINTEGROWANYM PROGRAMIE ROZWOJU TRANSPORTU PUBLICZNEGO W OLSZTYNIE NA LATA 2004-2013′. W ramach programu podjęto modernizację infrastruktury komunikacyjnej a uzupełnie­niem efektów z tego tytułu jest przyjęcie kierunku na zakup dla komunikacji miejskiej autobusów spełniających najwyższe normy czystości spalin. Aktualnie wielkie szanse na poprawę stanu środowiska atmosferycznego upatrujemy w projekcie przewidującym budowę linii tram­wajowej jako alternatywy do przewozów autobusowych.