Tramwaje w mieście Toyama

Tramwaje w Japonii nie są zbyt popularnym rozwiązaniem. Dzieje się tak głównie dlatego, iż duża liczba mieszkańców sprzyjała budowie wydajnych systemów metra, natomiast sieci tramwajów podmiejskich przeistaczały się w linie kolejowe. Aczkolwiek nie wszędzie wzrost populacji był na tyle duży, aby uzasadniać przebudowę tramwajów i jeden z tradycyjnych systemów przetrwał w liczącym 420 tysięcy obywateli mieście Toyama. Aczkolwiek tramwaje odpowiadały jedynie za niewielkie przewozy, podczas gdy miasto rozrosło się i uzależniło od transportu indywidualnego, który pokrywa 85% potrzeb transportowych. Jednak wobec rosnącego wieku obywateli problemem staje się zapewnienie ich mobilności, efektem czego stał się rozwój tramwajów.

Tramwaje w mieście ruszyły w 1913 roku, jednak pomimo długiej historii oryginalna sieć ma zaledwie 6,4 km długości, kształt litery U (na mapie kolory zielony, niebieski, różowy oraz jasny czerwony) i jest obsługiwany dwoma liniami – jednej w pełnej długości i jednej skróconej. Połączenia obsługują wysokopodłogowe tramwaje serii 8000 lokalnej produkcji, które zostaną opisane w dalszej części artykułu. Dwukierunkowe, dwustronne pojazdy mają po dwie pary drzwi na każdy bok, jednak mimo tego przystanki zlokalizowane są zawsze po lewej stronie w kierunku jazdy (ruch lewostronny). Ciekawy z punktu widzenia Europy jest również system poboru opłat za przejazd, w którym pasażerowie wchodzą środkowymi drzwiami i wychodzą drzwiami przy motorniczym, któremu płacą za przejazd w gotówce lub też za pomocą karty elektronicznej. Rozwiązanie to jest typowe w Japonii, jednak w Europie mamy do czynienia z systemem otwartym, lub też opłatą za przejazd podczas wsiadania. Oczywiście Japonia jest kulturalnie zupełnie odmienna od Europy, dlatego nie ma obaw, iż pasażer po wejściu do pojazdu ucieknie bez płacenia, lub będzie oszukiwał przed zapłatą podając krótszą od przebytej odległości. Pewnym zaskoczeniem może być skrzyneczka do opłat, która umożliwia jedynie wrzucenie (oczywiście odliczonych) pieniędzy. Rozwiązanie to jest bardzo praktyczne i powszechnie stosowane w Japonii w środkach transportu o mniejszej wymianie pasażerów.

Ciekawostką dotyczącą tej linii jest również nieco węższy rozstaw szyn. Tradycyjnie w Japonii budowano linie kolejowe z typowym „kolonialnym”rozstawem szyn 1067 mm. Podobne rozwiązania przyjmowano w systemach tramwajowych, jednak tradycyjna sieć w Toyamie ma rozstaw 1058 mm. Mimo tego próby praktyczne udowodniły, iż eksploatacja taboru o rozstawie 1067 mm jest możliwa. To dało „zielone światło”to wybudowania miejskiego łącznika nazwanego Centram (kolor ciemny czerwony). Zaledwie jednotorowa trasa o długości 1,1 km połączyła dwie odnogi istniejącej sieci tramwajowej umożliwiając utworzenie linii okrężnej. Połączenie zainaugurowane 24 grudnia 2009 roku jest obsługiwane z takcie 10 minutowym, a pokonanie pełnego okrążenia zajmuje 20 minut. Do obsługi linii zastosowano nowoczesne tramwaje niskopodłogowe GT4K-ZR. Ponieważ istniejące tramwaje wysokopodlogowe mają stopnie wejściowe, więc nie było problemów z wysokością peronów.

Jednak przed wprowadzeniem nowych tramwajów na linię Centram w 2006 roku miała miejsce inauguracja innej inwestycji tramwajowej znanej pod nazwą Portram. Projekt ten przewidywał przebudowę istniejącej linii kolejowej z Toyamy do portu, która jako kolejowa przynosiła duże straty związane z dużymi kosztami eksploatacji oraz niskiej atrakcyjności (z powodu liczby przystanków) tego połączenia dla pasażerów. W efekcie zdecydowano się na jej przebudowę do standardu linii tramwajowej. Choć oryginalne torowisko o rozstawie 1067 mm nadawało się do eksploatacji, to jednak zdecydowano się na jego zastąpienie nowymi torami. Linia jest jednotorowa z mijankami, które zostały dobudowane w celu zwiększenia częstotliwości kursów. W trakcie inwestycji przebudowano również wszystkie wysokie perony kolejowe na niskie przystanki tramwajowe, jak również zmieniono zasilanie z kolejowego 1,5 kV DC na tramwajowe 600 V DC. Obecnie linia ma długość 7,5 km, z czego 1,1 km to nowe torowisko położone w ulicach miasta. Trasę obsługuje 7 tramwajów GT4K-ZR tożsamych z zakupionymi później trzema dla linii Centram. Linia Portram ma również końcówkę przy głównym dworcu kolejowym, choć zlokalizowana po drugiej stronie nie jest połączona z historyczną siecią. Jednak w ramach budowy dworca Shinkansen w mieście Toyama, który będzie zlokalizowany na estakadzie, planowane jest wybudowanie wspólnej końcówki pozwalającej na przesiadki drzwi w drzwi. Rozważana jest również opcja fizycznego połączenia obu sieci i wprowadzenie bezpośrednich tramwajów na całej długości. Wówczas główna sieć miałaby kształt litery Y, z trasą Centram łączącą dwa rozgałęzienia.

Z racji swojej wyjątkowości w skali Japonii historyczna sieć jest obsługiwana przez nietypowe pojazdy. Jednoczłonowe tramwaje serii 8000 zostały wyprodukowane w 1993 roku przez Nippon Sharyo. Na potrzeby sieci wybudowano zaledwie pięć pojazdów tego typu. Pomimo tego cechują się zastosowaniem nowoczesnej technologii oraz wysoką jakością wykonania, co widać chociażby na zdjęciach. W momencie budowy pojazdu w Europie już istniały pierwsze tramwaje niskopodłogowe, jednak w Toyamie zdecydowano się zastosować wysoką podłogę ze stopniami. Powodem do takiej decyzji mógł być specyficzny sposób odprawy pasażerów, który podyktował rozmieszczenie drzwi. Tramwaj jest dwukierunkowy, dwustronny, jednak wszystkie przystanki zlokalizowane są po lewej stronie. To w powiązaniu ze sposobem odprawy pasażerów zaowocowało montażem drzwi wyjściowych po lewej stronie motornicznego, oraz wejściowych w środku. Z drugiej strony drzwi zabudowano również według tej zasady. Jednoczłonowy tramwaj może nominalnie przewieźć do 90 pasażerów. Pomimo niezbyt porywającej stylistyki zewnętrznej pojazd posiada nowoczesny napęd z wykorzystaniem przekształtników trakcyjnych w technologii VVVF.

Drugą generację eksploatowanych tramwajów stanowią pojazdy GT4K-ZR, określane serią TLR0600 lub 9000. Pojazdy bazujące na licencji Bombardier Transportation zostały wyprodukowane przez Niigata Transys. Tramwaje wykorzystują technologię tramwajów GTxN, natomiast pudło zostało skonstruowane na bazie pojazdów Incentro, podczas gdy wyposażenie trakcyjne zostało najprawdopodobniej wykonane przez japońskich poddostawców. Tramwaje mają dwie sekcje i układ drzwi zgodny z systemem poboru opłat opisywanym wcześniej. Jak już zostało wcześniej wspomniane pojazdy mają rozstaw kół 1067 mm i pracują pod zasilaniem 600 V DC. Dla potrzeb linii Portram zakupiono 7 pojazdów, natomiast dla Centram trzy.

Jak widać również w Japonii, gdzie transport publiczny jest na bardzo wysokim poziomie znajdują się miejsca, gdzie mieszkańcy są uzależnieni od własnego samochodu, a jedynym sposobem na zmianę tego stanu jest budowa nowych linii tramwajowych. Oba projekty rozbudowy systemu zakończyły się pozytywnym przyjęciem przez pasażerów, co pozwala dobrze rokować nad dalszą jego rozbudową. Obecnie największe szanse stwarza połączenie obu sieci w jedną całość, co jednak komplikuje kwestia dwóch właścicieli, jednak po połączeniu tramwaje mogą zaoferować nowe możliwości. Obecnie trwają również rozważania nad wprowadzeniem tramwajów dwusystemowych, które wykorzystując istniejącą część historycznej sieci oraz część linii kolejowej mogą stworzyć bardziej atrakcyjne połączenie niż w przypadku pociągów omijających centrum. Jednak realizacja tych planów wymaga pewnych testów jak pogodzić odmienne wymagania techniczne dla tramwajów i pociągów.