Akademia pasażera: Jak planować układ komunikacyjny?

Stołeczna komunikacja to olbrzymi system. Tysiące pojazdów przewozi codziennie kilka milionów pasażerów, którzy chcą jak najszybciej dotrzeć do celu –pracy, szkoły, domu. Zapewnienie im bezpiecznej podróży i sprawnie funkcjonującej komunikacji to wyzwanie nie lada, bowiem warszawski układ komunikacyjny jest bardzo skomplikowany –w stolicy funkcjonuje wiele różnych środków transportu (kolej, metro, autobusy i tramwaje).

Wydawać by się mogło, że nie ma nic prostszego –wystarczy pozostawić wszystko tak jak było. Ewentualnie wytyczyć dodatkowo linię pomiędzy punktem A i punktem B, przebiegającą w pobliżu punktów C i D oraz skierować linię ulicą X zamiast Y. Nic bardziej mylnego…Świat się zmienia –zmienia się również komunikacja i priorytety. Niektóre dotychczasowe rozwiązania już się nie sprawdzają, na niektóre nas po prostu nie stać, a z części trzeba wreszcie zrezygnować. Miasto rozwija się, powstają nowe arterie, zmieniają się również przyzwyczajenia części pasażerów. W układzie komunikacyjnym musi to wszystko być uwzględnione. System ma być na tyle atrakcyjny, by zachęcać mieszkańców do korzystania z komunikacji.

Założenia przyjęte przez ZTM przy planowaniu i zarządzaniu układem komunikacyjnym są proste – głównym celem jest zapewnienie jak najszybszego przejazdu możliwie największej liczbie użytkowników. Czas oczekiwania pasażerów na przystankach powinien być relatywnie krótki, a pojazdy mają kursować z wysoką częstotliwością. Priorytet w stolicy (zgodnie z zapisami znajdującymi się w „Strategii…”) ma oczywiście komunikacja szynowa, natomiast autobusy pełnią rolę uzupełniającą.

Zarząd Transportu Miejskiego stara się kształtować układ w ten sposób, by zapewnić maksymalną liczbę dostępnych miejsc w ramach sieci i jak najwyższą częstotliwość kursowania najważniejszych linii. Układ jest stale przekształcany i modyfikowany, by był jak najbardziej czytelny –to właśnie tzw. marszrutyzacja linii komunikacyjnych (temat zostanie szczegółowo omówiony w jednym z kolejnych artykułów).

Układ komunikacyjny tworzy zespół naczyń połączonych –zmiana jednego elementu wymaga korekty innego. Dlatego uruchomienie czy zmiana jakiejkolwiek linii poprzedzają badania i analizy, uwzględniające nie tylko logistykę, ale również czynniki społeczne.

Na przykład, przed ustaleniem przebiegu trasy linii tramwajowej czy kolejowej trzeba gruntownie przestudiować zagospodarowanie przestrzenne poszczególnych rejonów miasta, wieloletnie plany urbanistyczne oraz przyjrzeć się istniejącej i planowanej infrastrukturze transportowej.

Uruchomienie musi poprzedzić analiza prognoz ruchu występującego w układzie dróg transportowych oraz priorytetów stosowanych w ruchu dla pojazdów transportu publicznego na poszczególnych odcinkach dróg. Dodatkowo należy przeanalizować lokalizacje węzłów przesiadkowych, których „zadaniem”jest integracja różnych rodzajów i środków transportu (samochodowy indywidualny, publiczny autobusowy i kolejowy, rowerowy).

To nie wszystko. Trzeba jeszcze wybrać, jaki środek transportu będzie obsługiwał daną  linię i sprawdzić, jaki typ pojazdu będzie mógł obsłużyć daną infrastrukturę komunikacyjną. Określić charakterystykę i rodzaj linii (według różnych kryteriów – spójności sieci, funkcjonalności itd.), wyznaczyć zbiór zespołów przystankowych obsługiwanych na trasie linii i ich charakter (stały, na żądanie) i sprawdzić, jak uruchomienie danej linii wpłynie na funkcjonowanie innych linii. Czy zmieni się liczba pasażerów podróżujących innymi liniami, co zyskają a co stracą pasażerowie? A przede wszystkim trzeba zweryfikować  zgodność przebiegu trasy linii z założeniami określonymi w „Strategii Zrównoważonego Rozwoju Systemu Transportowego Warszawy do roku 2015 i na lata kolejne”i innych dokumentach przyjętych przez władze stolicy.

Pasażerowie linii autobusowych powinni mieć zapewnione odpowiednie strefy dojścia –np. w strefie I śródmiejskiej (lewo i prawobrzeżne centrum) odległość do przystanków komunikacji zbiorowej nie powinna przekraczać 300 metrów. Przed uruchomieniem nowej linii trzeba również zbilansować potrzeby przewozowe z możliwościami taborowymi, czyli posiadanymi środkami. Wyznaczyć ilość dostępnych miejsc w pojazdach poszczególnych linii (tzw. podaż miejsc) i określić częstotliwość kursowania linii w poszczególnych okresach czasu.