Tramwaje w Nantes

Francja przeżywająca obecnie renesans tramwajów miała miasta, które dokonały przełomu w postrzeganiu tramwaju jako współczesny środek transportu. Jednym z takich miast jest niewątpliwie Nantes, które odbudowuje sieć tramwajową od 1985 roku. Dzięki pozytywnym wynikom z tego miasta również inne aglomeracje zdecydowały sie powrócić do tego środka transportu.

Tramwaje w Nantes ruszyły stosunkowo późno, bo w 1879 roku, jednak dzięki temu starano się zastosować nowoczesny napęd, jakim w tamtej dobie uważano system sprężonego powietrza typu Mekarski. System ten opracował w latach 1870-tych Louis Mékarski. Przewidywał on napełniane zbiorników sprężonym powietrzem, które następnie było kierowane do cylindrów pracujących podobnie do maszyny parowej z tą różnicą, że nie wydzielało zanieczyszczeń powietrza oraz hałasu. Ciśnienie w zbiornikach wynosiło niecałe 6 atmosfer. Niestety podczas rozprężania się powietrze miało tendencję do schładzania i zamarzania z cylindrze, dlatego Mékarski postanowił temu zapobiec poprzez ogrzewanie powietrza w stacjonarnej maszynie. Pierwsze tramwaje tego typu wyjechały na ulice Paryża w 1876 roku, natomiast w 1879 roku pojawiły się w Nantes, gdzie jeździły po trasie długości 6 km. Pierwotnie były 22 wagony silnikowe oraz 2 lokomotywy mogące ciągnąć wagony. W 1888 roku otwarto druga linię tramwaju na powietrze. Do 1910 roku sieć rozrosła się o trzecią linię oraz przedłużenia dające łącznie 39 km torów, natomiast ilość wagonów silnikowych wzrosła do 94, lokomotyw do trzech oraz wagonów otwartych do 10. Brak jest jasnych świadectw jak system ten sprawował się w praktyce, jednak niekwestionowanym faktem jest, że zastępowanie tramwajem elektrycznym rozpoczęto w 1913 roku, a zakończono w 1917 -tym.

Decyzję o elektryfikacji sieci podjęto w 1911 roku, co stanowiło przełom w transporcie zbiorowym. Początkowo prace przebiegały bardzo powoli, jednak w 1915 już osiem linii było pod siecią, natomiast całkowita przebudowa została zakończona w 1919 roku, podczas gdy ostatni tramwaj na sprężone powietrze wyjechał w 1917 roku. W ramach programu elektryfikacji zakupiono 100 nowych tramwajów. W dalszych latach następowała rozbudowa sieci, która w 1932 roku liczyła 20 linii kursujących po 14 trasach. Podczas działań wojennych sieć została wielokrotnie uszkodzona, co zaowocowało natychmiastową zmianą części linii na autobusowe. Po wojnie było jeszcze gorzej, ponieważ tramwaje uznano za przeżytek kosztujący wiele i hałasujący. Już w 1949 roku podjęto decyzję o całkowitej likwidacji sieci w mieście, która jednak została zamknięta całkowicie dopiero 9 lat póżniej w w 1958 roku.

Bardzo szybko okazało się, że zamknięcie tramwajów było pomyłką. Ilość samochodów w mieście drastycznie wzrosła, a w poszukiwaniach dodatkowej przestrzeni dla aut zamierzano przekształcić brzegi rzeki Edre w autostradę. Jednak ten projekt został odrzucony ponieważ oznaczałby całkowite zniszczenie tkanki miejskiej. Wówczas rozpoczęto rozważania alternatywnych opcji z autobusem, trolejbusem oraz metrem. Dwa pierwsze odpadły z powodów zbyt małej wydajności, natomiast metro uznano za zbyt drogie. Ostatecznie kompromisowym rozwiązaniem okazał się tramwaj, który jednak na te czasy (lata 1970-te) był całkowitym przełomem w myśleniu o transporcie zbiorowym. Bowiem w umysłach nadal pokutowało mylne przekonanie o przestarzałości komunikacji tramwajowej i konieczności jej likwidacji. We Francji tramwaje pozostały tylko w Lille, Marsylii oraz Saint-Etienne. Jednak władze miasta były zdeterminowane aby odbudować tramwaje i już w 1981 roku utworzyły grupę ekspertów mającą określić założenia techniczne oraz finansowe. Rząd zgodził się dofinansować projekt w 30% natomiast GEC Alsthom został wybrany na dostawcę nowych tramwajów. Pierwsza odbudowana linia ruszyła w styczniu 1985 roku i łączyła Place du Commerce (dawny centralny punkt sieci tramwajowej) z Haluchère. Miesiąc później otwarto drugą część linii z Place du Commerce do Bellevue. W efekcie linia miała długość 10,4 km i 22 przystanki. Była ona obsługiwana za pomocą 20 tramwajów TSF-1. Już po otwarciu linia cieszyła się bardzo dużym powodzeniem, co zaowocowało jej przedłużeniem o 2,2 km do Beaujoire w 1989 roku. Pozytywne wyniki pierwszej linii spowodowały budowę linii drugiej tym razem na osi północ –południe z Trocadière do Otages. Linia ruszyła w 1992 roku, i była przedłużana w roku 1994. W roku 2000 otwarto pierwszy odcinek trasy trzeciej, która częściowo dzieli torowisko z linią drugą. W tym samym roku otwarto kolejne przedłużenie linii pierwszej, 2004 przedłużono linię trzecią, w 2005 i 2007 linię drugą.

Na chwilę obecną tramwaje w Nantes kursują po sieci długości 41,4 km i 90 przystanków, co stanowi najrozleglejszy system tramwajowy we Francji. Dziennie z korzysta z niego 258 tysięcy pasażerów. Operatorem przewozów jest Semitan, zajmujące się kompleksowo komunikacją wokół Nantes, posługujące się skrótem Tan. Mniejszościowym udziałowcem jest grupa Transdev, która operuje tramwajami w innych miastach, co pozwala na wymianę informacji. Sieć tramwajowa składa się z trzech linii, gdzie pierwsza (zielona) łączy Bellevue z Haluchere. Linia podąża śladem dawnej zlikwidowanej i łączy centrum wystawowe, główną bibliotekę z dworcem głównym SNCF. Linia druga (czerwona) łączy Grand VAL z dworcem Pont Rousseau. Ponieważ trasa przebiega w pobliżu uniwersytetu oraz głównego szpitala należy ona do najbardziej obciążonych na sieci. Linia trzecia  (niebieska) łączy Sillon de Bretagne z Neustire w pobliżu lotniska w Nantes, do którego dowożą autobusy. Na odcinku Bretagne/ Pl du Cirquwe –Pont Rousseau linie tramwajowe dwa i trzy jadą wspólnym torowiskiem. Wszystkie trzy trasy przecinają się na Place du Commerce, który był centrum sieci tramwajowej w przeszłości oraz stał się nim także w nowym systemie. Na chwilę obecną nie są planowane większe przedłużenia sieci. Jedynie do 2010 roku planuje się otwarcie połączenia linii pierwszej z drugą na północnych przedmieściach miasta łączące Haluchère na linii pierwszej z Recteur Shmitt na linii drugiej. Znajdująca się na mapie linia czwarta (źółta) to pas autobusowy.

Po zakończeniu niedawnych przedłużeń Tan eksploatuje dwa typy tramwajów. Pierwszy to TSF-1 oraz drugie Incentro. TSF-1 to pojazdy, które rozpoczęły nowożytną erę dla tramwajów w Nantes. Pierwotnie zakupione 20 pojazdów typu TSF – Tramway Français Standard (Tramwaj Francuski Standardowy) został dostarczony w 1985 roku przez GEC Alsthom. Pierwotnie były to pojazdy przegubowe, sześcioosiowe, wysokopodłogowe. Jednak w późniejszych latach, wraz z pojawieniem się nowych konstrukcji niskopodłogowych zostały one doposażone w niskopodłogowy człon środkowy. W efekcie tramwaje stały się ośmioosiowymi o długości 38 metrów. Produkowano je w czterech seriach od 1985 do 1994 roku i zakończono dostawą 46 pojazdów, które kursują po dziś dzień. Drugim typem eksploatowanych tramwajów jest Incentro, opracowane i wyprodukowane przez AD Tranz, który niedługo potem został przejęty przez koncern Bombardier. Decyzja o zmianie dostawcy była dosyć dziwna, jednak z punktu widzenia czasu okazała się właściwa. Tramwaje Incentro okazały się bowiem pojazdami o bardzo wysokiej kulturze jazdy, niezawodności oraz jakości wykończenia. Tramwaje te są 100% niskopodłogowe, mają po pięć sekcji (trzy wózkowe oraz dwa wiszące) oraz mają długość 36,4 metra. Łącznie w 1997 roku Nantes zamówiło 33 tramwaje. Niestety po przejęciu AD Tranz przez Bombardier ten drugi zdecydował się zaniechać dalszej produkcji tych udanych pojazdów, gdzie jedynie dla Nottingham uczyniono wyjątek.

  

Tramwaje w Nantes są obecnie na odpowiednim poziomie rozwoju dla wielkości miasta. Stanowią one wydajną sieć połączeń tworzących szkielet komunikacji i wykazują stałą tendencję wzrostu przewożonej ilości pasażerów. W związku z osiągnięciem właściwego rozmiaru sieci na chwilę obecną nie ma potrzeb rozwoju, dlatego najbliższe lata będą upływać pod spokojną eksploatacją. Nawet park taborowy jeszcze przez 10 lat nie będzie wymagał wymiany. Tak komfortowej sytuacji można jedynie pozazdrościć.