Tramwaje w Portland

Portland było jednym z pierwszych miast w USA, które zarzuciło politykę rozwoju układu drogowego na rzecz budowy systemu tramwajowego. Dzięki temu udało się zahamować negatywny trend kurczenia się miasta, poprawić jakość życia oraz zwiększyć wartość nieruchomości w centrum.

Położone w północno zachodniej części USA miasto Portland było ważnym ośrodkiem gospodarczym i jako takie stosunkowo szybko „dorobiło się”publicznego transportu. Pierwsze linie tramwaju konnego uruchomiono w 1872 roku, jednak z racji obsługi długich relacji szybko wprowadzono tramwaje parowe, choć na obszarze miasta nadal siłę pociągową zapewniały konie. Jednak wraz z rozwojem miasta i przewozów już w 1889 roku uruchomiono pierwszą linię tramwaju elektrycznego, choć nadal można było spotkać pojazdy parowe i ciągnięte końmi. Jednak już na przełomie XIX i XX wieku zaczęły przeważać tramwaje elektryczne, które szybko zdominowały całą sieć tramwajową scaloną w jedno (choć nadal prywatne) przedsiębiorstwo. Jednak po II Wojnie Światowej nastała nowa Ameryka, która ślepo zawierzyła autobusom i motoryzacji indywidualnej w efekcie czego ostatnia linia z niegdyś rozległych tramwajów miejskich została zamknięta w 1950 roku, natomiast ostatnia z linii międzymiastowych zakończyła działalność w 1958 roku. W efekcie zastąpienia całego transportu przez pojazdy spalinowe miasto ulegało ciągłej degradacji, emisja szkodliwych substancji w centrum była ciągle przekraczana co skutkowało ucieczką mieszkańców na przedmieścia i wyprowadzaniem funkcji handlowych z centrum do położonych na obrzeżach centrów handlowych. W akcie desperacji likwidowano kolejne dzielnice w centrum aby stworzyć dodatkowe miejsca parkingowe, niestety nawet te działania nie powstrzymały ucieczki mieszkańców z miasta. Wobec tego postanowiono stworzyć koleją inwestycję a mianowicie zbudować autostradę przecinającą południowo wschodnią część miasta, która miałaby negatywny wpływ nie tylko na resztki społeczności miejskiej ale również na środowisko. W efekcie tego narodził się bardzo duży opór społeczny przeciwko tej inwestycji co doprowadziło do jej zablokowania i wyboru nowych władz miejskich.

Po takim odzewie społeczeństwa stało się jasne, że pod względem rozwoju motoryzacji przekroczono dopuszczalne granice i bez diametralnej zmiany polityki transportowej się nie obejdzie. Główne problemy miasta w tamtym okresie to nagminne przekraczanie dopuszczalnych zanieczyszczeń w powietrzu, całkowita degradacja centrum miasta oraz nieustanny exodus mieszkańców. Bez dwóch zdań wówczas Portland nie należało do przyjemnych miejsc dla celów mieszkaniowych. W efekcie tych problemów narodził się pomysł aby ze środków na budowę autostrady wybudować lekką kolej miejską, czyli coś na wzór niemieckich Stadtbahn, choć z zastosowaniem wysokopodłogowych pojazdów i niskich peronów. Budowa pierwszej linii zaczęła się w 1981 roku i została zakończona w 1986 roku. Już od samego początku system został entuzjastycznie przyjęty przez mieszkańców, choć wymagało to wiele pracy w celu przekonania o zaletach tego rozwiązania. Jednym z najbardziej wymownych argumentów jest fakt, iż wartość nieruchomości wzdłuż systemu wzrosła aż czterokrotnie, choć dla miasta najbardziej liczącym się był fakt zahamowania odpływu mieszkańców oraz znaczna poprawa jakości powietrza w centrum. Dzięki tak pozytywnym wynikom udało się prowadzić dalszą rozbudowę systemu, który obecnie składa się z 4 linii o łącznej długości toru podwójnego 85 km na której znajduje się 85 przystanków. System jest znany obecnie pod nazwą MAX, która wywodzi się od Metropolitan Area Express. Do obsługi systemu są wykorzystywane cztery typy taboru, gdzie najstarsze pojazdy zostały wyprodukowane w 1984 roku przez Bombardiera w liczbie 26 egzemplarzy. Oczywiście z powodu okresu powstania są to dwuczłonowe pojazdy wysokopodłogowe o niezbyt wyszukanej stylistyce. W ramach rozbudowy systemu pojawiło się zapotrzebowanie na dodatkowy tabor, więc w 1997 roku w koncernie Siemens a dokładniej w amerykańskich zakładach koncernu zamówiono 52 kolejki typu SD660. Składy te jako pierwsze w USA posiadały znacznie obniżoną podłogę, która dzięki małym rampom w wejściach umożliwiała bezbarierowe wsiadanie. Ważnym czynnikiem była możliwość ich pracy z wcześniejszymi pojazdami, dzięki czemu każdy z pociągów oferował przestrzeń dostosowaną dla niepełnosprawnych. Trzecia seria 27 nieco zmodyfikowanych pojazdów typu SD660 została dostarczona w 2003 roku. Najnowsze pojazdy zostały zamówione w 2009 roku i ponownie zostały zakupione w koncernie Siemens. Dzięki dużemu popytowi na nowe niskopodłogowe tramwaje / kolejki miejskie Siemens opracował dla USA serię pojazdów Avanto, dzięki czemu najnowsza dostawa obejmuje 22 pojazdy serii SD70. W stosunku do wcześniejszych podłoga znajduje się na nieco niższej pozycji oraz co ważniejsze znacznie poprawiono estetykę zewnętrzną, której wcześniej pojazdom tego typu w USA brakowało.

Uzupełnieniem systemu kolejek miejskich (choć według Polskiej nomenklatury mówimy raczej o szybkich tramwajach) jest jedna linia faktycznego lekkiego tramwaju miejskiego. Trasa ma długość 6,3 km i 20/22 przystanki (z racji przebiegu innymi ulicami liczba przystanków jest odmienna w zależności od kierunku). Linia tramwajowa ma podobne parametry do MAX, czyli rozstaw szyn 1435mm, niskie perony czy zasilanie z sieci napowietrznej 750 V DC, jednak tory dopuszczają niższe naciski na oś oraz występują diametralne różnice w charakterze przewozów. Podczas gdy MAX jest przeznaczone do podróży na dalsze relacje a obsługa centrum jest jedynie częścią zadań, to krótka linia tramwajowa ma charakter typowo miejski. W związku z tym jest obsługiwana znacznie krótszymi tramwajami trójczłonowymi znanymi z Czech. Pierwsze siedem jednostek typu Astra 10T zostało wyprodukowane przez konsorcjum Inekon –Škoda. Kolejne trzy bardzo podobne, choć nieco inne pojazdy zostały wyprodukowane przez Inekon w kooperacji z DP Ostrava. Portland było zadowolone z czeskich tramwajów, jednak w wyniku dofinansowania z budżetu centralnego konieczne stało się spełnienie zasad Buy America Act, który wymaga minimalnego 60 % udziału produkcji w USA. W związku z tym Oregon Iron Works podpisało ze Škoda Transportation umowę na produkcję w ramach spółki United Streetcar licencyjnych tramwajów Astra. Pierwszy pojazd został wyprodukowany dla Portland, jednak z racji odmienności technicznej od wcześniej dostarczonych (aparatura Škoda zamiast Elin EBG) nie był eksploatowany liniowo i obecnie przechodzi prototypowe przebudowy. Jednak United Streetcar posiada już kontrakt na dostawę w 2012 roku do Portland kolejnych sześciu tramwajów, które jednak będą posiadały wyposażenie tożsame z kursującymi już składami. Nowe tramwaje przydadzą się do obsługi wartego 458 milionów dolarów przedłużenia sieci tramwajowej z Portland do Lake Oswego. Prace budowlane nad tym przedłużeniem mają się rozpocząć w 2013 roku.

Portland jest w USA postrzegane jako modelowy przykład zmiany myślenia o rozwoju miasta, o bardziej ludzkiej jego stronie i zrównoważonym rozwoju. Dzięki realizacji sieci kolejek miejskich i tramwaju udało się zrewitalizować centrum, poprawić warunki życia, zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza i powstrzymać odpływ mieszkańców. Takie rozwiązania zostały docenione przez ludzi, którzy chętnie osiedlają się wzdłuż systemu transportowego co pozwoliło stymulować rozwój miasta. Ameryka to kraj w którym na jednego mieszkańca przypada już 1,5 samochodu (gospodarstwo domowe to 3-4 auta), więc bardzo wymownym może być fakt, iż w Portland dla całej rodziny wystarczy zaledwie jeden samochód, pozostałe potrzeby transportowe zapewnia transport zbiorowy.