Bruksela/Warszawa: Co się zmieni dla Polski po historycznym rozszerzeniu Schengen (dokumentacja)
Po kilku latach przygotowań, 400 mln Europejczyków – znajdujących się jeszcze nie tak dawno po dwóch stronach żelaznej kurtyny – będzie od północy z czwartku na piątek dzieliło wspólny obszar swobodnego poruszania się – strefę Schengen. 'Będziemy żyć i przemieszczać się w strefie 24 państw bez wewnętrznych granic. To jedyne w swoim rodzaju historyczne spełnienie’ – cieszył się we wtorek przewodniczący Komisji Europejskiej Jose Barroso.
Jak dodał zniesienie granic to także 'nowe możliwości dla osób pracujących w Europie’, zastrzegając, że odbywa się to przy podniesionym poziomie bezpieczeństwa – dzięki wzmocnionej kontroli granic zewnętrznych UE w Polsce, Hiszpanii i Grecji.
Przystąpienie Polski do strefy Schengen oznacza nie tylko ułatwienia w podróżowaniu i likwidację kontroli powodujących olbrzymie kolejki na przejściach granicznych, ale także ujednolicenie procedur wizowych i międzynarodową współpracę policyjną.
Rozszerzenie strefy Schengen nastąpi w nocy z 20 na 21 grudnia 2007 roku przez zniesienie kontroli na granicach lądowych i morskich pomiędzy dziewięcioma nowymi państwami Unii Europejskiej, tj. Polską, Czechami, Estonią, Litwą, Łotwą, Maltą, Słowacją, Słowenią, Węgrami, a dotychczasowymi członkami strefy Schengen. Zniesienie kontroli na lotniskach ma nastąpić do 30 marca 2008 roku.
Tym samym obywatele Polski oraz obcokrajowcy posiadający kartę stałego pobytu w Polsce uzyskają możliwość jeszcze swobodniejszego niż dotychczas podróżowania po Europie. Po włączeniu do obszaru Schengen dziewięciu nowych państw UE, strefa obejmie znaczną część kontynentu europejskiego: 22 z 27 państw UE (bez Wielkiej Brytanii, Irlandii, Cypru, Rumunii i Bułgarii) oraz Norwegię i Islandię. W 2008 roku przewidziane jest przyjęcie kolejnego kraju: Szwajcarii.
Przekraczanie wewnętrznych granic lądowych w strefie Schengen stanie się dla Polaków możliwe w dowolnym miejscu i o dowolnej porze. Zaniechanie odpraw w ruchu osobowym i demontaż infrastruktury regulującej przepływ osób wydatnie skróci czas podróży.
Ale uwaga – choć regularne kontrole na granicach wewnętrznych państw strefy Schengen skończą się, nie zwalnia to z obowiązku posiadania podczas podróży przy sobie dowodu osobistego lub paszportu.
Wejście do strefy oznacza, że Polska będzie wydawała obywatelom państw trzecich objętych obowiązkiem wizowym ujednolicone wizy Schengen. Koszt wydania tych wiz będzie wynosił od 1 stycznia 2008 roku 60 euro. Wobec obywateli Rosji i Ukrainy możliwe będzie, na podstawie umów z UE o ułatwieniach wizowych, stosowanie stawek obniżonych – w wysokości 35 euro (pod warunkiem, ze Ukraina ratyfikuje do tego czasu wynegocjowaną i podpisaną już z UE umowę w tej sprawie).
Po wejściu do Schengen, Polska zachowa prawo do kontynuowania wydawania krajowych (narodowych) wiz, np. dla Ukraińców, których ważność będzie ograniczona tylko do terytorium Polski. Ale jak zastrzegał polski rząd – to będzie mała pula.
Ponadto Unia Europejska dopuszcza możliwość stosowania przez państwa członkowskie ułatwień dla lokalnego ruchu granicznego z krajami spoza UE. Jak zapewniają polscy eksperci, Polska pracuje nad projektami umów bilateralnych z Rosją, Ukrainą i Białorusią, na podstawie których ułatwienia mają objąć osoby mieszkające na terenach przygranicznych.
Gotowy jest już projekt umowy z Ukrainą, ale przed podpisaniem musi go jeszcze zaaprobować Komisja Europejska.
Jak przekonują eksperci, zniesienie kontroli granicznych między państwami Unii Europejskiej nie oznacza zagrożenia dla bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego, lecz wręcz przeciwnie, ich poprawę. Zniesieniu kontroli granicznych towarzyszyć bowiem wzmocniona współpraca policyjna dzięki systemowi wymiany informacji Schengen – SIS i koordynacji (w ramach tzw. biura SIRENE).
Celem bazy danych SIS jest efektywniejsze ściganie osób oraz poszukiwanie przedmiotów (np. skradzionych samochodów). Informacja o poszukiwaniu podejrzanej osoby przez służby jednego państwa strefy Schengen trafia równocześnie do odpowiednich służb we wszystkich pozostałych państw członkowskich.
Eksperci podkreślają też, że zniesienie kontroli granicznych nie oznacza zniesienia granic administracyjnych. Kontrola posiadanych dokumentów uprawniających do wjazdu oraz pobytu, jak również przewożonych towarów, pomimo, iż nie będzie przeprowadzana na granicach, może być dokonana wyrywkowo na terenie całego kraju.
W szczególnych sytuacjach, związanych z zagrożeniem bezpieczeństwa publicznego, możliwe jest także czasowe przywrócenie kontroli granicznych. Na przykład przy okazji organizacji międzynarodowych imprez masowych, jak miało to miejsce w Niemczech, w trakcie mistrzostw świata w piłce nożnej w 2006 roku, czy w Grecji, w trakcie igrzysk olimpijskich 2004.
